نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات

به گزارش فرتاک نیوز،

رویا رجب زادیان؛ تکنولوژی از دو لغت یونانی techne و logia تشکیل شده است که اولی به معنی هنر و مهارت و دومی به معنی علم و دانش است. تاکنون تعاریف متفاوتی از فناوری ارائه شده‌اند که از آن جمله می‌توان گفت فناوری یعنی:

- کاربرد منظم معلومات علمی و دیگر آگاهی‌های نظام یافته برای انجام وظایف عملی.

- کلیه دانش‌ها، فرایندها، ابزارها، روش‌ها و سیستم های به کار رفته در ساخت محصولات و ارائه خدمات. (فتحیان و مهدوی‌نور، 1391، صص 5-4)

مدیریت فناوری:

مدیریت فناوری به سرعت تغییر برای هر سازمانی مهم است. تغییرات فناوری اطلاعات، مانند ظهور رایانه‌های شخصی، شبکه‌های مشتری/ سرویس دهنده و اینترنت و اینترانت‌ها، به سرعت و شدت روی داده‌اند، و انتظار می‌رود در آینده ادامه یابند. پیشرفت‌های فناوری سیستم‌های اطلاعاتی تاثیر عمده‌ای بر عملیات، هزینه‌ها‌، مدیریت محیط کار، و موقعیت رقابتی بسیاری سازمان‌های داشته و خواهد داشت. (ابراین، 1386، ص 411)

مفهوم اطلاعات:

اطلاعات عبارت است از تحریک ابتدایی رفتار به صورت مجموعه‌ای از علائم داده‌ها، شامل علائم و تحریک تجاربی است که مناسب رفتار در زمان داده شده نیستند. تفاوت بین داده‌ها و اطلاعات به دو دلیل اهمیت دارند:

الف- ممکن است به طور مجزا نیازهای اطلاعاتی مدیران و احتیاجات آنها را برای طراحی پایگاه اطلاعاتی تامین نمایند.

ب- ممکن است مدیران را با اطلاعات تجهیز کنیم نه با داده‌ها.

تعریف اطلاعات:

اطلاعات عبارت است از وقایع پردازش شده که در اخذ تصمیم مفید واقع می‌شوند.به عبارت دیگر، اطلاعات، داده‌هایی است که به یک عنصر معنی‌دار  و مفید  تبدیل شده است. این تبدیل، نیازهای افراد خاصی را برطرف می‌کند.

مفهوم فناوری اطلاعات:

با توجه به تعاریف فناوری و اطلاعات برای فناوری اطلاعات نیز تعاریف متعددی ارائه شده‌اند که از آن جمله می‌توان گفت فناوری اطلاعات:

-تلفیقی از دستاوردهای مخابراتی، روش‌ها و راهکارهای حل مسأله و توانایی راهبری با استفاده از دانش رایانه‌ای است.

-شامل موضوعات مربوط به مباحث پیشرفته علوم و فناوری رایانه‌ای، طراحی رایانه‌ای، پیاده‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی و کاربردهای آن است.

-تلفیقی از دانش سنتی رایانه و فناوری اطلاعات به منظور ذخیره، پردازش و تبادل هر گونه داده (اعم از متن، صوت، تصویر و غیره) است.

-واژه‌ای کلی است که برای وسعت بخشیدن به محصولات و خدمات الکترونیکی حاصل از نوآوری‌های مخابراتی و رایانه‌ای از آن استفاده می‌شود.

ویژگی‌های فناوری اطلاعات:

- ماده اولیه آن اطلاعات (ماده خام ذهنی) است.

- موتور محرکه آن رایانه است.

- محدود به موقعیت مکانی نیست.

- تاثیر مخرب زیست محیطی ندارد.

- محصول‌های نهایی آن محصولی تجریدی (غیرقابل تجسم) است. (فتحیان، مهدوی نور، 1391، ص 47)

کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان:

فناوری اطلاعات در سازمان‌ها دارای کاربردهای متفاوتی است، بیشتر صاحب‌نظران این کاربردها را به دو دسته طبقه‌‌بندی نموده‌اند: عملیاتی و اطلاعاتی:

جنبه‌های مرتبط با مفهوم فناوری اطلاعات:

فناوری اطلاعات بیشتر یک استراتژی، اندیشه، فکر و ابزار در حوزه انسان‌ همراه با نوآوری است. تعریف فناوری اطلاعات را می‌توان به یکی از این جنبه‌های مهم زیر مرتبط دانست. (همان ‌منبع)

الف- فناوری اطلاعات یک استراتژی است.

