سرطان ریه؛ علل، پیشگیری، رژیم غذایی و زمان مراجعه به پزشک

سرطان ریه زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های ریه شروع به رشد غیرقابل‌کنترل می‌کنند و تومور تشکیل می‌شود. این بیماری دومین سرطان شایع در جهان است و متأسفانه مرگ‌ومیر بالایی دارد، زیرا اغلب دیر تشخیص داده می‌شود. بسیاری از بیماران تا مراحل پیشرفته علامت خاصی ندارند، به همین دلیل آگاهی از علائم، عوامل خطر و روش‌های پیشگیری اهمیت حیاتی دارد. شناخت علل بروز سرطان ریه به ما کمک می‌کند سبک زندگی سالم‌تری انتخاب کنیم و خطر ابتلا را کاهش دهیم. در ادامه، علل، روش‌های پیشگیری، رژیم غذایی و زمان مراجعه به پزشک را بررسی می‌کنیم.

 علل سرطان ریه:
اصلی‌ترین علت سرطان ریه مصرف سیگار و دخانیات است؛ بیش از ۸۵٪ موارد این بیماری در افراد سیگاری یا کسانی که در معرض دود سیگار قرار دارند مشاهده می‌شود. علاوه بر این، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا، مواد شیمیایی صنعتی مثل آزبست و رادون نیز خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند نقش داشته باشند، به‌طوری‌که اگر در خانواده سابقه سرطان ریه وجود داشته باشد، احتمال ابتلا بیشتر می‌شود. سبک زندگی ناسالم مانند تغذیه نامناسب و کم‌تحرکی هم می‌تواند مقاومت بدن را کاهش دهد و زمینه را برای رشد سلول‌های سرطانی فراهم کند.

 علائم هشداردهنده:
علائم سرطان ریه در مراحل اولیه ممکن است خفیف باشد و نادیده گرفته شود. سرفه مزمن که بیشتر از سه هفته ادامه داشته باشد، به‌ویژه اگر همراه با خلط خونی باشد، از مهم‌ترین علائم است. همچنین تنگی نفس، درد قفسه سینه، خس‌خس سینه، صدای گرفته و کاهش وزن غیرقابل‌توضیح می‌توانند نشانه‌های هشداردهنده باشند. خستگی مداوم، درد استخوان یا سرگیجه نیز در مراحل پیشرفته‌تر دیده می‌شود. شناسایی زودهنگام این علائم و مراجعه به پزشک می‌تواند شانس درمان موفق را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.

 پیشگیری:
مهم‌ترین اقدام پیشگیرانه ترک سیگار است. حتی افرادی که سال‌ها سیگار کشیده‌اند با ترک آن می‌توانند ریسک ابتلا را به‌طور چشمگیری کاهش دهند. اجتناب از قرارگیری در معرض دود دست دوم و رعایت اصول ایمنی در محیط کار، به‌ویژه در صنایع شیمیایی و معدنی، اهمیت زیادی دارد. کنترل کیفیت هوای خانه با تهویه مناسب و تست وجود رادون در مناطق پرخطر نیز توصیه می‌شود. ورزش منظم و حفظ وزن سالم می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند و خطر ابتلا به سرطان را کم کند.

 رژیم غذایی مناسب:
رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات تازه به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و فیبر می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را کاهش دهد. مصرف غذاهای حاوی بتاکاروتن مثل هویج، کدو حلوایی و سبزیجات برگ‌سبز توصیه می‌شود. استفاده از منابع پروتئینی سالم مانند ماهی و مرغ بدون پوست، مصرف مغزها و حبوبات و پرهیز از گوشت‌های فرآوری‌شده و سرخ‌شده به سلامت ریه کمک می‌کند. نوشیدن آب کافی و کاهش مصرف نوشیدنی‌های گازدار و الکل نیز نقش مهمی دارد.

 تشخیص و غربالگری:
افرادی که در معرض خطر بالای سرطان ریه هستند، مانند سیگاری‌های قدیمی یا کسانی که در صنایع شیمیایی کار می‌کنند، باید به‌طور دوره‌ای تحت غربالگری قرار گیرند. تصویربرداری با سی‌تی‌اسکن کم‌دوز (LDCT) یکی از روش‌های مؤثر برای تشخیص زودهنگام است. تشخیص در مراحل اولیه می‌تواند میزان بقا را تا چند برابر افزایش دهد. علاوه بر این، آزمایش‌های خون و نمونه‌برداری از بافت در صورت مشاهده توده مشکوک انجام می‌شود.

 زمان مراجعه به پزشک:
اگر سرفه مزمن دارید که به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهد یا همراه با خلط خونی است، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت مشاهده کاهش وزن بی‌دلیل، تنگی نفس، یا درد مداوم در قفسه سینه نباید تعلل کرد. افراد بالای ۵۰ سال که سابقه طولانی مصرف سیگار دارند حتی بدون علامت هم باید هر سال غربالگری شوند. مراجعه زودهنگام می‌تواند تفاوت بزرگی در نتیجه درمان ایجاد کند.

 سبک زندگی سالم:
حفظ سبک زندگی سالم می‌تواند نه‌تنها خطر ابتلا به سرطان ریه، بلکه سایر بیماری‌های مزمن را نیز کاهش دهد. ورزش هوازی مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری باعث تقویت عملکرد ریه‌ها می‌شود. کاهش استرس با استفاده از تکنیک‌هایی مثل مدیتیشن و یوگا می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند. خواب کافی، مصرف مواد غذایی سالم و پرهیز از آلودگی هوا در حد امکان از دیگر عوامل مهم برای حفظ سلامت ریه هستند.