چگونه می‌توان از دستان یک کودک کار کشید؟
در زندگی امروزه وقتی پدران و مادران پس از یک روز پرتلاش، خسته از کار روزانه، ترافیک، دود و انواع آلودگی‌های صوتی و امواج الکترونیک و... به منزل بازمی‌گردند، بی‌تردید نیازمند زمانی هستند برای تمدد اعصاب، آرامش، استراحت و تجدید قوا برای آغاز شیفت دوم کار و فعالیت که در منزل صورت می‌پذیرد.
در زندگی امروزه وقتی پدران و مادران پس از یک روز پرتلاش، خسته از کار روزانه، ترافیک، دود و انواع آلودگی‌های صوتی و امواج الکترونیک و... به منزل بازمی‌گردند، بی‌تردید نیازمند زمانی هستند برای تمدد اعصاب، آرامش، استراحت و تجدید قوا برای آغاز شیفت دوم کار و فعالیت که در منزل صورت می‌پذیرد. از این رو، پس از چندی سر و کله زدن با کودک خود و گفت‌وگو با او درباره جزئیات و آموخته‌ها در طی روز و در مهدکودک و مدرسه و رسیدگی به نظافت و تغذیه کودک، ترجیح می‌دهند به گونه‌ای او را سرگرم چیزی کنند تا کمی از جست و خیزهای شیطنت‌آمیزی که مهم‌ترین و طبیعی‌ترین ویژگی یک کودک سالم است، کاسته شود؛ چرا که آن را از حوصله، توان و زمان محدود خود خارج می‌بینند.
پس از هر آنچه این هیجانات را فرو می‌نشاند، اعم از انواع سی‌دی کارتون و بازی گرفته تا گونه‌های مختلف اسباب‌بازی کمک می‌گیرند و در اختیار کودک قرار می‌دهند تا بتوانند دمی غنیمت کنند و از فرصت به دست آمده بهره بجویند و روی وظایف و کارهای روزانه یا عقب‌افتاده خود تمرکز کنند. از این رو به سبب همه آنچه واگویه شد و از آنجا که به سبب جبر زندگی امروز، همه ما در مواقعی ناگزیر به چنین اقدام و واکنشی هستیم، بر آن شدم تا از شجاع‌الدین جزایری- که بزرگترین افتخار خود را در آن می‌داند که صبح‌ها از کودکان مهد می‌آموزد و عصرها به دانشجویان دانشگاه‌ها آموزش می‌دهد و بسیاری از سال‌های زندگی را صرف کار با کودکان نموده است- با طرح این پرسش گفت‌وگو آغاز کنیم که:
به نظر شما، بهترین گزینه برای سرگرم کردن کودکان چیست؟ یا به طور کلی ویژگی یک اسباب‌بازی خوب و مناسب برای کودک چه می‌باشد؟
اسباب‌بازی، قوطی بگیر و بنشان نیست که خنثی باشد و فقط برای نشاندن کودکان و برقراری سکوت و آرامش خریداری شود. اسباب‌بازی‌ها یا بار منفی دارند یا بار مثبت؛ پس همواره توجه داشته باشید که یک اسباب‌بازی چه چیز جدیدی به کودک شما می‌دهد؛ مثلاً آیا کنجکاوی او را تحریک می‌کند؟ فرض کنید شما یک اسباب‌بازی جدید برای کودکتان خریده‌اید که وقتی حرکت می‌کند، یکی از پاهایش صدایی می‌دهد. کودک شما بلافاصله می‌پرسد: «چرا پای این آدم آهنی صدا می‌دهد؟» شما هنوز پاسخ این پرسش را نداده‌اید که می‌پرسد: «چرا آن یکی پایش صدا نمی‌دهد؟» و چندی بعد متوجه می‌شوید که نرم و خزنده به گوشه‌ای دور از چشمان شما رفته است و در حال کالبدشکافی اسباب‌بازی جدید است. اصلاً از خراب شدن اسباب‌بازی‌ای که به این گرانی خریده‌اید، ناراحت نشوید و فکر نکنید که کودکتان خرابکار است و قدر هیچ چیز را نمی‌داند، همین‌که او به این اندازه کنجکاوی دارد، جای خوشحالی و شکر دارد. من به خاطر دارم که در کودکی چندین ساعت کوکی را خراب کردم تا کشف کنم که چرا و چگونه این ساعت‌ها زنگ می‌زنند. پس نخستین نکته در خرید یک اسباب‌بازی این است که حس کنجکاوی کودک را برانگیزاند و می‌دانید که خلاقیت همیشه از همین‌گونه کنجکاوی‌ها آغاز و زاده می‌شود.
