دلایل کُندی ورود واکسن روسی به کشور چیست؟

موج های مختلف ویروس کرونا یکی پس از دیگری می‌رسد؛ یک روز کرونای هندی، روز دیگر ویروس انگلیسی و حالا سویه‌های عجیبی از کرونای دلتا و دلتا پلاس! در این فراگیری عجیب روند واکسیناسیون در کشور شتاب گرفته است، معاون رئیس‌جمهور از دستور فوری برای واردات واکسن خارجی مورد تائید در کنار واکسن ایرانی خبر داده است.

 هفته گذشته کیانوش جهانپور آمار تفکیکی واکسیناسیون کرونا از ابتدای برنامه ملی واکسیناسیون علیه کووید ۱۹ در کشور را اعلام کرد، بر این اساس حدود ۱۲ میلیون دوز واکسن سینوفارم ساخت کشور چین و کم‌تر از ۸۰۰ هزار دوز واکسن روسی اسپوتنیک به کشور واردشده است.

بر اساس آمار وزارت بهداشت، تاکنون ۱۴ میلیون و ۷۶۷ هزار و ۵۹۸ نفر دوز اول واکسن کرونا و سه میلیون و ۸۱۳ هزار و ۶۲۸ نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۱۸ میلیون و ۵۸۱ هزار و ۲۲۶ دوز رسیده است.

بنابراین آمار، نزدیک به چهار درصد افراد جامعه کاملاً واکسینه شده‌اند و قریب به ۱۷ درصد افراد نیز حداقل یک دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند.

در حال حاضر سه مسیر متفاوت برای واکسینه کردن مردم از سوی دولت معرفی‌شده است؛ لاین اول واکسن از طریق شرکت‌های ایرانی در حال اجرا است، واکسن‌های رازی، نورا، فخرا، پاستوکووک و اسپایکوژن در حال طی کردن مراحل بالینی هستند و واکسن برکت به تولید انبوه رسیده و به سبد واکسیناسیون عمومی اضافه‌شده است.

مسیر دوم واکسیناسیون در قراردادهای مشترک همکاری و آزمایش‌های بالینی میان ایران و کشورهای صاحب تکنولوژی در جریان است، ازجمله این اقدامات می‌توان به قرارداد همکاری میان سوبرانا از کشور کوبا شد و واکسن اسپوتنیک‌وی اشاره کرد. طرح همکاری میان تهران و هاوانا در حال حاضر مجوز تزریق گرفته و خط تولید واکسن روسی نیز به ایران منتقل‌شده است.

مسیر سوم نیز از طریق همکاری مشترک میان تجار و سفارتخانه‌های ایرانی در خرید واکسن از کشورهای چین؛ روسیه و هند در جریان است. اما مسیر سوم در خرید واکسن به دلایل مختلف به‌خوبی پیش نمی‌رود. سازوکار کواکس قرار بود به ایران واکسن بدهد؛ اما با بدعهدی از دادن واکسن سرباز زده است. جالب آنکه ایران نزدیک به ۱۶ میلیون دلار برای خرید سبدی از واکسن به این صندوق پرداخته کرده اما حتی نتوانسته است یک دوز واکسن وارد کند.

مسیر خرید واکسن روسی نیز با مشکلاتی روبرو است، درحالی‌که کاظم جلالی سفیر ایران در مسکو ادعا کرده بود که ۶2 میلیون دوز واکسن روسی وارد می‌کند؛ اما ورود اسپوتنیک وی به ایران قطره‌چکانی است!