ب- فناوری اطلاعات یک سری مفاهیم و فکر است.

ج- فناوری اطلاعات یک سری ابزار است.

د- فناوری اطلاعات نوآوری است.

ه- فناوری اطلاعات همراه با انسان است.(زرگر، 1382، صص 17-15 و مقدمی، 1387، صص 23-2)

به کارگیری اثربخش فناوری اطلاعات:

سازمان‌ها در انتخاب فناوری بایستی بسیار محتاط و با طرح و برنامه حرکت کنند. توفیق یک پروژه فناوری تنها به توانایی مالی موسسه جهت تامین هزینه‌ها ندارد بلکه عوامل بی‌شماری بایستی مورد نظر قرار گیرند. بنابراین در تغییر سیستم‌های دستی به مکانیزه و یا سایر امکانات فناوری اطلاعات عوامل زیادی موثرند. این عوامل می‌توانند تعهد مدیریت داشتن تجربه از فناوری اطلاعات، رضایت کاربران و میزان تغییرات محیطی باشند. اگرچه این عوامل تاثیر بسزایی دارند. عوامل دیگری را می‌توان شناسایی و مورد نظر قرار دارد. از آن جمله:

- اندازه و گستره پروژه

- میزان به کارگیری فناوری ناشناخته

- مدیریت پروژه

- حمایت و تشویق‌های مدیریت و پشتیبانی از آن

- اولویت مشکل و یا فرصتی که قرار است از طریق فناوری به آن پرداخته شود.

- هنجارهای سازمانی

- درگیری شدن کاربر و تعهد وی

- محیط توسعه فناوری (زیرساختارها)

- کیفیت کارکنان بخش فناوری

- توانایی‌ها و صلاحیت‌های تیم‌های اجرایی پروژه

- سطح مهارت و تخصص مشارکت‌کنندگان در توسعه سیستم

- نوع فناوری به کار گرفته شده

- کیفیت دانش و مهارت کارکنان

- شیوه توسعه برنامه کاربردی

- ماهیت نرم‌افزارهای خریداری شده

- میزان درک کاربران از سوی تحلیلگر و طراحان سیستم

- به کارگیری مشاوره

- میزان درگیر شدن مدیران ارشد

- میزان تغییرات در سازمان مورد نظر

- تهدید پرسنل موجود و منافع آنها

- نگرش کارکنان به کیفیت سیستم.(صرافی‌زاده، 1383، صص 37-36)

نقش فناوری اطلاعات در سازمان:

تحقیقات گذشته میان بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در مکانیزه کردن فرآیندها، تأمین اطلاعات بهتر و تغییر شکل کل فرآیند تفاوت قایل است. تأثیر اتوماسیون در مرحله اول جایگزین کردن سرمایه به جای نیروی کار انسانی است مثلاً فروشنده در یک فروشگاه از نظام اطلاعات رایانه پایه مانند اسکنر در جهت کوتاه کردن زمان پردازش استفاده می‌کند. تأثیر نظام اطلاعات پیشرفته این است که کارمندان و مدیران را در تصمیم‌گیری مؤثرتر یاری می‌دهد. مثلاً در مثال بالا اطلاعات حاصل از سیستم فروش امکان انجام کنترل اقلام را مهیاتر می‌کند. اثر تغییر زمانی حاصل می‌شود که مؤسسه تصمیم می‌گیرد تا فرآیند خود را مهندسی مجدد کند تا به کارکرد بالاتری دست یابد در مثال بالا مؤسسه زنجیره تأمین خود را از طریق سیستم مدیریت زنجیره تأمین طراحی مجدد می‌کند. که در آن سیستم فروش نقش اساسی دارد.یکی از تفاوت‌های میان دارایی فناوری اطلاعات و دیگر اشکال دارایی نقش دوگانه‌ای است که فناوری اطلاعات در سازمان دارد. اول اینکه مانند سایر دارایی‌ها می‌توان از فناوری اطلاعات مستقیماً در فناوری تولید بهره گرفت همان‌گونه که در سیستم پردازش تعاملات بانکی استفاده می‌شود، اما علیرغم چنین تأثیری نقش دوم فناوری اطلاعات به عنوان فناوری هماهنگی اثرات چشمگیری دارد. در این زمینه فناوری اطلاعات به عنوان فناوری خاص و قدرتمند که می‌تواند اثرات خاصی بر هزینه‌های هماهنگی فعالیتهای اقتصادی در درون و میان سازمان‌ها داشته باشد، مطرح می‌شود. (صرافی‌زاده، 1383، صص 31-30)

اصول فناوری اطلاعات:

