جشن مهرگان | یادگاری از جشن های کهن ایران زمین

جشن مهرگان از بزرگ ترین جشن های ایران باستان بوده که تاریخچه جشن مهرگان به هزاره دوم پیش از میلاد می رسد و قدمتی 4000 هزارساله دارد. همه ماه ها را با نام می شناسیم و در همه ی این ماه ها بدون هیچ تغییری نام هفت روز تکرار می شود. اما سال های بسیار دورتر از این، در ایران باستان علاوه بر ماه ها، هر روز از هر ماه، نام مخصوصی داشت. در طول سال، پیش می آمد که نام ماه و روز یکی می شدند. به یمن این اتفاق مردم جشن میگرفتند. مهرگان و تیرگاه بازماندگان جشن های باستانی ایرانند. از آن میان، مهرگان نه تنها به خاطر روز و ماه، بلکه برای زنده نگه داشتن یادواره ی کاوه آهنگر و جدالش با ضحاک برپا می شد. مهرگان را جشن محصول هم می دانند. از آنجا که ماه مهر برای کشاورزان، فصل برداشت محصول، انباشتن فرآوردها و اندوختن گنجینه زمستانی بود، به این بهانه تاریخچه جشن مهرگان را با جشن برداشت محصول یکی کرده و آن را گرامی می داشتند. این جشن هنوز و همچنان برگزار می شود ولی نه با نام مهرگان. این جشن در ابتدای پیدایش، متراکانا به معنی "متعلق به مهر" نام گرفت که با گذشت زمان به مهرگان معروف شد. این جشن، هر سال از 16 تا 21 مهر برای شش روز پیاپی برگزار می شد که روز اول را "مهرگان عامه" و آخرین روزش را "مهرگان خاصه" می خوانند. از همان زمان که شش ماه اول سال را که 31 روز شمردند و تقویم در سال 1304 هجری شمسی با کمی تغییر دوباره نوشته شد، زمان برگزاری آیین مهرگان هم تغییر کرد و آغازش به 10 مهر رسید. دلیل این جابجایی، پنجه "پنج روز آخر سال" بود. با تمام این تغییرات و جابه جایی ها مهرگان همچنان در روز یکصد و نود و ششم هر سال بر طبق گاه شمار پیشین برگزار می گردد. پس از جشن نوروز، این جشن بزرگ ترین جشن مردمان ایران در ایران زمین بوده است.  

                                               به روز خجسته سر مهر ماه             به سر برنهاد آن کیانی کلاه

                                               زمانه بی اندوه گشت از بدی            گرفتند هر کس ره بخردی

                                               دل از داوری ها بپرداختند                به آیین یکی جشن نو ساختند

                                               نشستند فرزانگان شادکام                گرفتند هریک ز یاقوت جام

                                               می روشن و چهره ی شاه نو            جهان نو ز داد از سر ماه نو

                                              بفرمود تا آتش افروختند                  همه عنبر و زعفران سوختند

                                              پرستیدن مهرگان دین اوست           تن آسانی و خوردن آیین اوست

                                              اگر یادگارست از او ماه و مهر           بکوش و به رنج ایچ منمای چهر