چه می‌شود اگر تاریخ محلی همدان منتشر شود؟
«این‌همه دانشمند، عالم، بازاری و تاجر در همدان زندگی می‌کنند اما تعجب می‌کنم که چرا یک بودجه تهیه نمی‌شود تا یادداشت‌های آقای اذکایی که تاریخ محلی همدان را به خوبی نشان داده، چاپ شود؟»
در سلسله شب‌های «بخارا» از برجسته‌ترین محقق همدانی «پرویز اذکایی» تقدیر شد. او که متولد ۱۳۱۸همدان است، نزدیک به ۴۰۰ مقاله و کتاب در حوزه‌های مختلف نسخه‌شناسی، تاریخ محلی، نسب‌شناسی و تاریخ عمومی منتشر و به صورت علمی تاریخ محلی را در همدان پیگیری کرده است.
در این آئین ناصر تکمیل همایون، پژوهشگر، با بیان این‌که معتقدم تجلیل از پرویز اذکایی نوعی عبادت و حق‌شناسی است، گفت: یک پرویز اذکایی داریم و یک همدان، با پرویز از سال‌ها پیش آشنایی داشته‌ام، اما بعد از دیدن کتابخانه‌ی او علاوه بر هبه‌ی اخلاقی و فرهنگی کارهای او، با صحنه‌ای در ان کتابخانه مواجه شدم؛ یادداشت‌ها، مطالب و دست‌نوشته‌هایی که او در طی عمر خود تهیه کرده و در آن مکان فعلا به امانت است، را می‌توان نتیجه‌ی همه تحقیقات و مطالعاتی دانست که تا امروز او مطالعه کرده و اکنون آماده‌ی انتشار هستند.
وی "همدان" را "هگمتانه"، "اکباتان" و تاریخی‌ترین شهر ایران و به وجوداورنده نخستین حکومت مادها در ایران معرفی کرد و افزود: این‌همه دانشمند و عالم و این همه بازاری و تاجر در همدان هستند، اما تعجب می‌کنم که چرا یک بودجه تهیه نمی‌شود تا یادداشت‌های آقای اذکایی چاپ شود، اگر این کار شود خودمان، دانشجویان و محققان‌مان جلو می‌افتیم.
او با بیان این‌که ما وقتی دانشجو بودیم، وقتی کاری داشتیم، می‌خواستیم در مورد دانشمندی مانند نظام‌الملک تحقیق کنیم، باید از دیگراساتید پرس‌وجو می‌کردیم که چه کتاب‌هایی را باید مطالعه کرد، استاد مربوطه نیز چند کتاب معرفی می‌کرد، ادامه داد: اما امروز اگر بخواهیم در مورد آن شخصیت کار کنیم سیستم پژوهشی به گونه‌ای است که با یک سرچ می‌توانیم به اطلاعات زیادی دست پیدا کنیم.
وی اضافه کرد: اگر همدانیها نشان دهند همان فرزاندان اصیل هستند که همیشه به فرهنگ توجه ویژه دارند و یک بودجه تامین شود تا یادداشت‌های آقای اذکایی منتشر شود، آقای اذکایی یک دینار پول هم برای آن نمی‌خواهد، اما این آثار برای همیشه برای فرهنگ ایران می‌ماند، هزار جلد از این یادداشت‌ها چاپ شود، به دانشگاه‌های معتبر در سطوح ایران‌شناسی، اسلام‌شناسی داده شود، ارزشِ آن‌ها به مراتب از کشف چاه‌های نفت بسیار بالاتر است. امیدوارم این خواهش به گوش همدانیها برسد و به این کار همت کنند.
تکمیل همایون با تقسیم افراد به گروه‌های مختلف «عده‌ای که علم دارند اما فضلیت ندارند « و «عده‌ای که اهل فضلیت و اخلاق‌اند اما علم ندارند» افزود: از ممتازترین این افراد آقای «اذکایی» است، او من را تا همدان کشاند.
این پژوهشگر، تجلیل از پرویز اذکایی را صرفا تجلیل از جسم او ندانست و ادامه داد: هر نوع احترام و تکریم از آقای اذکایی تجلیل از علم و دانش است. این هدف اصلی ماست و تا زمانی که ما از علم و دانش دانشمندان و صاحبان آن علم و دانش تجلیل نکنیم، مانند این است که یک فرضیه مذهبی و فرهنگی را از دست داده‌ایم، اما این‌که از آقای اذکایی حرف می‌زنم آن را یک فریضه برای خودم می‌دانم.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به نسل جوان امروز اشاره کرد و افزود: نسل گذشته با نسل جوان امروز فرق زیادی دارند، ما در گذشته افراد بزرگی مانند سعید نفیسی را بارها دیده‌ایم و برای آن‌ها شاگردی کرده‌ایم، اما امروز نسل جوان ما دیگر این اشخاص را نمی‌بینند، اگر هم ببینند حداکثر می‌گویند دلار چند است یا به فکر تهیه‌ی پاسپورت برای رفتن از کشور هستند.
در فقدان یک رنسانس تاریخی به سر می‌بریم
محمدرضا اصلانی، مستندساز نیز در صحبت‌هایی درباره پرویز اذکایی گفت: با اذکایی‌های انگشت‌شمار باید هم قصه شویم. من از اذکایی بسیار زیاد شنیده‌ام و فیلمی که در همدان ساخته‌ام با همراهی‌های او بود، فیلم به نتیجه‌ای که می‌خواستم نرسیده است و هنوز امکان نمایش آن فراهم نشده است.
