رونمایی از آلبوم بهار جان‌ها و کتاب بر دستان الوند در همدان
آیین رونمایی از آلبوم بهار جان‌ها و کتاب بر دستان الوند؛ کاری از قادر شهسواری در شهر کتاب برگزار شد.
این کتاب به بررسی وضعیت موسیقی عاشیقی در استان همدان می‌پردازد. در این آیین عاشیق‌هایی چون احمد مصطفوی، خدایار علی‌یاری و رضا فضل‌الله‌خانی به هنرنمایی پرداختند و استاد حق‌رضا فطری و علی‌اصغر طاهری نیز به اجرای برنامه پرداختند. ابوالفضل فردوسی به خواندن اشعار ترکی پرداخت و سرنانوازی ماشالله رسام از هنرمندان همدان نیز زینت‌بخش این برنامه بود.
ضعف پژوهش‌ها
جواد حسین‌قلی‌پور؛ پژوهشگر موسیقی محلی در این آیین گفت: در همین اول صحبت‌هایم باید اظهار تأسفی درباره فولکلور استان داشته باشم چون تا جایی که من اطلاع دارم تحقیق چندانی در این زمینه نشده است و شرایط دیگر استان‌ها بهتر از همدان است.
وی افزود: در همدان اقوام مختلف با زبان‌ها و گویش‌های مختلف حضور دارند که هر کدام از آن‌ها ادبیات، موسیقی و آداب و رسوم خاص خودشان را دارند اما تحقیق جامع و مانعی در این زمینه صورت نگرفته است و هرچه بوده به صورت جسته و گریخته انجام شده است. ضرب‌المثل‌ها، متل‌ها، افسانه‌ها و منظومه‌های شفاهی این اقوام به رشته تحریر درنیامده و این‌ها نسل به نسل در حال فراموشی هستند. وظیفه ادبا و علاقمندان و دلسوزان در این حوزه است که حتی به خرافات و چیزهایی که از نظر ما درست نیست هم رحم نکنند و حتی آن‌ها را هم ثبت کنند و اجازه دهند آیندگان درباره آن‌ها قضاوت کنند.
حسین‌قلی‌پور با اشاره به فعالیت‌های شهسواری در این زمینه توضیح داد: یکی از افرادی که در این زمینه فعالیت خوبی داشته قادر شهسواری است و تاکنون کسی مانند او به این حیطه وارد نشده است. در 5 سال گذشته شاهد بودم که رو در رو با جامعه محلی به گفت‌وگو نشست و اگر کسی حتی یک متل یا لالایی یا باور خرافی بلد بود، آن را ثبت کرد. شهسواری حتی در زمینه چمچه خاتون که کاملا رو به فراموشی است، تحقیقاتی انجام داده است. من خودم شاهد بودم که تا دورترین نقاط استان رفت و همه این‌ها را ثبت کرد.
اتفاق خوب
قادر شهسواری نویسنده کتاب بر دستان الوند و گردآورنده آلبوم بهار جان‌ها نیز گفت: شاید این کتاب دلیلی برای اتفاق بزرگ‌تر باشد. این دست کارها در حوزه پژوهش کم اتفاق افتاده و مقدار بسیار زیادی از همین هم که انجام شده، در این سال‌ها از بین رفته است و امیدوارم دیگر تکرار نشود.
وی ادامه داد: استاد درویشی در جلسه‌ای به من گفت: «به این فکر کنیم که لهجه‌ای که در آواز موسیقیایی اشعار همدانی شنیده می‌شود با تمام لهجه‌های سراسر ایران متفاوت است و بحث ادبیات و شعر در همدان در حوزه موسیقی عاشیقی بسیار جدی است» و این سرآغازی شد تا به دنبال این کتاب برویم. آشنایی با اساتید مختلف نیز تأثیر بسیار زیادی در مسیر زندگی و اخلاقی من داشت. هر اثری بود جمع‌آوری کردیم و بیش از 150 اثر از این اساتید ضبط گرفتیم و فکر می‌کنم یک رپرتوار 70 تا 80 درصدی از موسیقی همدان جمع‌آوری شده است. کتاب با یک رفرنس صوتی همراه است و با مطالعه هر قسمت هرجا احتیاج باشد که خواننده به نمونه صوتی دسترسی داشته باشد، می‌تواند به سی‌دی همراه کتاب مراجعه کند. 60 اثر منتخب نیز در آلبوم بهار جان‌ها گردآوری شده که 17 یا 18 هنرمند در آن اجرا داشته‌اند.
این هنرمند همدانی افزود: اما هنوز این بخش از موسیقی همدان جای کار دارد و هر کسی بخواهد می‌تواند در آن کار کند. کار در زمینه فرهنگ عامه همدان هم کم شده است. از آن‌جایی که در پژوهش نه سروصدا هست و نه پول، هنرمندان کمتر وارد آن می‌شوند. آنچه ضبط شده مربوط به مشروط به این طرف است و قبل از آن هیچ. در بخش ادبیات خیلی جدی به این حوزه توجه شده و آثار خوبی از آن گردآوری شده اما در موسیقی به خاطر گیرهای سیاسی و مذهبی هر دوره این اتفاق نیفتاده است. باعث تأسف است الحانی که می‌توانستند جزو رپرتوارهای مختلف موسیقی ما در حوزه‌های مختلف باشند، به دست فراموشی سپرده شده و در ذهن هیچکدام از هنرمندان ما نیست. از همه کسانی که در این 4، 5 سال خون دل خوردن کمک کردند تا این اثر به سرانجام برسد تشکر می‌کنم. ما سعی کردیم موسیقی چگور را هم بازسازی کنیم و در این زمینه از اساتید زیادی کمک گرفته‌ایم و در آموزشگاه موسیقی پاد برای نخستین‌بار آموزش موسیقی چگور را برای کسانی که علاقمند به حفظ سنت شفاهی موسیقی هستند، برپا کرده‌ایم.
