تلاش آمریکا برای فشار بر ایران با توسل به آژانس بین المللی انرژی اتمی

 تقابل آمریکا با جمهوری اسلامی ایران نو به نو وارد مرحله ای تازه می شود، به ویژه اینکه پس از تکیه «دونالد ترامپ» بر کرسی ریاست جمهوری، نمایندگان دولت وی در مجامع و نهادهای بین المللی برای پیشبرد سیاست های خصمانه وی تکاپویی فراوان نشان داده اند.

در هفت ماه گذشته، دولت آمریکا با همراهی مجالس سنا و نمایندگان، اقدامات ضدایرانی بسیاری صورت داده و کوشیده از طریق تحریم های غیرهسته ای، ایران را زیر فشار بیشتری قرار دهد. بنا بر اعلان مقام های واشنگتن، دستاوردهای چشمگیر برجام برای ایران سبب شده تا کاخ سفید توجه خود را بر بازنگری برجام متمرکز سازد و همزمان بکوشد تهران را در زمینه های مختلف مهار کند.

** تلاش آمریکا برای فشار بر ایران با توسل به آژانس بین المللی انرژی اتمی

مقامات آمریکایی که در ماه های گذشته از اجماع سازی بین المللی برای فشار بر ایران نتیجه ای به دست نیاوردند، حال راه دیگری را با هدف زیر پا گذاشتن بی هزینه توافق هسته ای در پیش گرفته اند که مواضع اخیر «نیکی هیلی» نماینده آمریکا در سازمان ملل را می توان در این راستا ارزیابی کرد.

هیلی روز چهارشنبه اول شهریور با سفر به وین و دیدار با «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی تلاش کرد تا مدیریت این نهاد نظارتی را به رفتار سختگیرانه در قبال ایران وادار کند.

نماینده آمریکا در سازمان ملل در دیدار با آمانو اظهار کرد که «ما از آژانس می‌ خواهیم که همه توان خود را به کار بگیرد و هر زاویه ممکنی را دنبال کند تا واقعیت پایبندی ایران به توافق هسته ‌ای مشخص شود.» وی چند روز پس از این دیدار در گفت وگو با رسانه ها مدعی شد ایران تاریخچه آشکاری از ناراستی درباره برنامه‌ اتمی دارد.

مطالبه نماینده آمریکا در حالی مطرح شده و انتشار یافته که در فضای پسابرجام همکاری های مطلوبی بین ایران و آژانس برقرار بوده است. همچنین یوکیا آمانو در گزارش های مختلف خود از پایبندی ایران به تعهدات برجامی سخن به میان آورده است؛ موضوعی که تاکنون باعث ناکامی جمهوریخواهان در نادیده گرفتن این توافق تاریخی شده است.

نماینده آمریکا در حالی تهران را به اقدامات پنهانی متهم ساخته و مدعی برنامه مخفیانه هسته ای ایران شده که پرونده ادعاهایی از این دست دو سال پیش بسته شد و اکنون طرف های برجام به جز آمریکا تثبیت آن را دنبال می کنند. تا قبل از توافق هسته ای بین ایران و 1+5، بازرسان آژانس دست کم دو بار از تاسیسات نظامی پارچین بازدید کردند و در صورت مشاهده فعالیت های مشکوک در این تاسیسات، هرگز توافقی بین دو طرف شکل نمی گرفت.

همچنین در نتیجه نمونه برداری ها و آزمایشات مختلف و اثبات نشدن فعالیت های هسته ای غیرصلح آمیز، بستر برای پایان یابی موضوع «ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران» (PMD) فراهم شد؛ پرونده ای که از سال 1382 بر مبنای ادعای غربی ها گشایش یافت. غربی ها بر این اساس اتهام هایی را در خصوص ابعاد تسلیحاتی برنامه اتمی جمهوری اسلامی مطرح می کردند که همواره با واکنش مقامات کشورمان مواجه می شد و سرانجام بی پایگی آن به اثبات رسید.

حال دولت آمریکا از طریق نماینده خود در سازمان ملل به منظور تحمیل فشار بر دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، قصد نبش قبر رویدادهای گذشته را دارد؛ مسائلی که پس از 22 ماه مذاکرات سخت و فشرده و همکاری متقابل به طور مسالمت آمیز حل وفصل شد.

** مواضع آمریکا در تقابل با راستی آزمایی آژانس

نماینده آمریکا به رغم مُهر تایید آژانس بر صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران در چارچوب برجام، هدف مورد نظر خود را دنبال می کند؛ هدفی مبنی بر یافتن بهانه ای تازه برای سر باز زدن از امضای تعلیق سه ماهه تحریم های ضدایرانی در ماه اکتبر (مهرماه). تحقق خواست ترامپ و هیلی می تواند به قیمت بی اعتباری تصمیمات آژانس بین المللی انرژی اتمی تمام شود و همچنین آمریکا را به بی اعتنایی به خواست جهانی و نظرات مجامع معتبر بین المللی متهم نماید.

از طرفی، برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت به اهمیت نقش و جایگاه آژانس در راستی آزمایی توجهی ویژه دارند که بر پایه این اسناد معتبر، توافق هسته ای قوام و دوام می یابد.

به عنوان نمونه در بخش «مقدمه و مفاد عمومی» قطعنامه 2231 آمده است که «از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواسته خواهد شد تا نسبت به اقدامات داوطلبانه مرتبط با هسته ای به نحو مورد توافق در این برجام، نظارت و راستی آزمایی نماید. از آژانس درخواست خواهد شد که به طور منظم به شورای حکام، و آنگونه که در این برجام مقرر شده است به شورای امنیت اطلاع رسانی نماید. کلیه قواعد و مقررات مربوطه ی آژانس در خصوص حفاظت از اطلاعات توسط کلیه طرف های دخیل به طور کامل رعایت خواهد شد.»

با توجه به بند اشاره شده و دیگر بندهای موجود، آژانس صلاحیت نظارت دقیق و کارشناسانه بر فعالیت های هسته ای ایران را عهده دار است و منافع آمریکا به عنوان یکی از اعضای توافق آن هم به دلیل تغییر دولت این کشور نمی تواند مخل منافع جهانی باشد. بنابراین، مواضع اخیر نیکی هیلی و زیر سوال بردن نظارت های آژانس، دنباله سوء نیت هایی است که از زمان روی کار آمدن ترامپ ایجاد و تعمیق شده است.

آمریکا از اهمیت تاسیسات نظامی و حساسیت مقامات جمهوری اسلامی ایران در این باره آگاه است و با تحمیل خواسته خود بر مدیر کل آژانس، قصد بازرسی های مکرر از این مراکز نظامی را دارد. دولتمردان آمریکا معتقدند به دلیل مقاومت ایران در برابر این خواسته نابجا، راه بهانه جویی به منظور اتهام زنی بر جمهوری سلامی هموار خواهد شد تا ترامپ از تمدید تعلیق تحریم ها در ماه های آتی خودداری کند.

افزون بر آن، جمهوری اسلامی ایران سال ها است که پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه اجرا می کند و بر پایه آن، ناظران بین المللی در صورت ارایه شواهد و دلایل کافی اجازه می یابند تا از منطقه مورد نظر بازدید کنند.

اینک کاخ سفید قصد دارد با تشدید بازرسی ها از پایگاه های نظامی ایران، جمهوری اسلامی را از همکاری دواطلبانه در اجرای پروتکل الحاقی دور سازد و به عبارتی توپ در زمین ایران بیاندازد. در این صورت برجام شکنی آمریکا با هزینه های کمتری همراه خواهد بود.