چگونه به ربات‌های بورسی اعتماد کنیم؟

بورس، این روزها کلیدواژه‌ای است که در رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و حتی گفت‌وگوی بین مردم زیاد تکرار می‌شود. بورس فضایی است که افراد با سرمایه‌های خرد هم می‌توانند وارد آن شوند.

در گذشته، بازار سرمایه در زمینه ارائه تحلیل و خرید و فروش سهام، تنها متکی به اشخاص حقیقی یا حقوقی بود. اما دنیای امروز، دنیای فرآیندهای آنلاین و دیجیتال است. هوش مصنوعی و امور مبتنی بر یادگیری ماشین، به سرعت رو به رشد قرار دارند. بر همین اساس، در بازارهای سهام کشورهای مختلف، بخش قابل توجهی از معاملات روزانه از سوی ربات‌ها انجام می‌شود و فرآیند بهره‌گیری از آنها نیز رو به ‌رشد است.

در ایران نیز جست‌وجوی ساده‌ای در اینترنت نشان می‌دهد که اکنون شرکت‌ها و استارتاپ‌های مختلفی در حوزه ارائه ربات‌های بورسی فعالیت می‌کنند. این ربات‌ها دو نوع خدمت را ارائه می‌کنند؛ برخی به ارائه تحلیل‌ها و سیگنال‌هایی از آنچه در بازار سرمایه می‌گذرد اختصاص دارند و برخی دیگر معاملات بورسی را انجام می‌دهند.

به گفته موسس استارتاپ مدیریت سرمایه آلفا، اکنون بهره‌گیری از هر دو نوع ربات در بازار بورس ایران با چالش‌های زیرساختی و رگولاتوری مواجه است؛ با وجود این، کاربران از ربات‌های تحلیل‌گر نسبت به انواع معامله‌گر آنها، استقبال بیشتری کرده‌اند.

مصطفی ‌داودی، کارشناس حوزه سرمایه، توضیح داد: اکنون استفاده از هر دو نوع مدل سیگنال‌دهی و اجرای معاملات، نسبت به ظرفیت بازار ضعیف است. افراد عادی و حقیقی از نوع نخست و مشتریان حقوقی از ربات‌های اجرای سفارش‌ها، استفاده بیشتری می‌کنند.

به گفته وی، شرکت‌هایی که می‌خواهند حجم بالای سفارش‌ها را خرید و فروش کنند و مجموعه‌هایی که عملیات سبدگردانی انجام می‌دهند، مشتری نوع دوم ربات‌ها هستند.

الگوریتم‌های ناکارا و سفارش‌های با تاخیر

داودی، نبود زیرساخت‌های ‌لازم، چالش‌های دسترسی به رابط کاربری باز و در اختیار نداشتن داده‌های ضروری برای ورود به نرم‌افزارها را از جمله مهم‌ترین موانع رشد ربات‌های بورسی دانست و افزود: از سوی دیگر، با رشد معاملات الگوریتمی، حجم سفارش‌ها ممکن است چندین برابر شود؛ چرا که افراد با سرعت بیشتری می‌توانند سفارش‌های خود را ثبت و ویرایش کنند. این مسئله، بار اضافه‌ای را بر هسته معاملات وارد می‌کند که خارج از ظرفیت آن است.

در شرایطی که تب تند حضور در بازار سرمایه، در جامعه شکل گرفته است و امرز بورس کشور تازه‌واردان زیادی را خود جلب می‌کند، آیا این امر توانسته است میزان بهره‌گیری از ربات‌های تحلیل‌گر و ربات‌های معامله‌گر را افزایش دهد؟ به گفته داودی، پاسخ این پرسش در مورد نوع نخست مثبت و در مورد دومی منفی است.

موسس استارتاپ مدیریت سرمایه آلفا، ادامه داد: در شرایط موجود، طراحان نرم‌افزارها، داده‌های کافی را برای ورود به محصول خود در اختیار ندارند؛ در نتیجه، الگوریتمی که طراحی می‌کنند از کارایی مورد نیاز برخوردار نیست. از سوی دیگر، نرم‌افزارهایی که در زمینه خرید و فروش فعالیت می‌کنند نیز ثبت سفارشات را با تاخیر انجام می‌دهند.

دست بسته استارتاپ‌ها

اما آیا مشکلات قانونگذاری نیز نقش محدودکننده‌ای در بازار ربات‌های بورسی دارند؟ داودی در پاسخ به این پرسش گفت: سازمان بورس، به این منظور که وظایف نظارتی خود را راحت‌تر انجام دهد، امکان دسترسی به رابط‌های کاربری را به سختی برای اشخاص و استارتاپ‌ها فراهم می‌کند.

وی افزود: اگر اکوسیستم استارتاپی، منشا ارائه نوآوری‌ها در صنایع مختلف، باشد، نتایج بهتری به‌دست می‌آید. اما به نظر می‌رسد سازمان بورس، هم به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم و هم از بعد نظارتی، ترجیح می‌دهد چنین محصولاتی را شرکت‌های بزرگ توسعه دهند؛ این امر رشد موضوع را با اختلال مواجه می‌کند.

موسس استارتاپ مدیریت سرمایه آلفا، ادامه داد: سازمان‌ها و نهادهای مالی بزرگ، از سویی سیستم اداری غیرچابک دارند که فرآیند ارائه و توسعه نوآوری را کند می‌کند و از سوی دیگر، ممکن است موضوع تضاد منافع نیز در این میان وجود داشته باشد.

