نمایشگاه کتاب تهران و مسئله زمان و مکان

نمایشگاه کتاب همیشه با معضلات و مسائلی دست به‌گریبان است، از محل برگزاری نمایشگاه تا رفت‌و‌آمد مخاطبان تهرانی و شهرستانی به آنجا و چگونگی تقسیم‌ ناشران عمومی در نمایشگاه و امکانات رفاهی بازدیدکنندگان و... سال‌ها می‌آیند و می‌روند و مشکلات نمایشگاه اغلب حل‌ناشده باقی می‌مانند. گزارشی که می‌خوانید نخستین گزارش همشهری از نمایشگاه کتاب سی‌و‌سوم است و در آن بیشتر به 2مسئله زمان برگزاری نمایشگاه و ساماندهی بخش‌های گوناگون نمایشگاه در فضای مسقف و آماده‌سازی غرفه‌ها پیش از آغاز به‌کار رسمی نمایشگاه پرداخته‌ایم. 

روزهای آخر فروردین؛ بهترین زمان ممکن

معمولاً نمایشگاه 10روز در روزهای میانی اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شده است، اما نمایشگاه کتاب سی‌و‌سوم به‌دلیل تلاقی با ‌ماه مبارک رمضان قدری زودتر از موعد همیشگی از 26فروردین تا 5اردیبهشت برگزار خواهد شد. نکته اینجاست که فروردین‌ماه برای برگزاری نمایشگاه کتاب زود است؛ مردم تازه از تعطیلات نوروزی بازگشته‌اند، پول‌ها پیش از عید و در ایام تعطیلات نوروز خرج شده‌ و هنوز حقوق‌های فروردین نرسیده که کسی پولی برای خرید کتاب داشته باشد. بودجه نهادها و دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های فرهنگی برای خرید کتاب‌ها نیز معمولاً تا آن زمان تخصیص نیافته است.

قادر آشنا، مدیر مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران و قائم‌مقام نمایشگاه کتاب در پاسخ به تغییر زمان برگزاری نمایشگاه سی‌و‌سوم می‌گوید: «نمایشگاه همیشه در اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شده و این بازه زمانی برای نمایشگاه جا افتاده است. زمان‌های مختلفی را برای نمایشگاه بررسی کردیم. بعد از سال‌ها نمایشگاه با‌ ماه رمضان مصادف شده است. یا باید نمایشگاه را پس از‌ ماه رمضان برگزار می‌کردیم که عملا با ایام گرما و امتحانات مدارس و دانشگاه‌ها مواجه می‌شود یا به زمان دیگری مثل شهریور و مهر منتقل می‌کردیم که مشکلات و دشواری‌های خودش را دارد. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که نزدیک‌ترین زمان ممکن به نمایشگاه را انتخاب کنیم و 26فروردین تا 5اردیبهشت را برای نمایشگاه انتخاب کردیم. ملاحظاتی که شما می‌گویید درست است اما چاره‌ای جز این نداشتیم و تلاش کردیم بهترین زمان ممکن را انتخاب کنیم.» 

همه زیر سقف خواهند بود

با وجود وعده‌های مکرر درباره اینکه همه ناشران نمایشگاه در فضای مسقف مصلی ساماندهی می‌شوند، باز هم دیده شده که مصلی برای ساماندهی همه ناشران کفایت نکرده و بعضی بخش‌ها، مثل بخش دانشگاهی یا کمک‌آموزشی، مجبور به استفاده از فضای بیروی نمایشگاه شده‌اند؛ هرچند این مسئله در سال‌های اخیر به مرور کمتر شده است. معاون اجرایی نمایشگاه می‌گوید: «با همکاری وزارت ارشاد و وزارت راه و شهرسازی و مدیریت مجموعه مصلی قرار شده که شبستان شرقی و غربی مصلی به‌طور کامل ظرفیت بهره‌برداری داشته باشند. این 2شبستان تکمیل شده و فقط سرامیک کف و برق‌رسانی آنها مانده که با قول مساعد مدیریت مجموعه مصلی قرار است که تا پیش از نمایشگاه این‌دو نیز انجام شود تا بتوانیم همه ناشران را زیر سقف سامان بدهیم.» 

