بناهای تاریخی گیلان روی گسل تخریب

گیلان سراسر شگفتی است و شاید اکوموزه ای فراخ بر بلندای ایران که بیش از همه به اقلیم خوش شناخته می شد اما امروز میراث باستانی اش نیز گردشگران بسیاری را به خود می خواند و بارزترین جاذبه گردشگری رشت، بافت تاریخی این شهر است که در مرکز شهر بنا شده و امروز برای گردشگران جهان دیده، تداعی گر شهرهای کهن اروپایی است.

پیش تر در نبود فضای مجازی شاید خبرها کمتر دست به دست می شد اما امروز دنیا، دگر گشته و کوچکترین موضوعی از دید فضای مجازی پنهان نمی ماند و این روزها پی در پی هم خبر تخریب بناهای تاریخی در گیلان ، لرزشی مهیب بر خاطر میراث دوستان این سرزمین کهن می اندازد .

روند شهرسازی سیال است و کارشناسان شهرسازی معتقدند نمی توان به بهانه حفظ آثار تاریخی روند مدرنیته را متوقف کرد، امروز جوامع مدرن همزمان با حرکت به سمت مدرنیته، از بافت های تاریخی خویش بعنوان یک پیشینه و هویت تاریخی حفاظت می کنند.

چندی پیش خبر کم فروغ شدن دبیرستان فروغ رشت بعنوان نخستین مدرسه دخترانه گیلان که بیش از یکصد سال از تأسیس آن ‌می گذرد، توجه معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه را به سوی خود جلب کرد و بازدیدی از این بنای تاریخی انجام شد.

پس از آن، خبر تخریب یک حمام قدیمی در تالش و از پی آن سرای میخچی رشت مربوط به دوره پهلوی که در تاریخ هفتم اسفندماه سال 1386 با شماره ثبت 21556 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده اما بدلیل رای دیوان عدالت اداری در سال 1391 ، از فهرست آثار ملی خارج شد، به گوش رسید و این روزها، خبر فرو ریختن سقف یکی از اتاق های خانه ابریشمی رشت که از جمله ارزشمندترین بناهای مسکونی متعلق به عصر قاجار است، دست به دست می شود.

این بنا ، اثری به جا مانده از خانواده حاج میر اسماعیل حاکمی از اهالی پیر بازار رشت است؛ او در زمان ناصرالدین شاه قاجار سمت کلانتری شهر رشت را داشته و به همین جهت به حاج حاکم معروف شده بود. این خانه در سال 1318 هجری شمسی توسط حاج میرزا احمد ابریشمی از ورثه حاج میر قاسم خریداری شد. مساحت محوطه و بنا تقریبا دو هزار متر مربع و مساحت زیر بنا 650 متر مربع است؛ بنای اصلی، دو طبقه بوده و هر طبقه هشت اتاق دارد.

اتاقک های همکف ساده بوده و هیچ گونه تزیینی ندارد. از هشت اتاق طبقه بالا، دو اتاق، یکی چینی خانه و بعدی، تالار آیینه با آینه کاری های دقیق و ظریف است که کنار هم قرار گرفته اند.

دو اتاق با گچبری گُل و بوته و قاب بندی برجسته سقف و بدنه آراسته شده و چهار اتاق دیگر ساده بوده و تزیینی ندارد. در تالار چینی خانه ظروفی منقوش به نقش گل و مرغ، در دایره هایی که با گچ بری ها احاطه شده، تزئینات بی شمار سقف، طاق ها، طاقچه ها و سردرها به همراه گچ بری های ظرفی در اطراف پیش بخاری این بنای مسکونی را در ردیف زیباترین منازل دوره قاجاریه قرار داده است.

خانه ابریشمی در سال 1379 هجری شمسی به شماره 3365 در آثار ملی ایران به ثبت رسیده و همه ساله نگاه گردشگران بسیاری را به سمت خویش فرا می خواند.

در پیجویی این موضوع ، کلام کارشناسان میراث فرهنگی گیلان بر این استوار است که موضوع حفاظت از آثار تاریخی می بایست به یک اولویت تبدیل شود و گرنه سیر روند تخریب بناهای تاریخی ادامه می یابد.

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی که خواست نامی از او در این گزارش درج نشود، بیان کرد: اعتبارات و بودجه مرمت استان، قطره چکانی است و یارای مرمت همه بناهای تاریخی را ندارد.

وی بیان کرد: برخی از این بناهای تاریخی در اختیار ارگان ها و سازمان های دولتی همچون شهرداری، دانشگاه و مالکان شخصی قرار دارد که اداره کل میراث فرهنگی نمی تواند نقش چندانی در مرمت آن ایفا کند و میراث فرهنگی مدارا می کند و از مالکان می خواهد بصورت مشارکتی در مرمت بنا همکاری کنند.

مصطفی پورعلی مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهرک تاریخی ماسوله نیز بیان کرد: مشارکت برای مرمت طرحی است که موجب شده هر ساله 30 بنای این شهرک تاریخی با همیاری مالکان مرمت شود و ماسوله از بحران مرمت بنا خارج شود.

وی اظهار کرد: این طرح که با امضای تفاهمنامه ای میان مالک و اداره کل میراث فرهنگی گیلان اجرایی می شود، موجب شده که امروز شاید خانه های این شهرک تاریخی بصورت موردی نیاز به مرمت داشته باشد.

وی تاکید کرد: متاسفانه تا زمانیکه موضوع حفاظت از میراث فرهنگی به یک اولویت تبدیل نشود، وضعیت بناهای تاریخی حال و روز خوشی نخواهند داشت.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نیز گفت: بیش از سه هزار اثر تاریخی در استان شناسایی شده که یک هزار و 30 مورد در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

رضا علیزاده ادامه داد: بناهای تاریخی حائز ارزش میراثی هستند اما متاسفانه بودجه و اعتبار مرمت بسیار اندک است و مالکان می بایست همیار باشند.

وی اظهار کرد: اعتبار مرمت ناچیز است و این اداره کل به تنهایی نمی تواند از پس هزینه های سنگین مرمت برآید لذا در قالب طرح مشارکت می تواند حامی مالکان باشد.

به گفته علیزاده، مرمت سربندی دبیرستان فروغ، دبیرستان شهید بهشتی، ساختمان بانک ملی و کاخ موزه نظامی بندر انزلی در جریان است.

وی ادامه داد: حفاظت از میراث تاریخی، مقوله ای فرابخشی است و برای ماندگاری و انتقال سازی این میراث به نسل آینده، نیازمند همکاری و همیاری همه متولیان، مردم و دستگاه های ذیربط هستیم.

به یاد داشته باشیم که میراث فرهنگی و بناهای تاریخی، هویت و پیشینه هر سرزمینی محسوب می شوند و بدین سبب می بایست با ایجاد دغدغه حفاظت از این آثار، اختصاص بودجه ویژه ملی و تسهیل مرمت برای مالکان، ترتیبی اتخاذ شود تا بناهای تاریخی از گسل تخریب، در امان بمانند.