اولین اصل در فناوری اطلاعات، هدف آن را بیان می‌کند: «فناوری اطلاعات در حل مشکلات گوناگون، کشف خلاقیت‌ها و موقعیت‌های جدید، و بالا بردن اثربخشی افراد فوق‌العاده تأثیرگذار است»

(صالحیان، 86، ص48)

مزایای فناوری اطلاعات:

فناوری اطلاعات دارای چهار مزیت عمده می‌باشد: (1) سرعت، (2) ثبات و پایداری، (3) دقت و (4) قابلیت اطمینان

فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات:

گام 1: بررسی میزان وابستگی سازمان به فناوری اطلاعات

گام 2: تعیین نیازهای آتی سازمان به فناوری اطلاعات

گام 3: اولویت‌بندی نیازهای آتی سازمان به فناوری اطلاعات

گام 4: تعیین وضعیت ترکیب فناوری اطلاعات/ سیستم‌های اطلاعاتی جاری در سازمان

گام 5: شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم‌های موجود

گام 6: تعیین ترکیب جدید فناوری اطلاعات/ سیستم‌های اطلاعاتی سازمان.

گام 7: برنامه‌ریزی عملیاتی به کارگیری ترکیب جدید فناوری اطلاعات

گام 8: بکارگیری مکانیزم بازخورد در برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات/ سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان.

با توجه به معیار فوق می‌توان فرایندها را به سه دسته بین کارکنان، بین وظیفه‌ای و بین سازمانی تقسیم کرد که فناوری اطلاعات در هرکدام به نوعی موثر است.

تعریف ارتباطات:

 

از ارتباطات معانی و برداشت‌های گوناگونی در ذهن افراد وجود دارد. شاید به همین دلیل است که نویسنده‌ای در تعریف ارتباطات آن را به آفتاب‌پرست تشبیه کرده است که در ذهن به رنگ خاص درمی‌آید و مفاهیم ویژه‌ای به خود می‌گیرد. (میلر ، 1993، صص 659-644).

انواع تکنولوژی ارتباط سازمانی:

تکنولوژی عمده ارتباط سازمانی وجود دارد که بر فعالیت سازمانی تاثیرگذار است؛

- تکنولوژی‌های ارتباط به کمک کامپیوتر تعامل ارتباطی میان افراد و گروه‌ها را در درون و در بین سازمان‌ها تسهیل می‌کند:

* پست الکترونیکی استفاده کننده یک سند کتبی در ترمینال کامپیوتر ایجاد می‌کند و با استفاده از کامپیوتر به دیگر استفاده کنندگان می‌فرستد. پیام‌ها ممکن است پاسخ داده شوند، بایگانی شوند و یا حذف شوند.

* پست صوتی فرد را قادر می‌سازد تا از طریق تلفن پیغام‌ها را منعکس و یا بازیابی کند. پیغام‌ها را می‌توان اصلاح یا ذخیره کرد و یا ارسال داشت.

* پست تصویری در پست تصویری یا فاکس، تصویر سند به وسیله تکنولوژی تلفن و کامپیوتر به دیگر مکان‌ها انتقال می‌یابد.

* کنفرانس شنیداری امکان شرکت در جلسه گروه شنیداری را به مشارکت‌کنندگان از مکان‌های مختلف می‌دهد. کنفرانس شنیداری شبیه به تماس تلفنی کنفرانس است. کنفرانس گرافیک نیز، انتقال مطالب گرافیکی همراه با جلسه را امکان می‌دهد.

* کنفرانس ویدئویی امکان شرکت در جلسه ویدئویی گروه با مشارکت‌کنندگان از دو ناحیه (برای ارتباط دو طرفه) یا چند ناحیه (ارتباط یک طرفه) می‌دهد. صدا و تصاویر مشارکت‌کنندگان و نیز مطالب گرافیکی را انتقال می‌دهد.

* کنفرانس کامپیوتری امکان مشارکت همزمان یا غیرهمزمان در کنفرانس درباره موضوعی خاص را می‌دهد. مشارکت کنندگان می‌توانند پیغام‌هایی را به همه شرکت‌کنندگان در کنفرانس یا به یک فرد ارسال دارند. معمولاً فرد قادر است از افراد شرکت کننده نظرسنجی کند و نسخه کتبی از صورتجلسات را به دست می‌آورد.(موسی خانی، منشی زاده، 1385، صص629-628)

تعریف آموزش:

آموزش تجربه‌ای مبتنی بر یادگیری است که به منظور ایجاد تغییرات نسبتاً ماندگار در انسان صورت می‌پذیرد. آموزش که می‌تواند موجب تغییر مهارت‌ها، دانش، بینش و رفتار اجتماعی شود، با روش‌هایی چون ارائه سخنرانی، برگزاری سمینار، شبیه‌سازی، دوره‌های آموزشی وغیره انجام می‌گیرد. در آموزش، یادگیرندگان با تفکر هوشمند و خلاق، باید ساختارهای فکری خود را اصلاح و در صورت ضرورت آنها را تعویض کنند. آموزش باید شامل ایجاد یک جو عدم تعادل شود تا فراگیران بتوانند، ‌فرایندهای فکری خود را بازنگری، تعویض و اصلاح کنند و یا دوباره آنها را بسازند.(فتحیان، 91، ص82)

تعریف سیستم‌های آموزشی:

مجموعه روشها و دستورالعمل هایی که با استفاده از یافته های علمی برای حل مسائل آموزشی اعم از طرح، اجرا و ارزشیابی در برنامه‌های آموزشی بکار گرفته می شود.تکنولوی آموزشی عبارت است از نظریه و عمل طراحی، تهیه(تولید)، استفاده (کاربرد)، مدیریت و ارزشیابی فرایند‌ها و منابع یادگیری(احدیان، 83، ص3)

اجزای سیستم آموزشی:

در هر سیستم آموزشی سه جزء اساسی معلم، متعلم و محتوا وجود دارند.

فرآیند آموزشی، نوعی تعامل بین سه جزء یاد شده است. انواع تعاملاتی که بین این سه جز وجود دارند عبارتند از:

1- تعامل بین فراگیر و محتوا 2- تعامل بین فراگیر و معلم 3- تعامل بین فراگیران

فناوری اطلاعات و رابطه آن با توانمندسازی کارکنان:

استفاده از فناوری اطلاعات برای توسعه قابلیت‌های کارکنان:

تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری ،تقویت خود نظارتی ،تغییر نقش کارکنان ،تغییر شیوه کنترل کارکنان ،نقش فناوری اطلاعات در کارایی و هم افزایی اطلاعات:

اثرات سازمانی فناوری اطلاعات:

1- سلسله مراتب سازمانی:

2- تغییر در سرپرستی:

3- جابجایی قدرت:

4-اثر فناوری اطلاعات بر مشاغل:

5- محتوای مشاغل:

6- سطوح مهارتی کارکنان:

7- تاثیر سطوح عملیاتی:

8- تاثیر بر مشاغل و نقش‌های مدیران:

پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی

مروری بر تحقیقات داخلی:

-در تحقیقی که آقای علی رحمانی در سال 1378 در سازمان برنامه و بودجه با موضوع« بررسی نقش سیستمهای اطلاعاتی در بهبود تصمیم گیری مدیران  » انجام داد مراحل کار و نتایج تحقیق به صورت زیر حاصل شد:

در این تحقیق برای آزمون این فرض که سیستمهای اطلاعاتی موجود موجب اتخاذ تصمیمات مدیران می‌شود، داده‌هایی از 80 مدیر توسط پرسشنامه بدست آمدند و نتایج حاصل، حاکی از کاربرد مؤثر سیستمهای اطلاعاتی در تصمیم‌گیری مدیران داشتند.

- سیده لیلا حسینی در سال 84 تحقیق تحت عنوان بررسی میزان تاثیر‌گذاری به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات بر توانمند ‌سازی وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی  انجام داده است.

جامعه آماری در این تحقیق کلیه کارکنان وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی در سطح کشور می‌باشد که مجموع آن 419نفر و نمونه تحقیق 201نفر می‌باشد و روش نمونه‌گیری تصادفی می‌باشد. ابزار گردآوری در این تحقیق روش پرسشنامه و کتابخانه‌ای می‌باشد.

نمونه تحقیق نشان داده است که کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کارایی، اثربخشی، تصمیم‌گیری گروهی و خلاقیت کارکنان وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی تاثیر دارد لذا به‌منظور افزایش کارایی کارکنان و مدیران سازمان باید به آموزش توسعه دانش و مهارت برای انجام موفقیت‌آمیز مشاغل بپردازند و با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن اطلاعاتی و ارتباطی کارکنان را در تصمیم‌گیری گروهی مشارکت داده و انگیزه‌های لازم را در کارکنان برای انجام موفقیت کارها ایجاد نمایند.