اسباب‌بازی‌ها بجز برانگیختن حس کنجکاوی کودکان چه کارکردهای دیگری دارند؟
یک اسباب‌بازی خوب، اسباب‌بازی است که برای کودک یا رشد فیزیکی دربر داشته باشد یا رشد مغزی و چنانچه هر دوی اینها میسر شود که ایده‌آل است. اسباب‌بازی‌هایی مثل پازل (جورچین) - که دقت و فکر و هوش کودک را تقویت می‌کند - یا لگو (خانه‌سازی)- که هم ذهن را تقویت می‌کند و ایده‌پردازی می‌نماید، هم دست را تقویت می‌کند، یا دومینو - که دقت کودکان را بیشتر می‌کند، یا انواع هوش‌چین‌ها نقش مؤثری در رشد ذهنی کودکان دارد.
ممکن است چند نمونه از اسباب‌بازی‌هایی را که ضمن رشد ذهنی به رشد فیزیکی کودکان نیز می‌انجامد، معرفی فرمایید؟
امروزه ثابت شده است که هرچه دست‌ها بیشتر کار کنند، سلول‌های مغزی بیشتر فعالیت می‌کنند. ما در بدن خود دو دسته ماهیچه داریم: ماهیچه‌های بلند (ماکرو) و ماهیچه‌های کوتاه (میکرو) و لازمه تقویت و رشد این ماهیچه‌ها، حرکت است. برای مثال دوچرخه یکی از اسباب‌بازی‌های خوبی است که ماهیچه‌های بلند بدن را تقویت می‌کند. سفال و مدادرنگی نیز باعث تقویت ماهیچه‌ها می‌گردد. ضمن اینکه خلاقیت و آفرینش ذهنی کودکان را هم تقویت می‌کنند و جالب است که بگویم یکی از اهداف نقاشی و بازی با سفال برای کودکان، همین رشد و تقویت عضلانی و ماهیچه‌ها است و از این‌رو است که در نقاشی مهم نیست که کودک شما تا سن خاصی تصویر واضحی نمی‌کشد و فقط خط‌خطی می‌کند. مهم این است که عضلات دست او حرکت می‌کند و قوی می‌شود و مهم‌ترین پیام من در این بخش برای والدین این است که: «از دست‌های کودکانتان هر اندازه که می‌توانید، کار بکشید.»
چگونه می‌توان از دستان یک کودک کار کشید؟
برای مثال شما می‌توانید هنگامی که کودکتان بی‌تحرک در حال تماشا کردن تلویزیون است مقداری روزنامه یا کاغذ یا مقوا بگذارید جلوی دست او و بگویید همین طور که کارتون نگاه می‌کنی این کاغذها را هم برای من به تکه‌های کوچک تقسیم کن. با همین کار ساده شما می‌توانید ضمن اینکه از دستان کودکتان در جهت رشد سلول‌های مغزی کار می‌کشید جسارت و اعتماد به نفس او را هم افزایش دهید یا هنگامی که شما در حال پاک کردن باقالی، لوبیا سبز و حتی سبزی خوردن هستید اجازه بدهید کودکتان با شما مشارکت نماید.
ولی کارهای خانه چه جذابیتی می‌تواند برای یک کودک داشته باشد؟ به نظر می‌رسد که این گونه کارها برای کودکان خسته‌کننده و زودهنگام است.
به هیچ وجه. این کار برای شما یک کار تکراری و خسته‌کننده و روزمره به حساب می‌آید ولی برای کودک شما ضمن اینکه یک بازی و یک تجربه جدید است در بردارنده رشد مغزی و مهارت رفتاری خواهد بود. از طرفی تطابق بین دست و چشم را در بردارد و در پروسه این جداسازی ریز از درشت و خراب از سالم و پوست از مغز و... بر دقت کودک افزوده می‌شود و حس مشارکت در او تقویت شده و شادی عمیقی که ناشی از حس بزرگ شدن به سبب برآمدن از عهده کارهای بزرگان است در او ایجاد می‌شود. کار دیگری که می‌توانید انجام دهید فضاسازی برای بازی کودکان است.
