در روز تاسوعا چه گذشت؟ روایت کامل وقایع روز وفاداری حضرت ابوالفضل (ع)

در آستانه فرارسیدن تاسوعای حسینی دل‌های عاشقان اهل‌بیت بار دیگر در ماتم علمدار کربلا به سوگ می‌نشیند. محرم امسال نیز با همان شور و اشک، زنده‌کننده‌ی یاد رشادت و وفاداری حضرت عباس (ع) است. به همین مناسبت، نگاهی داریم به رویدادها و جایگاه تاسوعا در فرهنگ شیعه و آیین‌های این روز بزرگ.

تاسوعا؛ روز وفاداری و علمداری

تاسوعا (به عربی: تاسوعاء) نهمین روز از ماه محرم و روز پیش از عاشوراست. این روز در تاریخ شیعه یادآور چند رویداد مهم در جریان واقعه کربلا است؛ از جمله ورود شمر به کربلا، پیشنهاد امان به فرزندان ام‌البنین، آماده‌سازی سپاه یزید برای جنگ، و محاصره کامل حسین بن علی (ع) و یارانش. این روز، به‌ویژه به دلیل نقش برجسته عباس بن علی (ع) به‌عنوان پرچم‌دار و ساقی کربلا، جایگاهی ویژه نزد شیعیان دارد.

اهمیت تاسوعا نزد شیعیان

در فرهنگ شیعه، تاسوعا روزی است آمیخته با وفاداری، غیرت و فداکاری. بسیاری از مردم در این روز همانند عاشورا به سوگواری می‌پردازند. در زبان عربی، تاسوعا به‌معنای «نهم» است (برگرفته از واژه «تِسعه») و مشخصاً به نهمین روز محرم اشاره دارد.

برخی منابع، تاسوعا را تنها یک عدد نمی‌دانند. بر اساس نظری از امام سجاد (ع)، واژه تاسوعا از ریشه «اتّساع» به معنای گشایش و وسعت گرفته شده‌است؛ روزی که دل‌ها از رنج و اندوه سرریز شده و سینه‌ها آمادگی برای فاجعه عاشورا پیدا می‌کنند.

رویدادهای مهم تاسوعا

▪ ورود شمر به کربلا

صبح تاسوعا، شمر با چهار هزار سرباز وارد کربلا شد. او حامل نامه‌ای از عبیدالله بن زیاد به عمر بن سعد بود که در آن دستور داده شده بود یا از حسین بن علی بیعت بگیرد یا با او بجنگد.

▪ پیشنهاد امان به فرزندان ام‌البنین

شمر که از قبیله مادر عباس بن علی بود، برای او و برادرانش از سوی ابن زیاد امان آورد و خواست تا از حسین جدا شوند. عباس بن علی با قاطعیت پاسخ داد: «لعنت خدا بر تو و امان تو! تو به ما امان می‌دهی ولی به فرزند پیامبر خدا نه؟!»
این پاسخ، نقطه اوج وفاداری حضرت عباس به برادرش امام حسین (ع) است.

▪ آماده‌سازی برای جنگ

پس از رد پیشنهاد امان از سوی حضرت عباس و دیگر یاران، تحرکات نظامی در سپاه عمر بن سعد افزایش یافت. حسین بن علی از طریق عباس بن علی یک شب مهلت خواست تا به راز و نیاز با خدا بپردازد و جنگ را به روز بعد موکول کرد. عمر سعد پذیرفت.

▪ محاصره کامل خیمه‌ها

در حدیثی از امام جعفر صادق (ع) آمده‌ است که در روز تاسوعا، سپاه یزید حسین بن علی و یارانش را در کربلا از هر طرف محاصره کردند. آنها با غرور به قدرت نظامی خود می‌نگریستند و می‌دانستند که حسین در سرزمین عراق یاوری ندارد.

▪ نامه‌نگاری در روز تاسوعا

عبیدالله بن زیاد در این روز دومین نامه خود را برای حسین بن علی فرستاد. در پاسخ، حسین بن علی فرمود که به دعوت مردم کوفه آمده‌ است و اگر آن‌ها پشیمان شده‌اند، باز خواهد گشت. اما ابن زیاد نپذیرفت و خواستار بیعت بی‌قید و شرط با یزید شد.

وقتی این پیام به حسین (ع) رسید، پاسخ داد: «من هرگز به نامه ابن زیاد پاسخ نخواهم داد. آیا بالاتر از مرگ سرانجامی خواهد بود؟ خوشا به چنین مرگی.»

آیین‌های عزاداری تاسوعا

در باور شیعیان، تاسوعا روز عباس بن علی (ع)، علمدار کربلا و سقای تشنه‌لبان است. در این روز، روضه‌خوانی، نوحه‌سرایی، علم‌گردانی، سینه‌زنی و شبیه‌خوانی در سراسر شهرهای شیعه‌نشین برگزار می‌شود.

از شاخص‌ترین آیین‌های تاسوعا در ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان که یکی از بزرگ‌ترین راه‌پیمایی‌های شیعی جهان است و سالانه بیش از پانصد هزار نفر در آن شرکت می‌کنند.

اجتماع عزاداران در میدان عالی‌قاپو اردبیل که هزاران نفر از عزاداران در آن حضور می‌یابند.

نذر قربانی در روز تاسوعا که در برخی مناطق تعداد آن به بیش از ده هزار رأس دام قربانی می‌رسد.