بازگشت امید به ویرانه‌های زرده

در گام نخست بازدید میدانی از روستای زرده بالا، بررسی وضعیت اسکان، بررسی وسعت تخریب، بررسی استحکام خانه بهداشت، حسینیه و مدارس روستا انجام شد. آمار خانواده‌های ویژه، دارای نوزاد، خانم‌های باردار، مجروحان و کشته‌شده‌ها از خانه بهداشت گرفته شد. در روستای زرده بالا سه نفر از اعضای یک خانواده (پدر و دو دختر) فوت شده بودند و شش نفر از اهالی این روستا در شهرهای دیگر جان باخته بودند. تخریب صددرصد تنها در سه خانه از این روستا صورت گرفته و در خانه‌های نوسازی که از استحکام نسبتا بالایی برخوردار بودند، تخریب‌ کمتر بود و در حد خرابی دیوار یا ترک‌های ریز و درشت بود. با توجه به جنبه‌های گوناگون وضعیت این روستا چندان بحرانی نبود. آب و برق روستا وصل بود و حجم کمک‌ها نسبتا بالا بود.

در گام بعدی به بازدید از روستای زرده پایین و بررسی حجم تخریب و شرایط اسکان ساکنان پرداخته شد. متاسفانه به سبب قدیمی و سست بودن خانه‌ها و استقرار در دامنه کوه حجم تخریب بسیار گسترده بود. خوشبختانه به دلیل پیش‌لرزه قوی، پنجاه دقیقه پیش از زلزله اصلی، بیشتر اهالی روستا از خانه‌های خود خارج شده و دیگران را نیز از زلزله آگاه کرده بودند. همین مسئله سبب شده بود در این روستا کسی کشته نشود؛ ولی تعدادی مصدوم شده بودند.

مکان اولیه کمپ

مکان اولیه کمپ

اقدام بعدی بازدید از محل اسکان اضطراری بود. متاسفانه وضعیت اسکان مردم بسیار نامناسب بود. به دلایل زیر تغییر موقعیت کمپ بسیار ضروری می‌نمود:

-    مکان اولیه در معرض خطر ریزش سنگ قرار داشت؛ حداقل پنج خانه به دلیل ریزش کوه صد درصد تخریب شده بود؛

-    مکان اولیه به دلیل نزدیکی به دو آغل تخریب شده که لاشه گاو و گوسفندان پس از چهار روز در زیر آوار قرار داشت، در معرض آلودگی بود؛

-    این مکان به دلیل قرار گرفتن در چالگی در معرض خطر آب‌گرفتگی بر اثر بارش قرار داشت؛

-    در صورت وقوع پس‌لرزه قوی احتمال ریزش آوار روی برخی از چادرها وجود داشت؛

-    در چهار روزی که از اسکان مردم در آن محل می‌گذشت وضع بهداشتی بسیار اسفناک بود و انباشت زباله به شدت مشهود بود؛

-    به دلیل اینکه چادرها در محل خانه‌های ویران قرار داشت، از نظر روحی وضع نامناسب برای مردم ایجاد می‌شد.

پیدا کردن محل مناسب برای برپایی کمپ و استقرار چادرها در اولویت قرار گرفت. به همین سبب منطقه بررسی شد و با توجه به تمام محدودیت‌ها مناسب‌ترین محل انتخاب شد. مکان انتخاب شده به دلیل قرار گرفتن در ارتفاع مناسب، بالا بودن از سطح زمین‌های اطراف، فاصله با روستا، وجود جاده مناسب برای دسترسی، دور بودن از محل انباشت زباله مناسب‌ترین گزینه‌ای بود که با توجه به شرایط موجود وجود داشت.

با کمک چندتن از اهالی و همراه کردن آنان توانستیم سایر افراد را به تغییر محل چادرها ترغیب کنیم. با وجود مخالفت‌ها در نهایت مردم پذیرفتند که چادرها را جابه‌جا کنند. با توجه به اینکه هدف همراهان پخش مستقیم اقلام میان مردم زرده بالا بود، پس از مشاهده وضعیت زرده پایین تصمیم گرفتیم از پخش مستقیم وسایل خودداری کرده و با درست کردن انبار، اقلام را از روی لیست میان مردم تقسیم کنیم. این شیوه به دلیل توزیع صحیح و عادلانه، جلوگیری از هرج و مرج و حفظ کرامت انسانی زلزله‌زده‌گان بسیار مناسب بود.

تغییر محل کمپ تا عصر روز جمعه انجام پذیرفت. مشکلی که با آن مواجه شدیم؛ ورود افرادی بود که سال‌ها پیش زرده را ترک کرده بودند و با وقوع زلزله برای دریافت اقلام کمکی به روستا برگشته بودند. این مسئله روند افزایشی داشت. از آنجا که بیشتر این افراد تنها برای دریافت اقلامی مانند پتو و چراغ در آن کمپ حضور داشتند با شیوه انبارداری مخالفت کرده و با تحریک دیگران سبب هرج و مرج در کمپ می‌شدند.

