پیامدهای جبرانناپذیر حذف لبنیات از رژیم غذایی؛ نسل آینده در خطر کوتاهی قد و پوکی استخوان
دکتر ایرج خسرونیا، متخصص داخلی میگوید: حذف لبنیات از سفره مردم باعث میشود مشکلاتی مانند کوتاهی قد، رشد ناکافی، مشکل قوز، کمردرد و درد استخوان بهتدریج گریبانگیر افراد جامعه شود.
تورم و گرانی فقط اقتصاد را تحت فشار نگذاشته، سلامت جامعه را هم نشانه گرفته است. افزایش مداوم قیمت مواد غذایی ـ از گوشت و برنج تا لبنیات، تخممرغ و میوه ـ سفره مردم را کوچکتر کرده و خطر افزایش سوءتغذیه را بالا برده است؛ روندی که میتواند در آینده نزدیک نظام سلامت کشور را با چالش جدی روبرو کند. نگرانیها تا جایی پیش رفته که مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با هشدار درباره تهدید سلامت مردم، خواستار تخصیص یارانه پایدار به اقلام غذایی سلامتمحور و حمایت هدفمند از اقشار آسیبپذیر شده است.
غذاهایی که فقط شکم را سیر میکنند
تا پیش از این، خرید ماهی و گوشت قرمز و امروز گرانی لبنیات و تخم مرغ و حتی سبزیجات منجر به کاهش مصرف خانوارهای ایرانی شده است. نتیجه این اتفاق میشود این که نان و سیبزمینی و دیگر کربوهیدراتهای ارزانقیمت، نقش اصلی را در تأمین کالری روزانه ایفا میکنند و جایگزین گروههای اصلی غذایی خواهند شد؛ غذاهایی که شکم را سیر میکنند، اما بدن را تغذیه نمیکنند. این تغییر الگوی غذایی، پیامدهای آشکاری بر سلامت بزرگسالان دارد. کمبود پروتئین و ریزمغذیهایی مانند آهن، کلسیم، ویتامینهای گروه B و ویتامین D به تدریج خود را در قالب خستگی مزمن، ضعف بدنی، درد مفاصل، ریزش مو، شکنندگی ناخنها و کاهش تمرکز نشان میدهد.
امروز هم احمد اسماعیلزاده، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با هشدار نسبت به پیامدهای افزایش قیمت مواد غذایی، بهویژه لبنیات و منابع پروتئینی و حذف آن از سبد غذایی مردم تاکید کرده گرانی مواد غذایی، سلامت تغذیهای مردم را تهدید میکند و باید یارانه پایدار به اقلام غذایی سلامتمحور و یک درصد مالیات کارخانههای مواد غذایی برای پیشگیری از سوءتغذیه و کاهش بار آینده نظام سلامت اختصاص پیدا کند. به گفته این مسئول ابتلا به سوءتغذیه سبب کاهش نیروی کار در آینده میشود و آثار کاهش مصرف لبنیات، میوه، سبزیجات و حبوبات به صورت افزایش بیماریهای مزمن مانند بیماریهای قلبیعروقی، سکتهها، پوکی استخوان، شکستگیها و سایر مشکلات سلامت نمایان میشود. بار ناشی از بروز چنین شرایطی هم گریبان وزارت بهداشت را میگیرد و این وزارتخانه به ناچار باید هزینههای بیشتری در زمینه درمان صرف کند
نکتهای که دکتر ایرج خسرونیا ، متخصص داخلی و رئیس انجمن متخصصین داخلی کشور هم آن را تایید میکند و میگوید: «یک سری مواد غذایی که همیشه در سفره مردم وجود داشت از جمله میوهجات، لبنیات و گوشت، متأسفانه به دلیل گرانیهای پیدرپی و مشکلات اقتصادی به تدریج دارند از سفره مردم حذف میشوند و یک سری هم حذف شدهاند. وقتی مصرف لبنیات کاهش مییابد، بالطبع میزان کلسیم، ویتامین D و برخی ویتامینهای محلول در چربی که از این طریق وارد بدن میشوند، کاهش مییابد و به این ترتیب، شیوع پوکی استخوان افزایش مییابد و سن ابتلا نیز کاهش پیدا میکند. در سالهای گذشته بیشتر خانمهای بالای ۵۰ تا ۶۰ سال دچار پوکی استخوان میشدند، اما به تدریج جوانان هم در معرض این عارضه قرار خواهند گرفت. پوکی و نرمی استخوان یکی از مشکلات جدی است که جامعه ما را در آینده گرفتار خواهد کرد.
