دامی که آمریکا برای سعودی ها پهن کرد

 مقامات سعودی در روزهای اخیر با تکرار خواسته خود مبنی براعزام نیروی نظامی به سوریه و ورود مستقیم به عرصه میدانی این کشور در قالب ائتلافی گسترده ابزار آمادگی کردند.

سعودی ها اواسط بهمن ماه سال 94 و در واکنش به پیشروی های گسترده ارتش سوریه در مناطقی چون درعا و حلب برای نخستین بار به طور جدی از اعزام نیروی زمینی سخن گفتند. در آن برهه مهمترین انگیزه مقامات ریاض جبران انفعال نظامی آمریکا در سوریه و عصبانیت و سرخوردگی از سیاست های دولت «باراک اوباما» در این حوزه بود.

«عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان اواخر سال گذشته نیز در مصاحبه با روزنامه آلمانی «زود دویچه» گفت با آمریکایی ها درباره ارسال نیرو به سوریه رایزنی می کند و تمایل دارد یگان های سعودی دوشادوش دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس و نیز آمریکا وارد عمل شوند.

وزیر امور خارجه سعودی، اواخر فروردین ماه در نشست مشترک خبری با دبیرکل سازمان از اعلام آمادگی کشورش برای اعزام نیرو به منظور تحکیم ثبات در سوریه و در چارچوب یک ائتلاف فراگیر خبر داد.

هر چند سعودی ها بارها کوشیده اند با اعلام چنین تصمیمی به نوعی قدرت نمایی کرده و از بار شکست های پیاپی خود در حوزه شامات بکاهند اما اکنون برای عملیاتی سازی نقشه گسیل نظامیان عربستان به سوریه، «دونالد ترامپ» در جایگاه محرک و مشوق قرار گرفته و از دید برخی حتی مقامات ریاض را به سوی خواسته خود می کشاند.

ترامپ چند هفته پیش و قبل از حمله نظامی به سوریه اعلام کرد نظامیان آمریکایی را از این کشور خارج خواهد ساخت تا همچنان که پیشتر گفته بود از بار تعهدات امنیتی و هزینه های نظامی آمریکا برای دیگر کشورها بکاهد. در برابر، این انتقاد در آمریکا مطرح شد که خروج کامل از سوریه به معنای واگذاری کامل زمین رقابت به ایران و روسیه بوده و می تواند سبب سربرآوردن مجدد چالش امنیتی نظیر رشد گروه های تروریستی شود.

بنابر اعلان برخی رسانه های آمریکایی از جمله «سی.ان.ان»، در روزهای اخیر مباحثی در میان نخبگان سیاسی و امنیتی آمریکا به ویژه در شورای امنیت ملی این کشور صورت گرفته که مشوق هایی در ازای همراهی سعودی ها با پروسه خروج از سوریه به آنان اعطا شود از جمله پیشنهاد ارتقا به عنوان متحد نظامی خارج از ناتو که وضعیتی شبیه به اردن، اسرائیل و کره جنوبی را پدید آورده و تعهداتی را بر عهده واشنگتن برای دفاع از عربستان قرار خواهد داد.

نخستین نکته ای که در این باره به ذهن می رسد این که راهبرد کلی آمریکایی ها در دوره ترامپ به حداقل رساندن تعهدات نظامی به ویژه در منطقه ای چون خاورمیانه است و نیز خطرات ناشی از ماجراجویی های سلمان و فرزندش در عربستان و خاورمیانه ریسک همپیمانی با این کشور را به شدت بالا می برد. از همین روی صداقت آمریکایی ها در عمل به وعده هایی این چنین با توجه به سابقه تعهدگریزی و عهدشکنی دولت جمهوریخواه کنونی با تردیدهایی جدی روبرو است.

تلاش سعودی ها برای ورود مستقیم به عرصه میدانی سوریه با موانعی جدی روبرو است که نخستین آن به همپیمانان عربستان باز می گردد؛ از جمله مصری ها که در حمله به یمن و تقابل با قطر با ریاض همراهی داشته اند، مخالف جدی رویارویی با دمشق و منازعه با دولت «بشار اسد» بوده و راه خود را از سعودی ها جدا ساخته اند.

برای قاهره در وضعیت کنونی مقابله با گروه های تروریستی در نواحی چون صحرای سینا اهمیت دارد و هرگونه ماجراجویی تازه عربستان قابل پذیرش نیست. در این زمینه، فرورفتن عربستان در باتلاقی تازه نظیر یمن، مصر را نیز با دردسرها و انتظارات حامیان اقتصادی درگیر خواهد ساخت. در سوی دیگر، توفیق نامحتمل عربستان در مداخله گری نظامی معادلات منطقه ای را به زیان قاهره رقم خواهد زد.

اعزام نیروهای نظامی سعودی به سوریه مصداق واقعی تجاوز بوده و عربستان را در عمل در برابر جمهوری اسلامی ایران و روسیه قرار خواهد داد. البته روس ها از ابتدا طرح هایی از این دست را هرگز جدی نگرفته و بیشتر دارای کارکرد تبلیغاتی قمداد کرده اند.

گذشته از این کشورها، ترکیه نیز به دلیل افزایش اختلافات با عربستان در سوریه هرگز فرش قرمزی را برای نظامیان سعودی پهن نکرده و در صورت جدی شدن این گزینه با آن مخالفت خواهد کرد.

از دید برخی تحلیلگران سعودی ها پس از گرفتاری شدید در عرصه یمن و کشیده شدن دامنه جنگ به خاک عربستان قماری تازه را برای تغییر اوضاع منطقه ای طلب می کنند. از دید سعودی ها گروه های مسلح تکفیری تحت حمایت این کشور در سوریه در آستانه نابودی کامل قرار گرفته اند و اعزام نیروی نظامی آخرین فرصتی است که می تواند مانع از ثبت پیروزی کامل رقبای ریاض در عرصه سوریه شود. به همین خاطر پیشنهاد تازه آمریکا را به چشم طرحی برد- برد می نگرند.

این در حالی است که واقعیت های سوریه و هزینه های سنگین ایجاد وضعیت منهای اسد در این کشور، آمریکایی ها را نیز به سوی خروج از سوریه سوق می دهد و ورود عربستان به این کشور جز زمینگیر کردن سعودی ها نتیجه ای برای آنان به دنبال نخواهد داشت.