با توجه به حضور بیش از بیست کودک زیر ده سال در این کمپ و آسیب‌پذیری کودکان در شرایط بحرانی زلزله، راه‌اندازی مهدکودک ضروری بود. این کار در بعد از ظهر روز جمعه انجام گرفت، دوازده نفر از کودکان کمپ در چادر حاضر شدند و همراه مربی به انجام بازی‌های متناسب با این شرایط پرداختند. مهدکودک در روزهای بعد هم فعالیت خود را با استقبال و مشارکت کودکان بیشتری ادامه داد. حضور تیم محب در کمپ به سرپرستی آقای دکتر رجبی و خانم نریمان کمک شایانی به مربیان مهد و بچه‌ها کرد و در انتقال مسئولیت به مربی بومی بسیار موثر بود. از نکات مهم در بحث مهدکودک همراه کردن کودکان در پاکسازی اطراف کمپ با توجه به تفکیک زباله بود که هم آموزشی برای خانواده‌ها بود و هم افزایش مشارکت کودکان را رقم زد.

گام بعدی آمارگیری از چادرها و تهیه لیست جهت مشخص شدن تعداد ساکنین کمپ و نیازهای افراد بود. کار آمارگیری تا آخرین ساعات جمعه شب ادامه داشت. از نخستین ساعات صبح شنبه تلاش شد کمک‌های مردمی به انبار هدایت شده و بر اساس لیست تقسیم شود. همچنین از دریافت اقلام غیرضروری یا اجناسی که مازاد نیاز کمپ بود، خودداری شد. این اقدام گرچه با استقبال برخی از افرادی که برای توزیع کمک‌ آمده بودند، روبه رو شد؛ اما متاسفانه پدیده سلفی گرفتن با مردم زلزله زده برای کسب شهرت، باعث ایجاد مشکل در زمینه تقسیم اقلام از طریق لیست می‌شد که در واقع برای حفظ کرامت مردم روستا انجام شده بود. یکی از اقداماتی که تیم سعی در انجام آن داشت تقسیم محترمانه اجناس با رعایت شأن زلزله‌زدگان بود که با موفقیت خوبی همراه بود.

از کارهای دیگر، ساخت سرویس بهداشتی بود که ابتدا قرار بود با بلوک ساخته شود؛ ولی فرد خیری شش چشمه توالت برای کمپ فرستاد و باعث تسریع در کار ساخت سرویس‌ها شد.

آب مورد نیاز کمپ ابتدا از طریق منبع و سپس از طریق حدود 400متر لوله‌کشی تامین شد.

در گام بعدی تلاش شد کمک‌های مردمی به سمت تهیه کانکس هدایت شود که خوشبختانه تا امروز از طریق هدایای مردمی 20 کانکس برای کمپ تهیه شده است. برای تامین برق روستا تلاش فراوانی شد که اداره برق منطقه این مشکل را حل کند؛ اما متاسفانه با تمام پیگیری‌ها و وعده‌ها در هفته اول این وعده عملی نشد.

در شرایط بحرانی مردمی که در شوک از دست دادن تمام دارایی خود بودند، رمقی برای بازسازی ویرانی‌ها و حتی  قدرت تصمیم‌گیری درست برای آینده مبهم خود نداشتند. شاید بزرگترین نقشی که دوستان انجمن‌های غیردولتی و امدادگران ایفا کردند در بازیابی روحیه مردم زلزله‌زده و بازگشت امید، به زندگی آنان بود. با اینکه باید آرزو کرد اتفاقات این‌چنین در هیچ جای دنیا رخ ندهد؛ اما وقوع بلایای طبیعی قطعی و اجتناب‌ناپذیر است. تجربه‌ ما در زرده نشان داد با مدیریت درست، تیم‌های آموزش دیده 5تا 7نفره می‌توانند با زندگی در کنار مردم بحران‌زده از نظر مادی و معنوی و نیز بازگشت به زندگی روزمره، آنان را یاری دهند. این گروه‌ها باید مدیریت بحران در یک محیط کوچک را فراگیرند و نحوه‌ تعامل با مردم مصیب‌دیده و بحران‌زده را یاد بگیرند، چگونگی مدیریت کمپ و برخود صحیح با افرادی که سهوا یا عمدا قصد برهم‌زدن نظم کمپ را دارند، را آموزش ببیند تا بتوانند در زمان بحران به نحو صحیح عمل کنند.

چند عکس کمپ زرده

باز نشر عکس‌های کمپ  در روزنامه‌های کشور ارمنستان

تخریب منازل در زرده پایین

روستای زرده قبل از زلزله

گزارش : محسن قراگوزلو