- در تحقیقاتی که آقای محسن حامدی در سال 1394 در پژوهشی با عنوان تاثیرات کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات بر توانمند‌سازی کارکنان در حوزه ستادی وزارت امور اقتصاد و دارایی انجام داده است که شاخص‌های بهبود کیفیت عملکرد کارکنان-استقلال- آزادی کارکنان- افزایش مسوولیت- تصمیم‌گیری کارکنان- افزایش تنوع شغلی- افزایش خود کنترلی- افزایش آمادگی کارکنان و توسعه شغلی کارکنان را مورد بررسی قرار داده است. و به این نتیجه دست یافت که فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر معنی‌داری بر روی این شاخص دارد.

مروری بر تحقیقات خارجی:

-آلن (1990) در پژوهشی در ارتباط با نقش فناوری اطلاعات در مؤسسه ها و سازمان های مختلف به این نتیجه رسیده است که زمانی که کامپیوتر و فناوری ارتباطات به هم می پیوندند، نتیجه این پیوند فناوری اطلاعات یا انفورماتیک می باشد. تکنولوژی اطلاعات یک عبارت کلی بوده که در توصیف فناوری هایی که در تولید، تعدیل، حفظ و بخش اطلاعات مؤثر می باشد به کار گرفته می شود.

-آدلمان(2000)در تحقیقی پیرامون بررسی دنیای مجازی اطلاعات، به این نتیجه رسیده است که امروزه اصطلاح فناوری اطلاعات در بر گیرنده طیف وسیعی از محاسبات و فناوری ها می باشد. فناوری اطلاعات وظایف بسیاری را در دنیای نوین انجام می دهد که از نصب سیستم های اطلاعاتی شروع شده و تا حد طراحی شبکه های پیچیده کامپیوتری و اطلاعاتی پیش می رود.

-در تحقیقی که آقای LIM در سال 2002 در مالزی با موضوع «تعیین سطح واقعی میزان استفاده از اینترنت و میزان فواید و ضررهای رسیده به کاربران آن (توانمندسازی یا عدم توانمندسازی)» انجام داد, نتایج تحقیق به صورت زیرحاصل شد:

پاسخ‌دهندگان، دسترسی کامل به اینترنت داشتند(همچون کشور آمریکا) و بیشترین استفاده از اینترنت برای چک کردن e_mailها و جستجوی اطلاعات بود. در این گروه نیز افزایش امکانات IT منجر به افزایش توانمندی کارکنان در استفاده از اینترنت گردید.

چارچوب نظری تحقیق:

متغیرهای اصلی در این تحقیق مطالعه ارتباط بین بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات  با توانمندسازی کارکنان می‌باشد.

اجزاء فناوری اطلاعات شامل سیستم‌های اطلاعاتی، اتوماسیون اداری، سیستم‌های ارتباطی و سیستم‌های آموزشی می باشد.

ابعاد توانمندسازی نیز شامل هفت بعد می‌باشد که قبلا به آن پرداخته شده است .

مدیران به عنوان رهبران سازمانی برای آنکه بتوانند در زیردستان نفوذ کنند و رفتار آنها را مطابق با خواست خود تغییر دهند، شیوه‌های متفاوت رهبری را بر می گزینند. اجرای هر یک از شیوه‌های رهبری به پشتوانه قدرت نیاز دارد. از این رو به تناسب سطح آمادگی کارکنان رهبران سازمان‌ها نیازمند استفاده از هر یک از انواع قدرت هستند. آمادگی یعنی نحوه آمادگی مشخص برای انجام تکلیف خاص که شامل دو بخش اصلی توانایی و تمایل است که توانایی یعنی دانش، تجربه و مهارتی که فرد برای تکلیف خاص همراه دارد. تمایل یعنی میزان وجود اطمینان، تعهد و انگیزش در شخص برای انجام موفقیت‌آمیز یک فعالیت. (کوشکی، عزیزی، تعیین منابع قدرت مدیران سازمان تربیت بدنی و ارتباط آن با سطح آمادگی و رضایت کارکنان، مجله مدیریت ورزشی، شماره3، 1388، ص122)

تنوع کار یا تنوع شغلی عبارت است از تکرار رویدادهای غیرمنتظره و جدیدی که در فرآیند تبدیل رخ می‌دهد. زمانی که افراد با تعداد زیادی موقعیت یا مورد غیرمنتظره روبه‌رو می‌شوند. (این افراد مسائل و مشکلات تکراری دارند) گفته می‌شود که تنوع در سطوح بسیار بالایی است. (ال دفت، 1377، ص232)

