سن مصرف «گل» پایین آمد
بر اساس آمارهای غیررسمی، مصرف «گل» در ایران به سنین نوجوانی کشیده شد؛ نوجوانان ۱۳ تا ۱۷ ساله بیش از گذشته در معرض خطر هستند و خانوادهها و مدارس نگران پیامدهای جسمی و روانی آناند.
مصرف «گل» یا ماریجوانا در میان نوجوانان و جوانان، در سالهای اخیر به یکی از نگرانیهای جدی اجتماعی تبدیل شده است؛ مادهای که اغلب با تصور نادرست «کمخطر بودن» شناخته میشود، اما پیامدهای آن میتواند سلامت روان، عملکرد تحصیلی و آینده اجتماعی نوجوانان را بهطور جدی تحت تأثیر قرار دهد. کارشناسان معتقدند در کنار مدرسه و جامعه، خانوادهها نقشی تعیینکننده در پیشگیری، شناسایی زودهنگام و برخورد صحیح با این پدیده دارند.بررسیها نشان میدهد مصرف گل میتواند باعث اختلال در تمرکز و حافظه کوتاهمدت، اضطراب، کاهش انگیزه، افسردگی، اختلال خواب و وابستگی روانی شود؛ آسیبهایی که در سنین نوجوانی به دلیل رشد مغز، عمیقتر و ماندگارتر است. در چنین شرایطی، نحوه مواجهه خانواده با تغییرات رفتاری نوجوان اهمیت دوچندان پیدا میکند.
کارشناسان حوزه اجتماعی تأکید میکنند که خانواده نخستین محیطی است که میتواند از گرایش نوجوان به مصرف مواد جلوگیری کند یا برعکس، ناخواسته زمینه پنهانکاری و تشدید آسیب را فراهم آورد. نبود گفتوگوی صمیمی، فضای پرتنش، واکنشهای تند و تنبیهی و بیتوجهی به سلامت روان نوجوان از عواملی است که میتواند او را به سمت منابع بیرونی و غیرقابل اعتماد سوق دهد.در مقابل، ایجاد رابطهای مبتنی بر اعتماد، گفتوگوی زودهنگام درباره مواد، توجه به فشارهای روانی و اجتماعی نوجوان و واکنش آرام در صورت مشاهده نشانههای مصرف، از مهمترین نقشهای خانواده در کاهش آسیب محسوب میشود. خانوادهها همچنین نقش کلیدی در هدایت نوجوان به سمت مشاوره و درمان، و همکاری با مدرسه در مسیر بازتوانی دارند.در همین راستا، امیرحسین قاسمی کارشناس حوزه اجتماعی و مدیرعامل مؤسسه همیاری، در گفتوگویی به بررسی ابعاد مختلف مصرف گل در میان نوجوانان، از ماهیت این ماده و وضعیت قانونی آن گرفته تا دلایل افزایش مصرف و راهکارهای پیشگیری و درمان پرداخته است.
گل چیست و چه اثراتی دارد؟
قاسمی در توضیح ماهیت این ماده میگوید: گل یا ماریجوانا یکی از رایجترین مواد مخدر و روانگردان در ایران است که از گل و سرشاخههای گیاه کانابیس به دست میآید. ماده فعال آن THC است که باعث تغییر ادراک، سرخوشی و احساس آرامش میشود، اما میتواند اضطراب، گیجی و اختلال در تمرکز و حافظه کوتاهمدت را هم ایجاد کند. مصرف مداوم و طولانیمدت ممکن است به وابستگی روانی، اختلال خواب، افسردگی و کاهش انگیزه منجر شود. نکته مهم این است که اثرات آن در نوجوانان و جوانان، به دلیل رشد مغز، بسیار شدیدتر و آسیبپذیرتر است.
وضعیت قانونی گل در ایران
وی درباره وضعیت قانونی گل تأکید میکند: در ایران، مصرف، نگهداری، خرید و فروش گل کاملاً غیرقانونی است و طبق قانون جرم محسوب میشود. حتی تولید و توزیع آن نیز مجازات سنگین دارد. برخلاف برخی کشورها که مصرف پزشکی یا تفریحی گل مجاز است، در ایران هیچ قانونی برای استفاده از گل وجود ندارد و برخورد قانونی با آن صورت میگیرد.
چرا مصرف گل در میان نوجوانان افزایش یافته است؟
مدیرعامل مؤسسه همیاری، دلایل افزایش مصرف گل در سالهای اخیر را چندجانبه دانست و گفت: تصویر ذهنی غلط از کمخطر بودن گل، فشارهای روانی و اجتماعی مانند استرس تحصیلی و نگرانی از آینده، دسترسی آسان و قیمت مناسب، تأثیر همسالان، ضعف آموزشهای علمی، تأثیر رسانهها و نبود گفتوگوی سالم در خانواده از مهمترین عوامل گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف گل است.قاسمی درباره انواع رایج گل در ایران توضیح داد: گل ضعیف با THC پایین و اثر کوتاه، گل قوی یا اصلاحشده با THC بالاتر و اثر شدیدتر، و گلهای موسوم به خارجی مانند White Widow، Amnesia، Gorilla و Lemon Haze که بیشتر برای توصیف قدرت یا بو به کار میروند.وی افزود: هیچ کنترل کیفی رسمی وجود ندارد و مصرفکنندگان از قدرت واقعی یا وجود ناخالصیها و سموم احتمالی اطلاع ندارند.
وی راهکارهای پیشگیری را در سه سطح مدرسه، خانواده و جامعه ضروری دانست. به گفته قاسمی، در مدارس باید آموزش علمی و واقعی، مهارت «نه گفتن»، حضور مشاور امن و ارائه فعالیتهای جایگزین جذاب مورد توجه قرار گیرد. در خانوادهها نیز ایجاد رابطه صمیمی، گفتوگوی زودهنگام و مستمر، شفافسازی پیامدها، توجه به سلامت روان نوجوان و واکنش آرام و مشاورهای اهمیت دارد. او در سطح جامعه بر اطلاعرسانی غیرشعاری، ایجاد مراکز مشاوره و درمان در دسترس و برنامههای فرهنگی و جمعی تأکید کرد.قاسمی درباره درمان و بازتوانی نوجوانان مصرفکننده گل گفت: درمان باید شامل مشاوره و رواندرمانی فردی یا گروهی، حمایت خانواده و مدرسه، فعالیتهای مهارتآموزی و گروههای حمایتی باشد و در موارد جدی از مداخلات تخصصی پزشکی استفاده شود. هدف اصلی، بازگرداندن نوجوان به مسیر تحصیل و زندگی سالم است.وی در جمعبندی تصریح کرد: پیشگیری غیرشعاری و واقعبینانه، آموزش مهارتهای اجتماعی و ایجاد فعالیتهای جایگزین، کلید کاهش گرایش به مصرف گل است و همکاری خانواده، مدرسه و جامعه در ایجاد محیطی امن و شنیده شدن نوجوانان میتواند به کاهش مصرف و آسیبهای اجتماعی منجر شود.
