هر آنچه که باید درباره فشار خون بالا بدانید

گردش خون باعث می‌شود سلول‌ها همواره مواد مغذی و اکسیژن دریافت کنند؛ عمل پمپ کردن قلب باید فشارکافی ایجاد کند تا خون موجود در سرخرگ‌های اصلی را به سرخرگ‌های کوچکتر و سرانجام به مویرگ‌های باریک وارد کند.

 فشارخون بالا یک وضعیت پزشکی است که در آن فشار وارد شونده بر دیواره رگ‌ها و فشار جریان خون از یک حد طبیعی و پذیرفته٬ بالاتر می‌رود؛ دستگاه عصبی و کلیه‌ها با تنظیم اندازه رگ‌های خونی و تاثیر بر عمل پمپ کردن قلب به حفظ فشارخون کمک می‌کنند، باریک‌تر شدن رگ‌های خونی و یا افزایش حجم خون در جریان باعث می‌شود قلب فشار بیشتری ایجاد کند و برای تغذیه بافت‌ها عمل پمپاژ را با شدت بیشتری انجام دهد، تصلب شرائین باعث باریک و سفت شدن سرخرگ‌ها و در نتیجه باعث افزایش فشارخون می‌شود.

چه عواملی منجر به افزایش فشارخون می‌شوند؟

علی ارغوانی متخصص داخلی اظهار کرد: بسته به تقاضای بدن، قلب، جریان خون را در شریان‌ها بالا و پایین می‌برد؛ ورزش، تشویش و اضطراب می‌توانند منجر به افزایش موقتی فشارخون شوند، افراد سالم در سنین بین ۳۰-۲۰ سالگی فشارخون ۸۰/۱۲۰ میلی متر جیوه دارند، تقریبا ۱۵ درصد افراد همیشه فشارخون بالا دارند و تنها ۵ درصد افراد مبتلا به پرفشاری خون هستند، این امر ناشی از اختلالاتی مانند بیماری کلیــوی، اختلالات هورمونی یا حاملگی است، بیشتر موارد فشارخون بالا از نوع اولیه یا علت ناشناخته است.

وی ادامه داد:  ۷۰ درصد مبتلایان به فشارخون بالا، زمینه خانوادگی دارند؛ چاقی و افزایش وزن معمولا با فشارخون بالا همراه است؛ این مورد در افراد چاق جوان کمتر از ۵۰ درصد و در افراد چاق پیر بیش از ۵۰ درصد در مقایسه با افراد با وزن طبیعی است.

فشارخون بالا چه علامتی دارد؟

این متخصص داخلی اظهار کرد: «پر فشارخون» اولیه معمولا علامتی ایجاد نمی‌کند مگر اینکه بسیار بالا رود؛ فشارخون بالا اغلب به "کشنده بی سر وصدا" موسوم است، چون افراد مبتلا به آن هیچ علامتی احساس نمی‌کنند، هر چند آسیب‌های جدی در همان زمان به بدن وارد می‌شود؛ علائم رایج می‌تواند شامل سردرد، درد سینه، تنگی نفس، گرگرفتگی و غیره باشد.

ارغوانی ادامه داد: فشارخون بالا در دراز مدت می‌تواند باعث آسیب‌های سخت یا مزمن به قسمت‌های مختلف بدن وارد کند؛ در مغز این امر می‌تواند باعث خونریزی رگ‌های خونی و نهایتا منجر به سکته مغزی شود، فشارخون بسیار بالا ممکن است موجب سردرد، تهوع و استفراغ، تشنج، مشکلات بینایی و علائم دیگر شود پرفشاری خون در چشم می‌تواند به رگ‌های چشم آسیب زده و در بینایی چشم‌ها اختلال ایجاد کند.