با تصانیف همدان شعرهای سبک نخوانید
استاد حق‌رضا فطری؛ از هنرمندان بنام موسیقی عاشیقی نیز خطاب به هنرمندان گفت: سعی کنید این بش‌بندهایی که می‌خوانید، عوض نکنید و همان نسخه اصلی باشد. کتاب‌هایی در این زمینه وجود دارد، این کتاب‌ها را پیدا کنید و شعرهای اصلی را بخوانید. تصنیف‌ها را هم سبک نگیرید و با آن حرف‌های سبک نخوانید، شعرهایی بخوانید که قیمت داشته باشد تا جوانان و اساتید ما که این تصانیف را می‌شنوند از آن استفاده کنند و لذت ببرند. آذربایجان یا ترکیه برای خودش نواخته است. آهنگ استان همدان را با آهنگ‌های آذربایجان و ترکیه نزنید.
فراموشی هنر و هنرمند
حسین زندی؛ فعال مدنی استان و یکی از بانیان برگزاری این برنامه نیز گفت: تا پیش از ورود سازهای الکترونیکی، روستای تاج‌آباد مرکز موسیقی کرد زبانان همدان بود و هنرمندان و خنیاگران این روستا بساط شادمانی و نشاط مردم منطقه را فراهم می کردند و علاوه بر منطقه چهاردولی، گاهی حوزه فعالیت‌های آن‌ها تا منطقه سنقر کلیایی و قروه پیش می‌رفت اما امروز تنها در کاست‌های به جا مانده از آن هنرمندان و ترانه‌هایی که گاهی ساکنان منطقه زمزمه می‌کنند، می‌توان از این موسیقی ردپایی پیدا کرد.
وی با اشاره به این‌که از دیگر عواملی که باعث کمرنگ شدن موسیقی محلی در استان شده است کم‌توجهی متولیان فرهنگی و مردم استان به این میراث فرهنگی است، ادامه داد: نمی‌توان انکار کرد که ما قدر سرمایه‌های اجتماعی و هنرمندان خود را نمی‌دانیم و بیشتر به مظاهر و زرق و برق جدید وابسته شده‌ایم.
زندی توضیح داد: دهه 50 خورشیدی صفحه‌های گرامافونی که از آثار استاد حیدر محمودی پرشده بود در جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی و ترکیه فروش می‌رفت و آوازه عاشیق محمودی تا آن سوی مرزها رفته بود. کاست‌های عاشیق صحبت علاوه بر همدان در تهران، قم، زنجان، آدربایجان شرقی و غربی جزء آلبوم های پر مخاطب بود این آوازه امروز هم وجود دارد اما نه در خاستگاه و زادگاه خود استان همدان.
وی افزود: طرفداران حق‌رضا فطری را در کرمانشاه که در موسیقی مقامی زبانزد است بیشتر از همدان می‌توان دید. او تنها هنرمند همدانی است که نام و کارهایش در کتاب منظومه خوانی آمده است. کمتر جشنواره ملی را می‌توان سراغ گرفت که عاشیق رحمان دریایی در آن حضور نداشته باشد. بیشتر هنرمندان موسیقی محلی در استان از چنین موقعیتی برخوردارند.
این فعال مدنی تأکید کرد: فروردین ماه سال جاری استاد ماشااله رسام در جشنواره سورانای دره شهر ایلام رتبه اول نوازندگی سرنا را به دست آورد و در مدت کمتر از یک ماه به عنوان پیشکسوت سرنا نوازی در یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی کرمان از او تقدیر شد. اما حدود 20 سال است در شهر خود غریب است و صدا و سیما و متولیان فرهنگی سراغی از او نگرفته‌اند. این هنرمندان حتی بیمه ندارند.
انتقاد نماینده مجلس
نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: متولیان هنر مانند اداره‌کل فرهنگ و ارشاد باید به جایگاه هنرمندان ارزش بدهند و برای رفع مشکلات آن‌ها تلاش کنند اما متأسفانه چنین نیست و هنرمندان ما باید مخفیانه برنامه برگزار کنند و دستگاه‌های متولی در صحنه حضور ندارند و از هنرمندان حمایت‌های کافی نمی‌کنند. در آینده اتفاقات خوبی خواهد افتاد و هنرمندان همدان جایگاه خود را خواهند یافت.
امیر خجسته افزود: این‌جا بحث فقه پویا مطرح است به این معنا که ما باید متناسب با زمان و مکان حرکت کنیم. ما نباید از دنیا عقب بمانیم. هنرمندان می‌توانند در اماکن عمومی به اجرای برنامه بپردارند.
گزارش : فاطمه کاظمی
برای ورود به کانال تلگرام فرتاک نیوز کلیک کنید.