چطور می‌توانیم در فضای محدود آپارتمان چنین فضاسازی‌هایی انجام دهیم؟
نیاز به فضای وسیعی نیست. شما می‌توانید با فراهم کردن امکان استفاده از فضاهایی مثل یک میز قدیمی برای خمیربازی که اشکالی نداشته باشد اگر خمیری و چسبناک شود، این فضا را ایجاد کنید تا کودک بتواند با خلاقیت خود اشکالی را هر چند ساده معنی‌دار بسازد یا مثلاً یک تشت بزرگ که محتویات آن شن باشد در جایی از فضاهای مشترک آپارتمان برای بازی بچه‌ها قرار دهید. بچه‌ها از شن بازی لذت زیادی می‌برند و در مجموع اینکه بگذارید کودکانتان همه چیز را شخصاً تجربه کنند و امکان تجربه را از کودکان خود دریغ نکنید مگر آنکه تجربه‌ای سلامتی آنها را تهدید کند. یعنی به جای اینکه بگویید شکر در آب حل می‌شود ولی شن حل نمی‌شود، شن و شکر و آب را در اختیار کودک قرار دهید تا به چشم خود این فرایند را مشاهده کند؛ یا اگر می‌گویید که وسایل چوبی و پلاستیکی روی سطح آب می‌ایستند؛ اما وسایل فلزی و سنگی در آب فرو می‌روند، اجازه دهید با یک آزمایش ساده آن را تجربه کند. به خاطر داشته باشید والدینی که از سر دلسوزی و محبت برای کودکی که سینه‌خیز می‌رود، توپ یا عروسک را نزدیک می‌آورند یا در آغوش او قرار می‌دهند تا اذیت و خسته نشود، بزرگترین اشتباه را مرتکب می‌شوند؛ چرا که با این کار انگیزه تلاش، امکان رشد، لذت تجربه کردن و به دست آوردن را از کودک سلب می‌کنند و ثابت شده است که کودکانی که سینه‌خیز نرفته‌اند، کندی یادگیری دارند.
آیا نکته دیگری درباره اسباب بازی هست که ناگفته مانده باشد؟
بله، نکته دیگر این است که به جنس و کیفیت اسباب‌بازی‌ها دقت کنید. اگر نمی‌توانید باکیفیت‌ترین اسباب‌بازی‌ها را برای کودکتان تهیه کنید، دست کم اسباب‌بازی‌هایی با کیفیت نسبتاً مناسب و خوب برای او بخرید. انگیزه نقش مهمی در شکوفایی و رشد و موفقیت دارد. گاهی کودک شما انگیزه‌اش را هنگامی از دست می‌دهد که می‌بیند آبرنگ کودک‌کناری در مهدکودک خوشرنگ و شفاف است، اما آبرنگ او هرچه تلاش می‌کند و قلم را فشار می‌دهد، بی‌رنگ و کدر است، از این رو، گاه می‌بینیم که کودک به همین دلیل ساده بهانه می‌گیرد و می‌گوید: من آبرنگ دوست ندارم و تن به ادامه نقاشی نمی‌دهد.
و آخرین توصیه برای پدران و مادران در زمینه بازی و اسباب‌بازی کودکان چیست؟
والدین، کودکان شان را با آن همه شرط و شروطی که طی روزهای قبل برای رفتن به پارک برایش گذاشته‌اند، اصلاً به پارک نبرند یا اگر می‌برند، پا به پا و سایه به سایه با او باشند و بازی کنند و نگذارند که به علت کوچکی جثه مورد ستم کودکان بزرگتر و زورگوتر قرار گیرد. چیزهای دیدنی محیط را به او نشان دهند و توجهش را به کوتاهی و بلندی درختان، برگ‌های متفاوت آنها و خطرات احتمالی اطراف و غیره جلب کنند. به عبارتی دیگر به جای اینکه دنج‌ترین نیمکت روبه‌روی وسایل بازی را در پارک برای نشستن انتخاب کنند و با موبایل سرگرم شوند، با او بازی کنند و کالری بسوزانند و از طبیعت و از کودکی فرزندانشان لذت ببرند. برای همه شما عزیزان لحظاتی شاد و پیروز و بی‌اندوه آرزومندم.
برای ورود به کانال تلگرام فرتاک نیوز کلیک کنید.
