گوشه‌های دهان تان ترک می‌خورد؟ دچار کمبود این ویتامین‌ها شده اید

ترک‌ها یا زخم‌های ایجادشده در گوشه‌های دهان ممکن است در نگاه اول یک مشکل موقتی یا کوچک به نظر برسند، اما این وضعیت می‌تواند فراتر از خشکی ساده‌ی پوست باشد.

به نقل از انلی مای هلث؛ این عارضه که کیلیت زاویه‌ای (Angular Cheilitis) نام دارد، اغلب با عفونت‌های قارچی یا ضعف سیستم ایمنی مرتبط است. با این حال، در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات پنهان سلامتی مانند کمبود ویتامین‌ها ـ به‌ویژه ویتامین‌های گروه B و آهن ـ نیز باشد. تشخیص زودهنگام علت، به درمان مؤثر و جلوگیری از تکرار ناراحتی کمک می‌کند.

کیلیت زاویه‌ای چیست؟

به گفته‌ی دکتر بیپین اوپادهیای، متخصص دندان‌پزشکی و بیماری‌های دهان از بیمارستان فوق‌تخصصی و مرکز تحقیقات K.J. Somaiya بمبئی، کیلیت زاویه‌ای یک ضایعه‌ی التهابی، قرمز و ترک‌خورده است که در گوشه‌ی دهان ایجاد می‌شود. هرچند ممکن است در ابتدا مانند یک تحریک جزئی به نظر برسد، اما می‌تواند بسیار دردناک باشد و نشانه‌ی چندین بیماری زمینه‌ای جدی‌تر باشد.

بر اساس داده‌های StatPearls Publishing، این عارضه حدود ۰.۷ درصد از جمعیت عمومی آمریکا را درگیر می‌کند، اما در برخی گروه‌ها شایع‌تر است. این بیماری شایع‌ترین عفونت باکتریایی یا قارچی لب‌ها به شمار می‌رود و معمولاً در دو گروه سنی بیشتر دیده می‌شود:

• کودکان

• بزرگسالان ۳۰ تا ۶۰ سال

در بزرگسالان مسن‌تر، میزان شیوع تا ۱۱ درصد افزایش می‌یابد و در میان افرادی که از دندان مصنوعی استفاده می‌کنند، حتی می‌تواند به ۲۸ درصد برسد. مردان نیز بیشتر مبتلا می‌شوند، اما این موضوع بیشتر به دلیل استفاده از دندان مصنوعی و شرایط سلامتی مرتبط است تا سن.

برخی مشکلات پزشکی نیز خطر ابتلا را بالا می‌برند:

• تا ۱۰ درصد افراد مبتلا به HIV

• بیماران مبتلا به بیماری کرون (۷.۸٪)

• مبتلایان به کولیت اولسراتیو (۵٪)

همگی ممکن است در مقطعی به کیلیت زاویه‌ای دچار شوند. در شرایط نادر مانند گرانولوماتوز اوروفاسیال، میزان بروز می‌تواند تا ۲۰ درصد باشد.

کمبودهای تغذیه‌ای و کیلیت زاویه‌ای

دکتر اوپادهیای توضیح می‌دهد:

«کمبود ویتامین‌های گروه B (B2، B3، B6 و B12)، آهن و روی از شایع‌ترین علل تغذیه‌ای اختلالات دهانی مانند آفت‌های دهانی، التهاب زبان (گلاسیت) و کیلیت زاویه‌ای هستند و کمبود ویتامین C نیز می‌تواند سلامت لثه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.»

تأثیر هر کمبود تغذیه‌ای:

• ریبوفلاوین (B2)، آهن و B12: بیشترین ارتباط را با کیلیت زاویه‌ای دارند.

• آهن پایین: رساندن اکسیژن به بافت‌ها را کاهش می‌دهد و روند ترمیم را کند می‌کند.

• کمبود ویتامین‌های گروه B: ترمیم پوست و غشاهای مخاطی را مختل می‌کند و موجب ماندگاری ترک‌ها می‌شود.

سایر علل شایع کیلیت زاویه‌ای

علاوه بر تغذیه، عوامل زیر نیز می‌توانند مؤثر باشند:

• تجمع بزاق ناشی از عادت لیسیدن لب‌ها یا دندان مصنوعی نامناسب

• واکنش آلرژیک به لوازم آرایشی لب یا محصولات دندانی

• هوای خشک یا سرد که لب‌ها را ترک می‌اندازد

• آسیب به لبه‌های لب

• بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت یا بیماری‌های خودایمنی

گزینه‌های درمانی

دکتر اوپادهیای هشدار می‌دهد که در صورت عدم درمان، ترک‌های گوشه‌ی لب می‌توانند دچار عفونت ثانویه شوند. این ضایعات معمولاً با قارچ کاندیدا یا باکتری‌هایی مانند استافیلوکوک آلوده می‌شوند و باعث قرمزی، تورم، چرک یا تأخیر در بهبود می‌گردند.

راهکارهای درمانی:

• در موارد خفیف: چرب نگه داشتن لب‌ها با وازلین یا روغن نارگیل.

• در صورت عفونت: استفاده از کرم‌های ضدقارچ (مثل کلوتریمازول) یا پمادهای آنتی‌بیوتیک (مثل موپیروسین) به تجویز دندان‌پزشک.

• مکمل‌های ویتامین‌های گروه B و آهن و پرهیز از غذاهای تند و اسیدی برای کاهش ناراحتی.

راهکارهای پیشگیری:

• رعایت بهداشت دهان

• مرطوب نگه داشتن لب‌ها با بالم یا روغن محافظ

• اصلاح کمبودهای تغذیه‌ای با رژیم مناسب یا مکمل

• اصلاح دندان مصنوعی نامناسب برای جلوگیری از تجمع بزاق

• کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت

• بررسی مداوم لب‌ها، پوست و گوشه‌های دهان برای یافتن علائم اولیه

درمان‌های پیشرفته برای موارد مقاوم

اگر کیلیت زاویه‌ای بیش از دو هفته ادامه پیدا کند، باید به دندان‌پزشک ـ ترجیحاً متخصص بیماری‌های دهان ـ مراجعه کرد. درمان‌های پیشرفته شامل:

• ترکیب‌های قوی‌تر ضدقارچ و آنتی‌بیوتیک (مثل نیستاتین یا فوزیدیک اسید)

• تزریق ویتامین B12 یا انفوزیون آهن در موارد کمبود شدید

• لیزر یا نوردرمانی برای تسریع ترمیم بافت

• وسایل دندانی ویژه برای کاهش تجمع بزاق

• بیوپسی در صورت عدم بهبود ترک‌ها برای رد احتمال بیماری‌های پیش‌سرطانی یا خودایمنی (مانند لیکن پلان دهانی)

جمع‌بندی

کیلیت زاویه‌ای ممکن است یک مشکل کوچک به نظر برسد، اما اغلب نشانه‌ای از کمبودهای تغذیه‌ای، عفونت‌ها یا مشکلات سیستمیک است. خوشبختانه با مراقبت مناسب ـ از درمان‌های خانگی و اصلاح رژیم غذایی گرفته تا درمان‌های تخصصی ـ امکان بهبودی وجود دارد. توجه به ترک‌های مکرر در گوشه‌ی دهان و مراجعه‌ی به‌موقع به دندان‌پزشک می‌تواند از بروز عوارض جلوگیری کرده و راحتی را به زندگی روزمره بازگرداند.