ریزپلاستیکها در هوای خانه‌ها و خودروها: تهدیدی خاموش برای ریه‌ها و قلب شما
مواجهه طولانی‌مدت با ریزپلاستیکها و افزودنی‌های شیمیایی موجود در آنها ممکن است مشکلات تنفسی، اختلالات هورمونی، نقص‌های مادرزادی، ناباروری، بیماری‌های قلبی‌عروقی و سرطان را سبب شود
در حالی‌که بسیاری از ما آلودگی پلاستیکی را معضلی مربوط به اقیانوس‌ها و کارخانه‌ها می‌دانیم، پژوهشی تازه نشان می‌دهد که خطر واقعی درست در کنار ماست: در هوایی که هر روز در خانه‌ها و خودروها تنفس می‌کنیم. براساس این پژوهش، هوای داخل ساختمان‌ها و اتاقک خودروها سرشار از ذرات ریزپلاستیک است. این ذرات به‌قدری ریزند که می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کنند و به همین دلیل تهدیدی جدی برای سلامت انسان به شمار می‌روند.
خطرات احتمالی برای سلامت بدن
یرون سونگ، مدیر پژوهشی مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، و نادیا یاکوونکو، پژوهشگر فوق‌دکتری در دانشگاه تولوز، می‌گویند: «تحقیقات همچنان ادامه دارد، اما در این مورد که مواجهه طولانی‌مدت با ریزپلاستیکها و افزودنی‌های شیمیایی آنها سبب مشکلات تنفسی، اختلالات هورمونی، نقص‌های مادرزادی، ناباروری، بیماری‌های قلبی‌عروقی و سرطان شوند نگرانی‌هایی وجود دارد.»
براساس این پژوهش، هر بزرگسال ممکن است روزانه حدود ۶۸ هزار ذره ریزپلاستیک با اندازه‌‌ای بین یک تا ۱۰ میکرومتر را از طریق هوای داخل خانه تنفس کند و این عدد از تخمین‌های قبلی ۱۰۰ برابر بیشتر است. به‌گفته شری سم میسون، از محققان ریزپلاستیک که در این تحقیق مشارکت نداشت: «این پژوهش دانش ما را درمورد اینکه ریزپلاستیکها همه‌جا حضور دارند و از همه راه‌ها وارد بدن انسان می‌شوند گسترش می‌دهد.»
ریزپلاستیکها در بدن انسان
تا امروز، دانشمندان موفق شده‌اند ذرات ریزپلاستیک را در بخش‌های مختلف بدن انسان، ازجمله در بیضه و آلت مردان، خون، بافت ریه و کبد، ادرار، مدفوع، شیر مادر و حتی جفت جنین مشاهده کنند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که نفوذ ریزپلاستیکها به بدن انسان نه‌تنها گسترده، که عمیق است.
در پژوهشی در فوریه ۲۰۲۴ پژوهشگران معادل یک قاشق چای‌خوری ریزپلاستیک را در بافت مغز انسان شناسایی کردند. همچنین، پژوهشی دیگر در مارس ۲۰۲۴ نشان داد افرادی که در بافت سرخرگ کاروتید خود ریزپلاستیک دارند، تا دو برابر بیش از دیگران در معرض خطر سکته مغزی، حمله قلبی یا مرگ طی سه سال آینده قرار دارند. این یافته‌ها زنگ خطری جدی برای سلامت عمومی به شمار می‌روند.
البته کیمبرلی وایز وایت، از شورای شیمی آمریکا، درباره این پژوهش می‌گوید: «نمونه‌های این پژوهش بسیار کم است و آلودگی آزمایشگاهی که تا ۱۸ درصد گزارش شده است، دقت یافته‌ها را با زیر سوال می‌برد. بنابراین تحقیقات بیشتر با روش‌های معتبر و استاندارد لازم است.»
خودروها؛ منبع مهم آلودگی
سونک و تیم پژوهشی‌اش برای بررسی میزان آلودگی ریزپلاستیکی، از هوای داخل خانه‌هایشان و همچنین هوای داخل خودروهایشان در حین سفر بین شهرهای مختلف فرانسه نمونه‌برداری کردند. در همین رابطه، آمار مرکز ایمنی ترافیک جاده‌ای آمریکا (AAA) نشان می‌دهد که هر فرد آمریکایی به‌طور میانگین روزانه حدود ۶۰ دقیقه از وقتش را در فضای بسته خودرو می‌گذراند، محیطی که ممکن است منبع مهم مواجهه روزمره با ذرات پلاستیکی باشد.
