در غذا به جای نمک از این مواد استفاده کنید

دکتر سیّد محمد طباطبایی جبلی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران در پیامی به مناسبت پویش ملی اطلاع رسانی تغذیه سالم 1402 نوشت: پویش ملی اطلاع رسانی تغذیه سالم، با محوریت مصرف نمک ید دار و لبنیات، فرصت طلایی، ارزشمند و مغتنم است تا با حساس سازی آحاد جامعه نسبت به رعایت اصول تغذیه سالم به عنوان شاه کلید دستیابی به سلامتی، بتوانیم در راستای ارتقای سطح سلامت مردم، فعالیت‌های مداخله ای مؤثری را انجام دهیم.

هر ساله پویش ملی اطلاع رسانی تغذیه سالم با هدف ارتقای سطح سواد تغذیه ای جامعه، فرهنگ سازی و اصلاح الگوی تغذیه جامعه و همچنین کاهش عوامل خطر تغذیه ای بیماریهای غیر واگیر در سطح کشور برگزار می‌شود. چهاردهمین سال برگزاری این پویش در نیمه نخست بهمن سال 1402 با هدف اطلاع رسانی درخصوص مصرف نمک تصفیه شده ید دار و ارتقای دانش آحاد جامعه در زمینه شیر و لبنیات با دو شعار " انتخاب همه: نمک کم اما تصفیه شده ید دار" برای هفته نخست بهمن و " از کودکی تا پیری، لبنیات دوست سلامتی" برای هفته دوم بهمن برگزار می‌شود.

همچنین با توجه به گزارش‌های جهانی؛ بیماری‌های قلبی عروقی؛ شایع ترین علت مرگ و میر در جهان و علت اصلی مرگ در افراد بالای 30 سال و دومین عامل مرگ در افراد 15 تا 59 سال است. فشار خون بالا ( به عنوان مهم ترین عامل ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی) به تنهایی باعث حدود 50 درصد از بیماری‌های قلبی عروقی در سراسر جهان می‌شود و مهمترین علت مستقیم در مرگ و میر در کل دنیاست.

در این زمینه، سدیم موجود در نمک، اصلی ترین علت قابل مداخله بیماری پرفشاری خون است. اثر اولیه سلامتی مرتبط با رژیم‌های غذایی سرشار از سدیم، افزایش فشار خون، افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان معده، چاقی، پوکی استخوان و بیماری‌های کلیوی است. تخمین زده می‌شود که 1.89 میلیون مرگ در سال با مصرف بیش از حد سدیم مرتبط است. به همین دلیل، کاهش مصرف سدیم یکی از مقرون ‌به ‌صرفه‌ترین اقدامات برای بهبود سلامت و کاهش بار بیماری‌های غیرواگیر است که ارزش افزوده 12 برابری در نظام سلامت دارد.

همچنین با تأکید به اینکه میزان مصرف نمک در ایران دو برابر میانگین جهانی است، روزانه نباید بیش از سه تا پنج گرم نمک مصرف شود اما میزان مصرف نمک در ایران بالای 8 و نزدیک به 10 گرم است و ضرورت دارد افراد نمک را از سفره‌های غذایی حذف کنند. نمک مصرفی خانوارها باید، به میزان خیلی کم و از نوع تصفیه شده ید دار باشد، ید یکی از ضروری ترین اجزای هورمون‌های تیروئید بوده که نقش مهمی در تشکیل اندام‌های جنین و به طور خاص در تکامل عصبی جنین ایفا می‌کند که کمبود ید در مادران در دوران بارداری با پیامدهای منفی برای مادر و جنین همراه است.

ید دریافتی از طریق نمک، اصلی ترین منبع دریافت ید در کشور ایران محسوب می‌شود؛ بنابراین مصرف نمک تصفیه شده ید دار، از سوی مردم، بسیار حائز اهیمت است و ضرورت دارد. علی‌رغم یددار کردن نمک و مصرف همگانی نمک ید دار؛ کمبود ید و عوارض ناشی از آن، یکی از نگرانی‌های مهم به ویژه در گروه‌های آسیب پذیر از جمله مادران باردار است. طبق بررسی‌های انجام شده در نخستین پایش ملی ید دریافتی و عملکرد غده تیروئید زنان باردار کشور که در سال 1393 در 10 استان صورت پذیرفت؛ میانه غلظت ید ادرار زنان باردار 87 میکروگرم در لیتر بوده ( استاندارد میانه غلظت ید ادرار در نان باردار 150 میکرو گرم در لیتر) که مؤید کمبود متوسط دریافت ید زنان باردار ایرانی بود. بر همین اساس وزارت بهداشت، استفاده از مکمل‌های حاوی 150 میکروگرم ید شامل یدوفولیک ( در سه ماهه اول) و مولتی ویتامین مینرال حاوی ید ( از ماه چهارم تا سه ماه پس از زایمان) را در دستور کار قرار داد.

همچنین بر اساس نتایج پنجمین پایش ملی دریافت ید جامعه در سال 1393 میزان ید نمک مصرفی در شهر تهران ppm 31 گزارش شد که بر اساس استاندارد فعلی وزارت بهداشت، در حداقل میزان توصیه شده است. در بازار انواع مختلف نمک موجود است اما با توجه به اهمیت ید و عدم مشخص بودن وضعیت نمک‌های دیگر و مضر بودن آنها برای سلامتی، توصیه می‌شود، مردم، به جای استفاده از نمک در پخت‌و پز از آبلیمو یا آبغوره استفاده کنند.

در این پیام آمده است: با تأکید بر لزوم اصلاح سبک و الگوی زندگی؛ به عنوان بهترین راه پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر، درخصوص ضرورت ایجاد تغییراتی در الگوی غذایی خانواده ها باید عنوان کرد که پیشگیری از ابتلا به بیماریهای غیر واگیر و درمان این بیماری‌ها، اتخاذ رفتارهای سالم تر برای مدیریت این بیماری‌ها و بهبود سلامت کلی است که قطعاً پیروی از رژیم غذایی متعادل، متنوع و متناسب، شاه کلیدی برای دستیابی به این مهم است و برای دستیابی به امنیت غذایی، نیاز به حمایت فرابخشی گسترده تری است؛ تا با افزایش آگاهی و ارتقای سواد تغذیه ای جامعه و بهبود دسترسی به اطلاعات مناسب، بتوان افراد را برای انتخاب سبک زندگی سالم؛ مانند انتخاب غذا و نوشیدنی سالم، توانمند کرد و اجرای هر ساله پویش ملی تغذیه سالم، در کشور، فرصت مغتنمی برای فرهنگ سازی در این خصوص است.