جوانان گرفتار بیماریهای استخوانی
نکته نگرانکننده این است که این افراد اغلب بیمار تلقی نمیشوند. آزمایشهای معمول ممکن است در محدوده طبیعی باشد، اما کیفیت زندگی بهوضوح افت کرده است. بدن در شرایط کمبود مزمن، وارد حالت صرفهجویی میشود؛ ترمیم بافتها را به تعویق میاندازد، سیستم ایمنی را تضعیف میکند و توان جسمی و روانی فرد را کاهش میدهد. نتیجه، افزایش عفونتها، طولانی شدن دوره بهبود بیماریها و تشدید دردهای اسکلتی ـ عضلانی است.
خسرونیا میگوید: «کمبود ویتامینهای مختلف به ویژه ویتامین C که در میوهجات وجود دارد، میتواند مشکلات متعددی برای سلامت قشر گستردهای از جامعه ایجاد کند. به همین دلیل، در چند سال آینده، نه تنها افراد مسن، بلکه جوانان هم گرفتار بیماریهای استخوانی خواهند شد و هزینههای سازمانهای بیمهگر و دولت بیشتر افزایش خواهد یافت.»
خطراتی که کودکان را تهدید میکند
کودکان، زنان، سالمندان و اقشار کمدرآمد بیش از دیگران در معرض این نوع سوءتغذیه پنهان قرار دارند. زنان بهویژه در سنین میانسالی، زودتر دچار کمبود آهن و کلسیم میشوند. سالمندان بهدلیل کاهش اشتها و توان مالی، اغلب به غذاهای ساده و کمارزش غذایی روی میآورند. کارگران و شاغلان با درآمد پایین نیز برای سیر ماندن، ناچارند غذاهای حجیم و ارزان را جایگزین مواد مغذی کنند. اما کودکان بیشترین آسیب را میبینند. چراکه در سنین رشد هستند.
خسرونیا درباره خطراتی که کودکان را تهدید میکند، میگوید: «کودکان نیاز دارند هر روز گوشت، لبنیات و میوهجات مصرف کنند تا رشد کافی داشته باشند. وقتی این مواد غذایی به بدن آنها نرسد، به تدریج قد کوتاه، رشد ناکافی، لاغری و ضعف جسمانی پیدا میکنند و مشکلات متعددی در جسم و روح آنها ایجاد میشود.»
پیامد این وضعیت فقط فردی نیست. بلکه هزینهای اجتماعی و درمانی به جامعه تحمیل میکند. کاهش بهرهوری شغلی، افزایش مصرف خودسرانه داروها، افزایش بیماریها بخشی از نتایج مستقیم این الگوی ناسالم تغذیهای است. در چنین شرایطی، توصیههای کلی درباره «رژیم غذایی سالم» بدون در نظر گرفتن واقعیت اقتصادی مردم عملاً کارآیی خود را از دست میدهد.
به گفته رئیس انجمن متخصصین داخلی کشور، «بعضی کشورها که قبلاً مصرف لبنیات در آنها کم بود و حالا مصرفشان افزایش یافته، رشد قد افرادشان حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر بیشتر شده است. مثل ژاپن. در ایران هم وقتی وضعیت گذشته را بررسی میکنیم، در روستاها که ۵۰ تا ۶۰ سال پیش مصرف لبنیات بیشتر بود، قد روستاییان بلندتر از شهرنشینان بود. حالا اگر لبنیات و سایر مواد مغذی از سفره مردم حذف شود، مشکلاتی مانند کوتاهی قد، رشد ناکافی، مشکل قوز، کمردرد و درد استخوان بهتدریج گریبانگیر افراد جامعه خواهد شد.»