وی گفت: همچنین موفقیت نرم‌افزارهایی از این دست، تا حد زیادی به توانمندی نیروی انسانی طراح آن وابسته است و جابه‌جایی افراد در سازمان‌ها، می‌تواند پروژه‌ای را با شکست مواجه کند.

داودی تاکید کرد: اگر سازمان بورس، رابط کاربری را در اختیار استارتاپ‌ها قرار دهد، کار سریع‌تر به نتیجه می‌رسد در حالی که سال گذشته‌، در دوره‌ای دسترسی بسیاری از تیم‌های استارتاپی به این رابط‌ها بسته شد.

این کارشناس حوزه سرمایه، گفت: اکنون، قوانین ناظر بر معاملات الگوریتمی نیز چندان واضح و شفاف نیستند؛ هر چند موضوع جدید است و شکل‌گیری این امور به گذشت زمان نیاز دارد، اما هر چه سرعت تصمیم‌گیری‌های رگولاتور افزایش یابد، به رشد معاملات بورسی کمک می‌کند.

ظرفیتی که استفاده نمی‌شود

در شرایطی که تب تند حضور در بازار سرمایه، در جامعه شکل گرفته است و امرز بورس کشور تازه‌واردان زیادی را خود جلب می‌کند، آیا این امر توانسته است میزان بهره‌گیری از ربات‌های تحلیل‌گر و ربات‌های معامله‌گر را افزایش دهد؟ به گفته داودی، پاسخ این پرسش در مورد نوع نخست مثبت و در مورد دومی منفی است.

یک تحلیل‌گر بازار سرمایه گفت: دسترسی به ربات‌های معامله‌گر در اختیار هر کسی قرار نمی‌گیرد. افراد عادی و تازه‌واردان بورس، معمولا نمی‌توانند از این ربات‌ها استفاده کنند و شخصیت‌های حقوقی یا کسانی که معاملات بزرگ را انجام می‌دهند، مجوز استفاده از آنها را دارند.

وی توضیح داد: افراد عادی و تازه وارد در بورس، معمولا تحلیل شخصی از شرایط ندارند و دنباله‌رو دیگران هستند؛ بر همین اساس، استقبال از ربات‌های تحلیل‌گر نیز افزایش یافته است. اما اشخاص حقوقی، که مشتریان اصلی ربات‌های معامله‌گر محسوب می‌شوند آنگونه که باید از آنها استفاده نمی‌کنند.

موسس استارتاپ مدیریت سرمایه آلفا، افزود: این در حالی است که بهره‌گیری از ربات برای خرید و فروش سهام در دنیا افزایش چشمگیری داشته است و اشخاص در بازارهای جهانی، بخش زیادی از معاملات را از طریق الگوریتم‌ها و ربات‌ها انجام می‌دهند.

وی ادامه داد: این نوع معاملات، ظرفیت بالایی دارند و گذشت زمان، استقبال از آنها را افزایش می‌دهد. در زمان عرضه دارا یکم، بعضی روزها سهم‌ها با ۱۵ تا ۲۰ درصد اختلاف با ارزش خالص دارایی، روی تابلو معامله می‌شدند. بازارگردان یک صندوق یا حتی مشتریانی که می‌خواهند معاملات بزرگی انجام دهند، می‌توانند فرآیند کار را با استفاده از ربات کنترل کنند، برای مثال به گونه‌ای که هر گاه قیمت صندوق با NAV آن بیشتر از ۱۰ درصد اختلاف داشت، معامله انجام شود.

چگونه به ربات‌های بورسی اعتماد کنیم

جست‌وجو در فضای وب نشان می‌دهد که گروه‌های مختلفی، الگوریتم‌های رایگان یا پولی‌ای را در این حوزه عرضه کرده‌اند. اما با توجه به دانش ناکافی بسیاری از تازه‌واردان بورسی، آنها چگونه باید به این ربات‌ها اعتماد کنند و آیا خطری آنها را در این حوزه تهدید نمی‌کند؟ فرشاد شبانکاره، تحلیل‌گر بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش به تجارت‌نیوز گفت: دسترسی به ربات‌های معامله‌گر در اختیار هر کسی قرار نمی‌گیرد. افراد عادی و تازه‌واردان بورس، معمولا نمی‌توانند از این ربات‌ها استفاده کنند و شخصیت‌های حقوقی یا کسانی که معاملات بزرگ را انجام می‌دهند، مجوز استفاده از آنها را دارند. پس خطری گروه نخست را تهدید نمی‌کند.

موسس استارتاپ «۱۰۰تحلیل» افزود: آنها می‌توانند از ربات‌های ارائه‌دهنده آلارم استفاده کنند و باید پیش از بهره‌گیری از هر ربات‌ تحلیل‌گر، سابقه آن را از این نظر که در گذشته چه سیگنال‌هایی را ارائه کرده است و آنها تا چه حد، صحیح بوده‌اند، بررسی کند.

وی ادامه داد: افراد بهتر است بازه بررسی خود را بیش از یک سال تعیین کنند؛ چرا که در این مدت، شاخص در حال رشد بوده است و هر تحلیلی می‌توانست درست باشد. باید دید آیا الگوریتمی در زمان منفی بودن بازار نیز پیش‌بینی‌های درستی ارائه کرده است یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت باشد، افراد می‌توانند با اعتماد بیشتری از آن بهره بگیرند.