زمانی که تعداد مسائل اندک است کار روزانه وشرایط ونیازهای آن تکراری است می‌گویند که کارمزبور دارای تنوع زیادنیست. تنوع در سازمان می‌تواند به صورت تکرار یک عمل شخصی مثل آنچه روی خط تولید انجام می‌شود یا اینکه به صورت کار کردن برروی یک رشته مسائل یا طرح‌های بی‌ارتباط باشند. (همان منبع)

توسعه حرفه‌ای کارکنان به سطح تسهیلات رسمی و آموزشی کارکنان می‌باشد. اگر یک کارمند برای انجام شغل جدید دوره‌های آموزشی را طی کند می‌گویند سازمان و کارکنان حرفه‌ای هستند. (ال دفت، 1377، ص 29)

با توجه به توضیحات بالا تئوری‌های مربوط به هر یک از ابعاد فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین توانمند‌سازی کارکنان در جدول زیر آورده شده است:

        جدول 1-1- تئوری‌های ابعاد متغیر فناوری اطلاعات و ارتباطات و ابعاد توانمندسازی کارکنان

روش تحقیق

روش تحقیق  مجموعه ای از قواعد، ابزار و راه های معتبر (قابل اطمینان) و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است. (خاکی، 1379 ص201)

این تحقیق از نظر روش تحقیق و جمع‌آوری داده‌ها، از نوع توصیفی– پیمایشی و از نظر هدف کاربردی است.

مدل تحقیق:

در تحقیق حاضر برای اندازه گیری ارتباط بین متغیر فناوری اطلاعات وارتباطات با مدل هفت بعدی از متغیر توانمندسازی کارکنان که شامل 1- بهبود کیفیت عملکرد 2- استقلال وآزادی کاری 3- مسوولیت تصمیم گیری 4- تنوع شغلی 5- خود کنترلی6-آمادگی(توان و تمایل)7- توسعه حرفه‌ای کارکنان است سنجیده می شود.

جامعه آماری:

جامعه آماری یعنی کلیه عناصر و افرادی که در یک حوزه جغرافیایی مشخص دارای یک یا چند صفت مشترک یا ویژگی مشابه هستند. معمولاً عنوان تحقیق به گونه‌ای نوشته می‌شود که جامعه آماری تحقیق از آن قابل استنباط است. برای بررسی جامعه آماری محقق مجبور است اعضای جامعه آماری و پارامتری‌های مورد بررسی را تعیین کند. (رضوانی، 90، ص116)

در این پژوهش نیز به این جهت که حجم کارکنان حوزه ستادی آموزش کم بوده و از طرفی برای حصول اطمینان از این موضوع که اداره کل‌های مختلف این معاونت به طور کافی نمایندگی جامعه آماری را داشته باشند از روش نمونه‌گیری طبقه ای متناسب با حجم جامعه استفاده گردیده است.

نمونه تحقیق: روش نمونه‌گیری طبقه ای متناسب با حجم جامعه به عنوان نمونه تحقیق می‌باشد.با توجه به فرمول زیر داریم:

انواع روش‌های گردآوری اطلاعات:

به طور کلی روش‌هایی که در جمع‌آوری اطلاعات می‌توانند مفید باشند عبارتند از روش های کتابخانه ای و میدانی است که به ترتیب به شرح زیر می‌باشد:

روش‌های کتابخانه‌ای:

روش‌های کتابخانه‌ای در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ولی در بعضی از آنها در بخشی از فرایند تحقیق یعنی مطالعه ادبیات و سوابق پژوهشی، از این روش استفاده می‌شود و در بعضی از آنها موضوع تحقیق از حیث روش، ماهیتاً کتابخانه‌ای است و از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه‌ای است.در تحقیقاتی که ظاهراً ماهیت کتابخانه‌ای ندارند نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش‌های کتابخانه‌ای در تحقیق خود هستند. در این گروه تحقیقات اعم از توصیفی، علی، همبستگی، تجربی و غیره، محقق باید ادبیات نظری و سوابق مسأله و موضوع تحقیق را مطالعه کند. در نتیجه، باید از روش کتابخانه‌ای استفاده کند و نتایج مطالعات خود را در ابزار مناسب اعم از فیش، جدول و فرم، ثبت و نگهداری نماید و در پایان کار نسبت به طبقه‌بندی و بهره‌برداری از آنها اقدام کند.(حافظ‌نیا، 89، ص196)

روش‌های میدانی:

روش‌های میدانی به روش‌هایی اطلاق می‌شود که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون برود و با مراجعه به افراد یا محیط، و نیز برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل یعنی افراد، اعم از انسان، موسسات، سکونت‌گاه‌ها، موردها و غیره، اطلاعات مورد نظر را گردآوری کند. درواقع، او باید ابزار سنجش یا ظروف اطلاعاتی خود را به میدان ببرد و با پرسشگری، مصاحبه، مشاهده و تصویربرداری آنها را تکمیل نماید و سپس برای استخراج، طبقه‌بندی، و تجزیه و تحلیل به محل کار خود برگردد. روش‌های متداول و معروف گردآوری اطلاعات میدانی عبارتند از: 1) پرسشنامه‌ای 2) مصاحبه‌ای، 3) مشاهده‌ای 4) آزمون، 5) تصویربرداری 6) ترکیبی 7) گفتگو و همفکری گروهی.(همان منبع، ص211)

و در روش میدانی ابزار گرد آوری اطلاعات ،پرسشنامه ای می باشد که به توضیح آن می پردازیم.

ابزار گردآوری اطلاعات یا پرسشنامه:

پرسشنامه حاوی تعدادی سوال درباره متغیرهای مورد سنجش از جامعه مورد مطالعه است. این سوالات با استفاده از تکنیک‌های خاص و نیز مقیاس‌ها به گونه‌ای ساخته می‌شود که بتوان اطلاعات مورد نظر را از جامعه یا نمونه مورد مطالعه گردآوری کرد. این سوال‌ها که هر یک درباره یکی از ابعاد و یا متغیرهای موضوع مورد مطالعه است، باید به گونه‌ای طراحی و ساخته شود که آنچه را به عنوان پاسخ از پاسخگو یا عضو جامعه و نمونه طلب می‌نماید، مشخص سازد. اگر محقق در طرح سوالات پرسشنامه بر این اصل تاکید داشته باشد، یقیناً پرسشنامه از روایی لازم برخوردار خواهد شد و از درج سوالات بی‌ارتباط اضافی که جز اتلاف وقت و امکانات، و آشفتگی در کار می‌باشد پرهیز کند.(همان منبع، ص212)

در این تحقیق 3 پرسشنامه مورد استفاده قرارگرفت که پرسشنامه اول اطلاعات عمومی پاسخ‌دهندگان که شامل جنس، سن، آخرین مدرک تحصیلی، رسته شغلی، سابقه خدمت و نوع استخدام است.پرسشنامه دوم با 15سؤال به بررسی میزان به کارگیری فناوری اطلاعات در سازمان پرداخته است. سومین پرسشنامه نیز با 35 سؤال به بررسی میزان توانمندی‌سازی کارکنان و ابعاد مرتبط می‌پردازد.که به ترتیب از سوال( 16الی20)مربوط به بعد بهبود کیفیت عملکرد کاری کارکنان،از سوال (21 الی 23)مربوط به بعد استقلال و آزادی کاری کارکنان،از سوال(24 الی 30 )مربوط به بعد احساس مسوولیت تصمیم گیری کارکنان،از سوال(31 الی34) مربوط به بعد تنوع شغلی کارکنان،از سوال(35 الی 38 )مربوط به بعد خود کنترلی کارکنان،از سوال (39 الی43 )مربوط به بعد آمادگی(توان و تمایل)کارکنان و از سوال( 44 الی 50 )مربوط به بعد رشد حرفه ای(توسعه حرفه ای)کارکنان می باشد.

پس از آنکه محقق اطلاعات و داده‌ها را گردآوری، استخراج و طبقه‌بندی نمود و جداول توزیع فراوانی و نسبت‌های توزیع را تهیه کرد، باید مرحله جدیدی از فرایند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل داده‌ها معروف است، آغاز شود. این مرحله در تحقیق اهمیت زیادی دارد؛ زیرا نشان دهنده تلاش‌ها و زحمات فراوان گذشته است. در این مرحله محقق با استفاده از روش‌های مختلف و با تکیه بر معیار عقل سعی می‌کند اطلاعات و داده‌ها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار دهد. در مرحله تجزیه و تحلیل آنچه مهم است این است که محقق باید اطلاعات و داده‌ها را در مسیر هدف تحقیق، و نیز ارزیابی فرضیه‌ها، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

اعتبار(روایی) وپایایی(اعتماد پذیری) ابزار سنجش:

همان‌طور که قبلا گفته شد، ابزار سنجش به دو طبقه تقسیم می‌شود: 1) استاندارد و میزان شده، 2) محقق ساخته. ابزار سنجش باید از روایی  و پایایی  لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده‌های متناسب با تحقق را گردآوری نماید و از طریق این داده‌ها و تجزیه‌ و تحلیل آنها، فرضیه‌های مورد نظر را بیازماید و به سوال تحقیق پاسخ دهد. ابزار سنجش و آزمون‌های استاندارد و میزان شده معمولاً از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند؛ از این رو، محققان می‌توانند آنها را با اطمینان به کار گیرند؛ ولی ابزار محقق ساخته فاقد چنین اطمینانی هستند و محقق باید از روایی و پایایی آنها اطمینان حاصل کند. معمولاً در پرسشنامه‌ها برای انجام آن از روش محاسبه ضریب آلفای کرونباخ استفاده می‌شود.(حافظ نیا، 89، ص182)

تجزیه و تحلیل داده ها

در این قسمت اطلاعات مربوط به مشخصات فردی که در بخش اول سوالات پرسشنامه بیان شده است و شامل سن، جنسیت، میزان تحصیلات، رسته شغلی، سابقه خدمت و وضعیت استخدامی می‌باشد، مورد بررسی قرار گرفتند.

آمار استنباطی:

فرضیه یا سوالات تحقیق راه و روش تحلیل داده‌ها را تعیین می‌کند.در این پایان نامه با توجه به فرضیه‌های تحقیق و تجزیه و تحلیل یافته ها با نرم افزار آماری(SPSS)، میزان ارتباط و همبستگی بین متغیرها را اندازه‌گیری می‌نمائیم.

 

معاون مدیر کل دفتر هدایت نیروی کار و کاریابی ها در امور خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی

 

 

 

فهرست منابع

1- دانش فر، هاشم، 1374، مبانی نظری آموزشی تکنولوژی، انتشارات سمت.

2- دسترنج، حکمت‌الله، 1383، توانمندسازی و فناوری اطلاعات، مجله تدبیر، شماره 145.

3- ساجدی، فضل‌الله و امیدواری، اعظم، 1386، کارکنان توانمند و سازمان‌های امروز، مجله تدبیر، شماره 181.

4- سرافرازی، مهرزاد و شاه حسینی، علی، راهکار توانمندسازی کارکنان، 90، پژوهش86، انتشارات پژوهشکده تحقیقات راهبردی.

5- صرافی‌ زاده، اصغر، 1380، فن‌آوری اطلاعات در سازمان (مفاهیم و کاربردها)، انتشارات میر، تهران،چاپ اول.

6- صنعتی، زینب، 1386، بررسی رابطه بین آموزش‌های ضمن خدمت و توانمندسازی کارکنان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، پردیس قم.

7- عبداللهی بیژن و نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم، 1385، توانمندسازی کارکنان، کلید طلایی مدیریت منابع انسانی، نشر ویرایش.

8- عزیزی، محمد، 1380، بررسی نقش سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت بر بهبود تصمیم‌گیری مدیران و کارکنان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مدیریت، تهران، دانشگاه تهران.

9- فرهنگی، علی‌اکبر و اسکندری، مجتبی، 1382، معرفی توانمندسازی در مدیریت و الگوهای آن، فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره‌های 39 و 40.

10- قاسمی، جعفر، 1382، نقش توانمندسازی در رفتار کارکنان، ماهنامه تدبیر، شماره 132.

11- کینلا، دنیس، ترجمه ایران‌نژادپاریزی، مهدی ومعصومعلی، سلیمان، 1383، توانمندسازی منابع انسانی، نشر مدیران، چاپ اول.

12- محمدی، محمد، 1380، توانمندسازی نیروی انسانی، فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره‌های 31 و 32.

13- محمدی، محمد، 1381، برنامه‌های توانمندسازی کارکنان، فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره 35 و36.

14- موسی‌خانی، مرتضی و منشی‌زاده‌نایینی، مسعود، 1385، مدیریت سازمان در عصر ارتباطات، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.

15- مهری‌نژاد، صفیه، 1381، کاربرد تکنولوژی اطلاعات در سازمانها، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، 181- 182، اول و دوم سال هفدهم (مهر و آبان 81).

16- نادری، ناهید و رجایی‌پور، سعید و جمشیدیان، عبدالرسول، 1386، مفاهیم و راهبردهای توانمندسازی کارکنان، مجله تدبیر، شماره 186.

 

1- Chan Yolande E and Sid L, Huff,1993, “Assessing Information Systems Strategy, “in Proc. Admin. Sci Association of Candad (IS Dvision), Lake Lousie, Alberta, Candaa.2001, The New Industiral Engineering: Information

2- Denton W. David & Kleiman enure as a Moderator of the Relationship “Job 2001,Between Autonomy and Satisfaction” S.Lawernce,

 

 

برای ورود به کانال تلگرام فرتاک نیوز کلیک کنید.