آیا می‌توان از پرفشاری خون پیشگیری کرد؟

وی درباره راه پیشگیری از پرفشاری خون، گفت: پرفشاری خون عللی ارثی و محیطی دارد، توصیه می‌شود از اوایل عمر با اصلاح شیوه زندگی و پیروی از رژیم غذایی سالم و فعالیت جسمی مداوم جهت پیشگیری از آن اقدام کرد و تاکید می‌شود فشارخون همه افراد از سه سالگی به بعد به طور دوره‌ای اندازه گیری شود، حتی پرفشاری خون خفیف نیز می‌تواند پرعارضه باشد، پیشگیری و کنترل آن باعث سلامتی و زندگی طولانی‌تر با کیفیت بهتر می‌شود.

آیا تغذیه با پرفشاری خون ارتباط دارد؟

این متخصص داخلی تشریح کرد: بیشتر مردم از میان عوامل غذایی مرتبط با فشارخون، نمک را می‌شناسند، در حالی که هر چند فشارخـون بیش از نیمی از افراد به نمک حساس است، عوامل دیگری نیز در این امر دخیل هستند.

ارغوانی گفت: چربی اضافی ذخیره شده در بدن به ویژه چربی ناحیه شکمی می‌تواند باعث افزایش فشارخون شود و در نتیجه خطر بروز حمله قلبی و مغزی را افزایش دهد؛ حتی افرادی که برای کنترل فشارخون تحت درمان دارویی هستند، می‌توانند با کاهش وزن میزان داروی مصرفی خود را کاهش دهند، کاهــش وزن به تنهــایی یکی از موثرترین درمان‌های غیردارویی برای مبتلایان به پرفشاری خون است.

وی ادامه داد: فعالیت فیزیکی می‌تواند به طور غیر مستقیم به پیشگیری از فشارخون بالا کمک کند، فعالیت‌های هوازی مانند ورزش و فعالیت‌هایی که زمان انجام آنها نسبتا طولانی‌تر است و با شدت متوسط انجام می‌شوند از طریق کنترل وزن باعث کاهش فشارخون می‌شوند.

این متخصص داخلی افزود: افرادی که فعالیت ورزشی منظم دارند ممکن است برای کنترل پرفشاری خون خفیف نیازی به مصرف دارو نداشته باشند؛ هرچه فشارخون بالاتر و هرچه فعالیت قبلی فرد کمتر باشد، احتمال این که انجام فعالیت جسمی مناسب، سبب کاهش فشارخون شود، بیشتر خواهد بود.

ارغوانی گفت: فعالیت هوازی استقامتی مانند پیاده روی تند روزمره می‌تواند به چندین روش باعث تضمین سلامت قلب و عروق شود، چنین فعالیت‌هایی قلب و رگ‌های خونی را تقویت می‌کند، بافت چربی بدن را به بافت عضلانی تغییر می‌دهد، حجم اکسیژن انتقال یافته از قلب به بافت‌ها در هر ضربه را افزایش و ظرفیت کار قلب را کاهش می‌دهد و همچنین وضعیت هورمونی بدن را به نحوی تغییر می‌دهد که باعث کاهش فشارخون می‌شود و مایعات بدن را دوباره پخش می‌کند و باعث تسهیل انتقال خون در سرخرگ‌های محیطی می‌شود.

ترانه محمدی متخصص گوارش و کبد اظهار کرد: نمک در افزایش فشارخون بسیاری از افراد تاثیر دارد؛ تحقیقات انجام شده روی جمعیت‌های مختلف نشان می‌دهد که مصرف زیاد سدیم باعث افزایش فشارخون می‌شود، سال‌های قبل بسیاری از تحقیقات فقط سدیم را عامل پرفشاری خون می‌دانستند ولی امروزه اهمیت مجموع اثرات سدیم و کلر نشان داده شده است.

