تاج بر سر عروس و داماد؛ آیین ازدواج به سبک مسیحیان لبنان
در سنت مسیحیت شرقی، مراسم تاج گذاشتن یکی از اصلی‌ترین و مقدس‌ترین بخش‌های آیین ازدواج است
در یکی از مجلل‌ترین مراسم عروسی امسال در لبنان، سیلیو صعب، پسر الی صعب ، طراح سرشناس مد، با زین قطامی ازدواج کرد. این مراسم چندروزه نه‌تنها جلوه‌ای از ثروت و زیبایی بود، بلکه توجهات را به آیین‌های سنتی ازدواج در میان مسیحیان مارونی هم جلب کرد.
این مراسم در کلیسای تاریخی بکرکی، مرکز معنوی مارونی‌ها، برگزار شد و یکی از بخش‌های برجسته آن آیین تاج‌گذاری بر سر عروس و داماد بود؛ رسمی که در قرون نخستین ظهور مسیحیت ریشه دارد تا امروز همچنان به‌عنوان نماد پیوند مقدس و جاودان ازدواج حفظ شده است.
یک‌چهارم جمعیت کنونی لبنان مسیحی مارونی‌اند که نامشان را از «مارون مقدس»، زاهد مسیحی سریانی، گرفته‌‌اند. مارونی‌های بیروت اغلب در محله اشرفیه در شرق این شهر ساکن‌اند و آداب و رسوم آن‌ها بخش بزرگی از فرهنگ‌عامه لبنان را شکل داده است. از جمله جشن‌های عروسی شامل مراسم مذهبی مانند عقدکنان و مراسم آیینی مانند حنابندان یا تاج‌گذاری که ترکیبی از مذهب و آیین است.
در سنت مسیحیت شرقی، مراسم تاج گذاشتن یکی از اصلی‌ترین و مقدس‌ترین بخش‌های آیین ازدواج (zāwākhā/būrākhā) است. این مراسم که در کلیساهای ارتدوکس شرقی و کاتولیک شرقی برگزار می‌شود، با قرار دادن تاج‌هایی بر سر عروس و داماد، آن‌ها را به‌عنوان «ملکه» و «پادشاه» خانواده جدیدشان معرفی می‌کند، اما این تاج‌ها صرفا زینتی نیستند؛ آن‌ها حامل مفاهیمی عمیق و روحانی‌اند که در الهیات، تاریخ کلیسا و متون مقدس ریشه دارند.
ریشه تاریخی و معنای تاج‌گذاری در مسیحیت
در آغاز، برخی مسیحیان اولیه مانند ترتولیان با این رسم مخالف بودند، زیرا آن را برگرفته از رسوم مشرکانه می‌دانستند، اما با گذر زمان، تاج به‌عنوان نماد پیروزی معنوی و پاکدامنی در زندگی زناشویی پذیرفته شد. پولس رسول در نامه دوم خود به تیموتائوس، از «تاج عدالت» به‌عنوان پاداشی ابدی برای انسان‌های پرهیزکار یاد کرده و یوحنای زرین‌دهان (جان کریزوستوم)، اسقف نامدار قرن چهارم، تاج ازدواج را نمادی از «پیروزی بر شهوات سرکش» دانسته است.
او در موعظه نهم بر نامه اول تیموتائوس (مجموعه‌ای از خطبه‌ها یا تفاسیر رساله اول به تیموتائوس، کتابی در عهد جدید کتاب مقدس مسیحیان) می‌گوید: «تاج‌ها را بر سر همسران می‌گذارند به نشانه پیروزی، زیرا کسانی که به زندگی زناشویی وارد می‌شوند، از بند هوس شکست نخورده‌اند.»
آیین تاج‌گذاری ازدواج در سنت بیزانسی
در کلیساهای ارتدوکس شرقی، پس از مراسم نامزدی، نوبت به مراسم تاج‌گذاری می‌رسد. کشیش در حالی که می‌گوید «بنده خدا [نام داماد]، تاج‌گذار می‌شود با کنیز خدا [نام عروس]، به نام پدر و پسر و روح‌القدس، آمین» نخست بر سر داماد و سپس بر سر عروس تاج می‌گذارد و همان دعا را به‌صورت معکوس برای عروس می‌خواند.
در ادامه، عروس و داماد از جامی که پیش‌تر برکت داده شده می‌نوشند، یکدیگر را می‌بوسند و در مواردی جام را می‌شکنند که این عمل، نشانه‌ای از اتحاد گسست‌ناپذیر آن‌ها است.
تاج‌گذاری در آیین غرب سوری (West Syriac)
در کلیساهای مارونی و ارتدوکس سوری، تاج‌گذاری به‌عنوان «آیین تاج‌گذاری قانونی» (Legal Crowning) برگزار و این دعای خاص بر تاج‌ها خوانده می‌شود: «باشد که خدایی که آسمان را با ستارگان و زمین را با گل‌ها آراست و همه‌چیز را به فرمان خود پدید آورد، با برکت خود، سرتان را با تاج‌هایی زمینی زینت دهد و شما را شایسته کند تا با تاج‌هایی فناناپذیر در آخرت آراسته شوید و باشد که زندگی‌تان را در آرامش و آسایش افزون کند.»
در کلیسای ارتدوکس سوری، کشیش تاج را بالای سر داماد نگه می‌دارد، آن را به شکل صلیب حرکت می‌دهد و پس از دعا، همین کار را برای عروس تکرار می‌کند. در آمریکا و کانادا، جمله آشنای «شما را زن و شوهر اعلام می‌کنم» به این آیین افزوده شده است.
سنت سریانی شرقی
در آیین زناشویی مسیحیان سریانی شرق (نظیر کلیسای آشوری شرق)، مراسم در دو بخش برگزار می‌شود: یکی در کلیسا شامل موعظه، خواندن مزامیر، عشای ربانی، تاج‌گذاری و دعای برکت و دیگری جشن پس از آن در خانه.
در بخش تاج‌گذاری، تاج بدون ذکر دعایی خاص، بر سر عروس و داماد گذاشته می‌شود، در حالی که سرود زیر خوانده می‌شود: «ای کلیسای ملکوتی؛ اعتراف کن به فرزند پادشاه که تو را به حجله می‌برد و مهریه‌ات را عطا می‌کند، همان خونی که از پهلوی او بر صلیب جاری شد و تو را با ردایی از نور بی‌پایان می‌پوشاند (اشعیا ۶۱:۱۰) و تاجی زیبا و پرجلال بر سرت می‌نهد...»
سرودهای این مراسم فقط درباره ازدواج نیستند، بلکه میان آیین‌های ازدواج، عشای ربانی و غسل تعمید، پیوندی عمیق برقرار می‌کنند. بنابراین، تاج در این مراسم نه فقط نشانه‌ای از شکوه دنیوی یا آغاز زندگی مشترک، بلکه نمادی از فیض و پیروزی روحانی، اتحاد با مسیح و پیش‌درآمدی برای شادی جاودانه در ملکوت است.
