بدهی ۵۰۰ هزار میلیاردی بانک‌ها به بانک مرکزی

 پایه پولی یا همان پول پرقدرت، به دارایی‌هایی از بانک مرکزی گفته می شود که به ازای آن‌ها پول در جامعه تزریق شده است. حجم پایه پولی در مرداد 1402 حدود 952.1 همت برآورد شده که نسبت به ماه مشابه در 1401 تقریبا 41.6 درصد معادل 279 همت بیشتر است. همچنین این کل پولی در مقایسه با انتهای 1401 حدودا 92 همت بیشتر شده و رشد 10.7 درصدی را رقم زده است. 

کاهش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی

اجزای پایه پولی از سمت منابع شامل خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، خالص بدهی دولت به بانک مرکزی، خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و سایر اقلام می‌شود.

 بررسی اجزای این کل پولی حاکی از این است که خالص دارایی خارجی بانک مرکزی(عمدتا ارز) در مرداد سال جاری هم در مقیاس سالانه و هم نسبت به انتهای 1401 کاهش یافته است. به همین ترتیب ارزش خالص دارایی‌های بانک مرکزی در نیمه تابستان 1402 حدود 521 همت به ثبت رسیده که در مقایسه با مرداد 1401 حدود 68 همت کاهش و نسبت به اسفند 1401 تقریبا 161 همت کمتر است. 

برخی کارشناسان عنوان می‌کنند کاهش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی می‌تواند دو دلیل داشته باشد؛ نخست اینکه ممکن است درآمدهای نفتی دچار کاهش شده باشد، دوما ممکن کاهش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی ناشی از ارزپاشی در اقتصاد با هدف ثابت نگه داشتن نرخ ارز باشد.

برداشت دولت از سپرده‌هایش نزد بانک مرکزی در مرداد 1402

مطالعه جزئی دیگر از پایه پولی یعنی خالص بدهی دولت به بانک مرکزی حاکی از بیشتر شدن سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی نسبت به مرداد 1401 و کاهش پیدا کردن آن نسبت به انتهای سال 1401 است. باتوجه به بیشتر بودن مطالبات دولت از بانک مرکزی نسبت به بدهی‌های آن، در کل پایه پولی در مرداد 1402 از این ناحیه کاهش یافته است. بنابراین خالص بدهی دولت به بانک مرکزی از منفی 54 همت در مرداد سال گذشته، به منفی 198.5 در انتهای 1401 و نهایتا به منفی 69.8 همت در نیمه تابستان امسال رسیده است.

اصلی‌ترین بخش پایه پولی در نیمه تابستان 1402

در مقابل، سومین جز و مهمترین بخش پایه پولی یعنی خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، اصلی‌ترین دلیل رشد پایه پولی در مرداد 1402 بوده است. مشاهده می‌شود در ماه مشابه سال 1401، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به ارزش 170 همت، تنها 25.4 درصد از پایه پولی را تشکیل می‌داد. این درحالیست که سهم این بخش از پایه پولی به 45.4 درصد در انتهای 1401 رسید. این افزایش تا مرداد 1402 ادامه دار بوده و نهایتا در این ماه، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، بیش از 52.5 درصد از پایه پولی به ارزش 500 همت را تشکیل داده‌اند. 

افزایش سهم خالص سایر دارایی‌های بانک مرکزی از پایه پولی

همچنین خالص سایر دارایی‌های بانک مرکزی نیز که آخرین جز از پایه پولی به شمار می‌آید، در مرداد 1401 حدود منفی 33 همت بود، در انتهای اسفند 1401 به منفی 15 همت رسید و در مرداد سال جاری به مثبت 4 همت رسیده است.