این متخصص گوارش و کبد بیان کرد: برخی به صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به پرفشاری خون در اثر مصرف نمک یا سدیم اضافی هستند؛ افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیه یا دیابت، کسانی که یکی یا هر دو والدین آنها مبتلا به پرفشاری خون هستند، افراد بالای ۵۰ سال با مصرف نمک شانس بیشتری برای ابتلا به پرفشاری خون دارند.

وی گفت: محدود کردن مصرف نمک، برای چنین افرادی، می‌تواند فشارخون را تا حدی پایین بیاورد؛ کاهش مصرف سدیم علاوه بر کنترل فشارخون بالا، سبب پیشگیری از ابتلا به این بیماری نیز می‌شود.

محمدی افزود: در افراد مبتلا به فشارخون بالا، مصرف مقادیر کافی مواد غذایی حاوی پتاسیم از حملات مغزی جلوگیری می‌کند؛  بسیاری از پژوهش‌ها نشان داده‌ است که پتاسیم هم در پیشگیری و هم در درمان پرفشاری خون موثر است؛ در حین فرآوری مواد غذایی در کارخانه‌های صنایع غذایی، غذا چند مرحله را طی می‌کند و در این پروسه‌ها به تدریج پتاسیم خود را از دست می‌دهد و نمک به آن افزوده می‌شود، در نتیجه نسبت پتاسیم به سدیم آن به شدت کاهش می‌یابد.

وی تشریح کرد: بعضی دارو‌های افزایش دهنده ادرار که در درمان فشارخون بالا به کار می‌روند، نیز باعث دفع پتاسیم می‌شوند افرادی که از این قبیل دارو‌ها استفاده می‌کنند باید در مصرف مواد غذایی حاوی پتاسیم در رژیم غذایی روزانه خود دقت کنند؛ برای افزایش مصرف پتاسیم توصیه می‌شود میوه ها، سبزی ها، حبوبات و غلات استفاده شوند.

این متخصص گوارش و کبد افزود: کمبود پتاسیم ضعف به خصوص در پاها، احساس کرخی، گرفتگی ماهیچه‌ها، ضربان قلب نامنظم، تشنگی و ادرار بیش از حد را به دنبال دارد؛ اکثر مطالعات حاکی از آن است که ارتباط قابل توجهی میان دریافت کلسیم و بروز فشارخون بالا وجود ندارد، افزایش مصرف فرآورده‌های شیری و دریافت کلسیم حتی به میزان ۱۵۰۰ میلی گرم در روز نیز تاثیری بر فشارخون افراد مبتلا به پرفشاری خون ندارد.

محمدی ادامه داد: منیزیم یک عنصر مهم در جلوگیری از انقباض عضلات صاف رگ‌ها به شمار می‌رود؛ از این رو به عنوان گشاد کننده عروق می‌تواند در تنظیم فشارخون ایفای نقش کند؛ در مطالعات متعدد ارتباط مثبتی بین میزان منیزیم دریافتی و جلوگیری از پرفشاری خون گزارش شده است اما در اکثر مطالعات بالینی، دریافت مکمل منیزیم در اصلاح مشکل پرفشاری خون بی تاثیر بوده است.

آیا برای پیشگیری و کاهش فشارخون پرهیز غذایی لازم است؟

این متخصص داخلی بیان کرد: از مصرف غذا‌های شور از جمله گوشت به شکل نمک سود شده، کنسروی، همبرگری، سوسیس و کالباس به دلیل سطح بالای سدیم، سبزی‌هایی که در آب نمک کنســرو شده‌اند، چیپس، پفک، خیار شور، ماهی‌های شور و دودی و سایر غذا‌های فرآوری شده که نمک آنها زیاد است باید اجتناب شود همچنین مصرف غذا‌های چرب و انواع سس‌ها نیز باید محدود شود.

وی یادآوری کرد: رعایت موارد بهداشتی ذکر شده در مجموع می‌تواند در پیشگیری و درمان فشارخون و در نتیجه کاهش بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ متعاقب آن جلوگیری کند.