سعید نمکی وزیر بهداشت دراین‌باره می‌گوید: از اردیبهشت سال گذشته من با وزیر بهداشت روسیه مکاتبه کردم و با چین و کوبا مذاکره کردیم. من می‌دانستم که با توجه به ظرفیت تولید واکسن کرونا در دنیا و این‌که سرمایه‌داران و استعمارگران اصلی در این جریان نقش دارند، نمی‌گذارند واکسن کرونا راحت به دست بقیه برسد؛ الآن ۸۵ درصد واکسن‌های جهان را هفت‌کشور مصرف می‌کنند. دو راه بیشتر نداشتیم؛ یکی این‌که این راه را برویم و برای واردات واکسن التماس کنیم و دیگر اینکه به تولید داخل توجه کنیم که ما به تولید داخل توجه جدی داشتیم. قبل عید قرار بود ۴.۵ میلیون دوز واکسن کرونا دریافت کنیم که ۲ میلیون آن از روسیه بود. روس‌ها به‌جای دو میلیون گفتند "یک‌میلیون واکسن کرونا می‌دهیم" و بعد این یک‌میلیون را تبدیل به ۴۰۰ هزار دوز واکسن کردند؛ برای واردات واکسن کرونا از روسیه خیلی تلاش کردیم؛ هندی‌ها قرار بود دو میلیون دوز واکسن کرونا به ما بدهند که بعدها گفتند "۵۰۰ هزار دوز به شما می‌دهیم" که ما هزینه این ۵۰۰ هزار دوز را به هند پرداختیم اما ۱۲۵ هزار دوز از هند وارد شد و ۳۷۵ هزار واکسن در فرودگاه به دستور دادستانی هند بلوکه شد و گفتند از هند یک عدد واکسن نیز نباید به‌جاهای دیگر دنیا برود.

روایت وزیر بهداشت از ورود واکسن روسی به ایران نشان می‌دهد ادعای جلالی سرابی بیش نبوده است. کاظم جلالی درباره چالش‌های تأمین واکسن اسپوتنیک از روسیه به تسنیم می‌گوید: متأسفانه در داخل کشور، قبل از خرید این واکسن، واکنش‌های بدی وجود داشت و شاهد این بودیم که برخی افراد مصاحبه می‌کردند که «ما اسپوتنیک نمی‌خواهیم و بد است» و طرف‌های روسی هم می‌گفتند که «مگر ما به شما واکسن تعارف می‌کنیم که این‌گونه موضع‌گیری می‌شود؟»، باید از خردادماه تا دی‌ماه ۶۰ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک تحویل ایران شود. من با آقای دیمیتریف در صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم صحبت کردم و قرار شد مقادیر و تاریخ‌های جدید را برای ارسال این واکسن‌ها به ما اعلام کنند.

اگرچه سنگ‌اندازی چند پادوی سفارت انگلیس در تهران در ورود واکسن روسی به ایران واقعیت دارد، اما تلاش آن‌ها آن‌قدر موثر نبود که کانال رابطه با مسکو را قطع کند، به‌عبارت‌دیگر اگر قرار است چند عامل مخرب رابطه ایران و روسیه را تنظیم کنند؛ پس نقش سفارت ایران در تسهیل و ترمیم آن چیست؟

ناکام بودن سفیر ایران در خرید واکسن از روسیه را باید از زاویه‌ای دیگر بررسی کرد. اخیراً علیرضا زالی رئیس ستاد مقابله با کرونای تهران در نقد عملکرد وزارت امور خارجه در خرید واکسن از کشورهای خارجی گفته است: برخی سفیران ما در کشورهای خارجی به دنبال تأمین واکسن نبودند. اگر نگاهی به اختلاف آماری میان واکسن وارداتی از چین و روسیه بیاندازیم متوجه می‌شویم که دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه در خرید واکسن معتبر خارجی به‌درستی عمل‌نکرده است.

درحالی‌که سفیر ایران در چین به‌صورت منظم خرید واکسن از پکن را تضمین کرده در آن‌سو سفیر ایران در مسکو در ایجاد یک کانال تضمین‌شده در خرید واکسن ناموفق بوده است. واقعیت آن است که اصرار ظریف در استفاده از فردی که حداقل تجربه را در حوزه دیپلماتیک داشته دودش در چشم همه مردم رفته است. به کار بردن یک چهره سیاسی در سمت حساس سفیر ایران در روسیه باعث شده است که قراردادهای تجاری به‌خصوص خرید تضمینی واکسن با بن‌بست روبرو شود