او با بیان این‌که آقای اذکایی با بینش و تحقیق، اسنادی دست اول و معتبری را در مورد همدان در طول پنجاه سال گذشته جمع‌اوری کرده است، بیان کرد: اذکایی فقط یک محقق نیست، او یک نظریه‌مند حکمت تاریخی است.
وی اذکایی را یک مرد ملی دانست که در مسیر تحقیقات خود، ما را یه یک رنسانس تاریخی رساند و افزود: براساس تحقیقاتی که اذکایی انجام داده، می‌توانیم به یک رنسانس تاریخی برسیم که اکنون در فقدان کامل آن به سر می‌بریم.
اصلانی حدود یک دهه قبل، فیلمی مستند با نام «دست‌های هگمتانه» و با موضوع میراث فرهنگی همدان ساخت که می‌توان ان را مهم‌ترین فیلم در مورد میراث فرهنگی همدان دانست، اما هنوز این افیلم اکران عمومی نداشته است، در حال حاضر اعلام شده قرار است آن فیلم ۳۱ آذر و در شب یلدا با حضور خانواده سودابه فضائلی – اسطوره شناس و ونماد شناس- اکران عمومی شود.
حسین زندی، فعال میراث فرهنگی همدان نیز در سخنانی با بیان این‌که تا قبل از تلاش‌های آقای اذکایی، کسی به تاریخ محلی همدان نپرداخته بود، گفت: تاثیر کارهای اذکایی در بحث تاریخ محلی، یک آغاز برای تاریخ پژوهشان است تا به این موضوع اهمیت دهند، چون معمولا تا کنون بیشتر به تاریخ جهان پرداخته‌اند و برای پرداختن به تاریخ محلی انگار کسی حاضر به عمل نیست.
او با بیان این‌که اقدامات اذکایی برای تاریخ محلی همدان باعث شده تا بسیاری از افرادی که وارد رشته تاریخ می‌شوند به این حوزه علاقه نشان دهند، ادامه داد: اگر همدان اذکایی را نداشت خیلی چیزها کم داشت.
وی افزود: خیلی‌ها می‌گویند ما همدان را از روی کارهای اذکایی شناخته‌ایم، این در واقع یک امتیاز برای مردم و همدان است که در دوره‌ای زندگی می‌کنند که اذکایی زندگی می‌کند.
عاطفه زارعی، مدیر کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان نیز در صحبت‌هایی با اشاره به اهدای حدود ۱۲ هزار جلد کتاب نفیس و خطی و چاپ سنگی به کتابخانه عمومی شهر همدان، اظهار کرد: این وقف را می‌توان بزرگترین وقف فرهنگی استان همدان دانست. کار او فضا را برای رشد شخصی از طریق یادگیری به کمک متخصصان و فرصت‌هایی برای بیان فرهنگی باز کرد.
وی حضور اذکایی در کتابخانه عمومی مرکزی استان همدان را نشان‌دهنده دسترسی به منبع اطلاعاتی در این مرکز تربیتی و آموزشی دانست و گفت: در کتابخانه‌های عمومی اصولا رویکرد دسترسی به اطلاعات در جریان است، برای گروه‌ها و سنین مختلف جامعه، کتابخانه‌های عمومی مرکز اجتماع و تنوع و فرهنگ وفکر می‌تواند باشد.
به اعتقاد او، وجودافرادی مانند اذکاری کمک کرد تا علاوه بر مدیریتِ اطلاعات و رویکرد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، ما به مدیریت دانش هم فکر کرده و افرادی که در این زمینه هستند را شناسایی کنیم.
زارعی ادامه داد: کتابخانه‌ی دکتر اذکایی مجموعه‌ای منحصربفرد است که سال‌های دانش و علم این شخص محقق را روی‌کاغذ آورده است. حضور او در این کتابخانه، علاوه بر این‌که یک منبع دانشی است، یک دایرة‌المعارف است که به فرد برای الگو گرفتن از یک پژوهشگر و دانشمند کمک می‌کند.
یادداشت‌های اذکایی را شورای شهر منتشر می‌کند
علی دهباشی، سردبیر مجله‌ی بخارا که خودش را ناظم جلسه معرفی می‌کند، نیز در سخنانی گفت: افتخاری نصیب مجله‌ی بخارا شد که در این شب به یاد او – پرویز اذکایی- گرد هم آئیم، چون یاد کردن از پرویز اذکایی، یعنی یاد فرهنگ ایران کردن. دکتر اذکایی مساوی با فرهنگ و تاریخ ایران است
به گفته‌ی او، تجلیل از اذکایی، تجلیل از شخص او نیست، بلکه تجلیل از فرهنگ است که او برای ما نماد آن فرهنگ است.
وی همچنین در پایان سخنرانی‌ها خبر داد، علی فتحی عضو شورای شهر همدان که در برنامه «شب پرویز اذکایی در همدان» حضور داشته، تقبل کرده تا «در شورای شهرتصویب شود بخشی از یادداشت‌های اذکایی در مرکز پژوهش‌های شورای شهر منتشر شود.»
او سپس به فتحی توصیه کرد تا «بودجه‌ای که قرار است در مرکز پژوهش‌های شورای شهر برای چاپ مقالات و یادداشت‌های اذکایی هزینه شود، در اختیار بنیاد موقوفات قرار گیرد تا زیر نظر یک آشنا چاپ این مقالات نفیس بر اساس تجربه‌ی قبلی در چاپ آثار استاد اذکایی کار انتشار انجام شود.»
در این شب، همچنین مجموعه پنج‌جلدی «ماتیکان» تألیف دکتر پرویز اذکائی، توسط انتشارات دکتر محمود افشار و با همکاری انتشارات سخن رونمائی شد.
