خوزستان در گرد و غبار سمی؛ تعطیلی مدارس و فشار بی‌سابقه بر سلامت عمومی

 آسمان خوزستان این روزها به رنگ خاک است. نوری کم‌جان از پشت لایه‌ای غلیظ از ذرات معلق می‌تابد و نسیمی اگر باشد، خفه است از بوی گرد و خاک. خیابان‌ها خلوت‌اند، خانواده‌ها پشت پنجره‌ها ایستاده‌اند، دانش‌آموزان با اضطراب در انتظار بازگشت به مدرسه‌اند. خوزستان اینک درگیر بحرانی جدی است که نفس را سخت کرده و زندگی روزمره را مختل ساخته است.

در پی تشدید ذرات معلق و آلودگی هوا در استان خوزستان، مقامات محلی از تعطیلی موقتی مدارس و دانشگاه‌ها به‌منظور محافظت از سلامت دانش‌آموزان و کارکنان تصمیم گرفته‌اند. بنا بر اعلام کارگروه اضطرار آلودگی هوای استان، فعالیت حضوری آموزشی در شهرستان‌های اهواز، کارون، باوی، حمیدیه، هویزه و دشت آزادگان متوقف شده و آموزش به‌صورت غیرحضوری برگزار می‌شود. این اقدام ناشی از افزایش مداوم شاخص ذرات معلق در هوا و وضعیت هشدارآمیز کیفیت هواست.

داده‌های سامانه‌های پایش کیفیت هوا نشان می‌دهد که شاخص آلودگی در بسیاری از شهرهای خوزستان به سطح بسیار بالا رسیده است. برای نمونه، در یکی از محله‌های اهواز، مقادیر PM2.5 طی بازه‌هایی به بیش از 200 واحد AQI رسیده است که نشان‌دهنده وضعیت بسیار ناسالم است. برخی شهرها نیز مقادیر بالاتر را تجربه کرده‌اند. این غلظت سنگین ذرات ریز مضر، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی به‌ویژه گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و ریوی ایجاد کرده است.

در تازه‌ترین ارزیابی‌ها، 16 شهر از استان خوزستان در وضعیت قرمز یا حتی بنفش قرار دارند که به معنای آلودگی شدید و خطرناک هواست. میانگین شاخص AQI در این شهرها نشان می‌دهد که شرایط برای فعالیت خارج از خانه بسیار نامطلوب است و اقدامات احتیاطی جدی ضروری است. چنین سطحی از آلودگی باعث شده تا مراکز بهداشتی و بیمارستانی استان خوزستان تحت فشار روزافزون قرار گیرند. تعداد افرادی که به اورژانس مراجعه می‌کنند یا با مشکلات تنفسی بستری می‌شوند در ماه‌های اخیر افزایش قابل توجهی یافته است.

مقایسه با دوره مشابه در سال گذشته نیز حاکی از وخامت وضعیت است. مسئولان بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز گزارش داده‌اند که مراجعان با بیماری قلبی و تنفسی در مهر و آبان امسال نسبت به سال قبل بین 15 تا 25 درصد افزایش داشته‌اند. این افزایش نشان‌دهنده بار سنگین بهداشتی است که آلودگی هوا بر مردم استان تحمیل کرده است. شرایط غیرطبیعی آلودگی نه تنها بر سلامت عمومی تأثیر گذاشته، بلکه مدارس را وادار به تعطیلی کرده و بار اقتصادی و اجتماعی را بیشتر کرده است.

بار آلودگی بر دوش خوزستانی‌ها سنگین است، زیرا علل این بحران ترکیبی‌اند. گرد و غبار ناشی از خشکسالی، فرسایش اراضی، آتش‌سوزی در مناطق تالابی، انتشار ذرات و گاز از فعالیت‌های نفتی و صنعتی، سوخت‌سواری غیراستاندارد و همچنین پایداری جوی که ذرات را در سطح زمین محبوس می‌کند. این ترکیب مرگبار باعث شده است که کنترل منابع انتشار به‌عنوان یکی از اولویت‌های فوری مطرح شود.

مسئولان بهداشتی و محیط زیستی هشدار داده‌اند که اگر این وضعیت ادامه یابد، شاهد افزایش بیماری‌های مزمن تنفسی و قلبی، مرگ و میر ناشی از آلودگی و فشار بیشتر بر بخش درمان خواهیم بود. در همین راستا، توصیه‌هایی جدی برای شهروندان صادر شده است. کاهش فعالیت در فضای باز، استفاده از ماسک‌های استاندارد (ترجیحاً N95 یا معادل)، پرهیز از ورزش یا کار طولانی در هوای آزاد و محافظت ویژه از کودکان، سالمندان و بیماران پرریسک.

از سوی دیگر، از نهادهای مسئول خواسته شده است که وارد عمل شده و اقدامات جدی برای کاهش انتشار آلاینده‌ها آغاز کنند. از جمله نظارت و محدودیت بر صنایع آلاینده (نفت، گاز، پتروشیمی)، مدیریت مشعل‌های نفتی با سوخت سنگین، کنترل آتش‌سوزی در تالاب‌ها و کاهش گرد و غبار ناشی از کشاورزی یا اراضی مستعد فرسایش.

بحران آلودگی هوای خوزستان اکنون بیش از یک مشکل مقطعی است؛ این وضعیت می‌تواند به چالشی ساختاری تبدیل شود که سلامت، اقتصاد و کیفیت زندگی مردم استان را در بلندمدت در معرض تهدید قرار دهد. تصمیم تعطیلی مدارس، اگرچه سخت، اما نشان‌دهنده جدیت مقامات در محافظت از جمعیت آسیب‌پذیر است. اما برای راه‌حل پایدار، به برنامه‌ای منسجم و بلندمدت برای کاهش منابع آلودگی و بهبود شرایط زیست‌محیطی نیاز است.

در نهایت، مردم نیز در این مبارزه سهم دارند. رعایت توصیه‌های بهداشتی، مشارکت در مطالبه‌گری از نهادهای مسئول، و افزایش آگاهی جمعی درباره خطرات آلودگی هوا می‌تواند به فشار عمومی برای اقدام مؤثر کمک کند. خوزستان در این تار و پود پرغبار، اکنون بیش از همیشه به اتحاد نهادها و حمایت مردم نیاز دارد تا نفسی سالم دوباره به خانه‌هایش بازگردد.