فقط 10روز برای آماده‌کردن نمایشگاه فرصت داریم

اگر در یکی، دوروز نخست نمایشگاه سری به آنجا بزنید، می‌بینید که شماری از ناشران هنوز مشغول آماده‌کردن غرفه‌ها هستند و بسیاری از غرفه‌ها خالی است، راهنمای غرفه‌ها نصب نشده و برای خرید از بعضی از غرفه‌ها همچنان باید پول نقد داشته باشید، چون دستگاه کارتخوان بین همه غرفه‌ها توزیع نشده است. آیا در روزهای نخست نمایشگاه آینده نیز شاهد چنین مشکلاتی خواهیم بود یا اوضاع قدری بسامان‌تر می‌شود؟

رفیع احمد جواهری، مدیر انتشارات ابوعطا که مدیر بخش ناشران عمومی (شبستان اصلی) نمایشگاه کتاب است، می‌گوید: «هدفمان این است که 3روز پیش از آغاز نمایشگاه همه کارها انجام ‌شود. یعنی هم کارتخوان‌ها نصب شده‌ باشند، هم غرفه‌ها تحویل داده شوند تا کسانی که برای تحویل‌گرفتن غرفه‌ها نیامده‌اند، جای خود را به ناشران دیگر بدهند، هم راهنمای غرفه‌ها در ورودی هر راهرو نصب شده باشد. مشکل کارتخوان‌ها در سال گذشته این بود که تا روزهای آخر، بانک عامل معلوم نبود و قرارداد در دقیقه90 منعقد شد. اما امسال دستگاه‌های کارتخوان پیش از نمایشگاه آماده خواهد بود. درباره ساماندهی غرفه‌ها و نصب اسپیس‌ها و پارتیشن‌بندی هم باید یادتان باشد که نمازجمعه تا شب عید در مصلی برگزار می‌شود و ما عملا مصلی را آخر سال تحویل می‌گیریم و تا پانزدهم فروردین مملکت تعطیل است و همه تعطیلات عید را می‌گذرانند و در سفر هستند. عملا 10روز فرصت داریم تا نمایشگاه را آماده کنیم. در این 10روز هم باید غرفه‌ها آماده شود. مسئله کلان‌تر این است که نمایشگاه کتاب جای ثابتی ندارد و برای همین باید به شرایط موجود تن بدهد.» 

جواهری که سال گذشته نیز مدیریت بخش ناشران عمومی را عهده‌دار بوده و مجموعا مدیریت قابل‌قبولی در اداره نمایشگاه داشته، در پایان صحبت‌های خود می‌گوید: «تجربه سال گذشته را نیز پشت سرمان داریم و درباره خیلی از مسائل آماده‌تریم.»

غرفه‌خواری ناشران دولتی

مشکل دیگر نمایشگاه، ناشران دولتی‌اند؛ ناشران سازمان‌ها و نهادهای دولتی که بیشترشان مخاطبان زیادی ندارند اما غرفه‌های بسیار بزرگی را اشغال و جا را برای ناشران دیگر تنگ می‌کنند. جواهری درباره ناشران دولتی می‌گوید: «در حقیقت این ناشران باید به بخش نهادها و سازمان‌ها منتقل شوند اما چون آن بخش عملا با استقبال بازدیدکنندگان مواجه نمی‌شوند، به بخش ناشران عمومی می‌آیند. باید کاری کنیم که جای غرفه ناشران نهادها و سازمان‌ها عوض شود و به جایی منتقل شود که پای بازدیدکنندگان بیشتر به آنجا باز شود.» اما ظاهرا نمی‌توان آنها را از نمایشگاه حذف کرد و ناشران نهادها و سازمان‌ها خودشان را هر جور که باشد، به نمایشگاه کتاب و غرفه‌های عمومی می‌رسانند.

امروز که گزارش نخست ما از نمایشکاه کتاب را می‌خوانید، 107روز تا آغاز نمایشگاه مانده و فرصت برای آماده‌کردن نمایشگاه کم نیست. می‌شود برای بسیاری از مشکلات از پیش چاره اندیشید و از تکرار آنها جلوگیری کرد. مسائلی مثل راهبندان و ازدحام خودروها در محدوده مصلی، ایجاد فضاهای مناسب برای بازدیدکنندگان نمایشگاه، پیشگیری از غلبه ناشران کمک‌آموزشی و تغییر فضای فرهنگی نمایشگاه، نصب سازه‌های مناسب برای پیشگیری از آبگرفتگی احتمالی در روزهای فروردین، اسکان مناسب ناشران در بخش‌های بین‌الملل و... که در گزارش‌های بعدی به آنها می‌پردازیم.