فضای داخلی خودروها سرشار از مواد پلاستیکی است، از داشبورد و فرمان گرفته تا روکش صندلی‌ها، کف‌پوش‌ها و آسترها. این اجزا با گذر زمان و تحت تاثیر عواملی مانند نور خورشید، اصطکاک، گرما و استفاده مکرر، ذرات ریزپلاستیک آزاد می‌کنند. به دلیل تهویه محدود در کابین خودرو، احتمال تجمع این ذرات بیشتر می‌شود و درنتیجه غلظت آنها افزایش می‌یابد. در این پژوهش مشخص شد که در هر متر مکعب از هوای داخل خودرو، حدود دو هزار و ۲۳۸ ذره ریزپلاستیک وجود دارد و این رقم در مقایسه با ۵۲۸ ذره در هوای داخل خانه‌ها به‌مراتب بیشتر است.
فناوری جدید سنجش ذرات ریزپلاستیک
محققان برای سنجش غلظت ریزپلاستیکها از میکروسکوپ رامان بهره گرفتند و به کمک این ابزار پیشرفته و دقیق توانستند ذراتی به کوچکی یک میکرومتر را شناسایی کنند، در حالی که در پژوهش‌های پیشین تنها امکان اندازه‌گیری ذرات بزرگ‌تر از ۲۰ میکرومتر ممکن بود. وی مین، استاد شیمی دانشگاه کلمبیا، هم در تایید دقت این روش گفت: «تحلیل آنها دقیق است و دستگاهشان قادر است ذراتی در بازه یک تا ۱۰ میکرومتر را ثبت کند، ذراتی که پیش‌تر تا حد زیادی از دید مطالعات در فضای داخلی پنهان مانده بودند.»
با این حال، این پژوهش توان اندازه‌گیری ذرات کوچک‌تر از این یعنی نانوپلاستیک‌ها را نداشت. نانوپلاستیک‌ها در مقیاس نانومتر هستند (هر ۱۰۰۰ نانومتر برابر ۱ میکرومتر است) و می‌توانند به درون سلول‌ها و بافت‌ها نفوذ و فرایندهای سلولی را مختل کنند. این ذرات ممکن است حاوی مواد مختل‌کننده هورمونی مثل بیسفنول‌ها، فتالات‌ها، مواد ضد شعله و فلزات سنگین باشند.
راهکارهایی برای کاهش مواجهه با ریزپلاستیکها
به گفته متخصصان، نمی‌توان کاملا از مواجهه با ریزپلاستیکها به‌ویژه در وسایلی مانند تلفن همراه یا رایانه پرهیز کرد، اما می‌توان با اقداماتی ساده میزان این مواجهه را کاهش داد. دکتر فیلیپ لندریگان، که گزارش جامعی درباره تاثیرات پلاستیک بر سلامت انسان نوشته است، بر پرهیز از پلاستیک‌های یک بار مصرف تاکید می‌کند.
او توصیه می‌کند پیش از پخت یا گرم‌کردن غذا، آن را از پوشش پلاستیکی خارج کنیم، زیرا حرارت باعث آزاد شدن ذرات پلاستیکی می‌شود. همچنین استفاده کردن از کیسه‌های پارچه‌ای زیپ‌دار به جای پوشش‌های پلاستیکی لباس، نگهداری غذا در ظروف شیشه‌ای یا فلزی و حذف بطری‌های پلاستیکی آب گامی موثر در کاهش مواجهه با ریزپلاستیکها و نانوپلاستیک‌هاست. حتی استفاده از کیسه‌های خرید پارچه‌ای یا کاغذی به جای کیسه‌های پلاستیکی هم بسیار موثر است.
اهمیت این اقدامات زمانی بیشتر روشن می‌شود که بدانیم طبق پژوهشی در ژانویه ۲۰۲۴، در یک لیتر آب داخل بطری پلاستیکی به‌طور متوسط ۲۴۰ هزار ذره پلاستیکی شناسایی شد که ۹۰ درصدشان نانو پلاستیک بودند. به گفته لندریگان، اقداماتی مانند ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی، که در سطح فردی یا محلی انجام می‌شوند، در مقیاسی وسیع، تاثیرگذار و حیاتی خواهند بود.