توافق ایران و عربستان و تاثیر آن بر حضور زائران در مشهد

دکتر احمد فاطمی‌نژاد در گفت‌وگویی، با اشاره به اینکه اعلام شده است تا دو ماه آینده سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های ایران و عربستان در خاک یکدیگر بازگشایی خواهد شد، اظهار کرد: با توجه به اینکه تا پیش از قطع رابطه ایران و عربستان، مردم این کشور بیشترین درصد زائرین خارجی حاضر در مشهد را تشکیل می‌دادند و بسیار هم در این شهر هزینه می‌کردند، پس از تعطیلی کنسولگری عربستان در مشهد، به اقتصاد این شهر ضربه بسیاری خورد.

وی ادامه داد: هرچند اعلام شده است مراکز دیپلماتیک در طی دو ماه آینده بازگشایی خواهد شد، اما امور مرتبط به رفت‌وآمد زائر و برقراری پرواز بین دو کشور مستلزم توافق‌های جزئی‌تر بین نهادهای مختلف ایران و عربستان است و اگر اراده محکمی برای آن وجود داشته باشد، از بعد از بازگشایی سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها، حدود ۶ ماه طول خواهد کشید تا مجددا شاهد حضور مسافرین عربستانی در ایران و مشهد باشیم.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به عادی‌سازی روابط بین ایران و عربستان، در پاسخ به اینکه چرا پس از پنج دور مذاکره در عراق، این دو کشور در چین به توافق نهایی رسیدند، اظهار کرد: معمولا در اختلافات بین‌المللی، طرف سومی که می‌خواهد به عنوان میانجی ایفای نقش کند، باید یک سری ویژگی‌ها داشته باشد، از جمله اینکه در نگاه هر دو کشور مورد اعتماد و دارای اعتبار باشد. چین نسبت به عراق از اعتبار بالاتری برخوردار است و با توجه به اینکه ایران و عربستان هر دو کشورهایی مهم در منطقه اند، کشوری مانند چین توانست تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.

وی با بیان اینکه قطعا مذاکرات انجام شده در عراق هم در رسیدن به توافق نهایی تاثیرگذار بوده است، افزود: اما انجام مذاکرات در سطح بالاتر و شکل‌گیری توافق نهایی مستلزم حضور کشوری بوده که ضمن داشتن قدرت بیشتر، از سمت ایران و عربستان به عنوان یک کشور معتبر و بی‌طرف مورد قبول باشد. هرچند عراق یک کشور عربی و تا حدی مورد اعتماد عربستان است، اما با ایران روابط نزدیک‌تری دارد، لذا در نهایت این چین بود که توانست گام پایانی را برای حل اختلافات بین ایران و عربستان بردارد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل تاکید کرد: در این بین نباید از تلاش‌های چین برای ایفای نقش به عنوان یک بازیگر نظم‌ساز در خلیج فارس غافل شد. اینکه چین به عنوان یک بازیگر خارج از محدوده خلیج فارس توانست برای حل اختلافات میان ایران و عربستان میانجی‌گری کند، نشان می‌دهد در مقایسه با آمریکا از نفوذ بالاتری برخوردار است‌ و این در سطح بین‌الملل اتفاق مهمی محسوب می‌شود.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه نخستین پیامد از سرگیری روابط بین ایران و عربستان، برقراری تماس بین این دو قدرت اصلی خاورمیانه است، اضافه کرد: این تماس‌ها برای نظم منطقه‌ای و کاهش تنش‌ها بسیار مفید خواهد بود. همچنین از سرگیری روابط بین ایران و عربستان باعث ایجاد صلح و ثبات در کشورهایی نظیر یمن، سوریه و عراق خواهد شد، زیرا بخشی از ناآرامی‌ها در این کشورها، به تنش‌های بین گروه‌های نیابتی ایرانی و عربستانی برمی‌گردد.

فاطمی‌نژاد ادامه داد: همچنین با توجه به نقش محوری عربستان در بین کشورهای عربی، حل و فصل تنش‌های ایران با این کشور راه ارتباطی جمهوری اسلامی با سایر کشورهای عربی مانند بحرین و امارات که بیشتر تحت تاثیر عربستان هستند را هم باز خواهد کرد.

وی با اشاره به اینکه پیش از این هم در قالب سیاست‌های همسایگی دولت سیزدهم شاهد گسترش روابط با کشورهایی نظیر تاجیکستان، ترکمنستان و امارات بودیم، عنوان کرد: اما حل اختلافات بین ایران و عربستان را می‌توان جدی‌ترین تحول رخ داده در سیاست خارجی ایران در طی چند سال اخیر دانست‌ که مسیر اجرای سیاست‌های همسایگی دولت سیزدهم را هموارتر می‌کند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه همچنین عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان باعث انسداد نفوذ فزاینده اسرائیل در منطقه خواهد شد، گفت: با توجه به‌ اینکه رژیم صهیونیستی دائما ایران را به عنوان دشمن جهان عرب ترسیم می‌کند، کشورهای عربی به دنبال گسترش روابط با این رژیم و حتی بعضا عادی‌سازی روابط با آن بودند و اکنون از سرگیری روابط ایران و عربستان در این روند خلل ایجاد می‌کند.

فاطمی‌نژاد با اشاره به اینکه برخی از مقامات اسرائیلی توافق شکل‌گرفته بین ایران و عربستان را در نتیجه ناتوانی نتانیاهو می‌دانند، افزود: با توجه به‌ اعتراضات و تحولاتی که این روزها در اسرائیل جریان دارد، این‌ اظهار نظرات بیشتر ناشی از رقابت‌های داخلی در رژیم صهیونیستی است، وگرنه ایران و عربستان متحد طبیعی اند و آن روند نزدیکی عربستان به اسرائیل یک روند استثنائی و غیرطبیعی بود و نمی‌توان این بازگشت به مسیر طبیعی را ناشی از سیاست‌های نتانیاهو دانست‌. به طور کلی به نظر می‌رسد در رویکردهای عربستان نسبت به اسرائیل نوعی تجدید نظر صورت گرفته، کما اینکه اخیرا شاهد هستیم تماس‌های بین سعودی و رژیم صهیونیستی محدود شده است.

وی در پاسخ به اینکه از یک طرف پس از سفر گروسی به ایران زمزمه‌هایی در مورد از سرگیری مذاکرات با غرب شنیده می‌شود و از طرف دیگر توافق ایران و عربستان برای حل اختلافات انجام شد، آیا این‌ها می‌تواند نویدبخش گشایش‌های اساسی در سیاست‌ خارجی کشور در سال آینده باشد، گفت: البته این دو قضیه جدا هستند و نمی‌توان آن‌ها را بهم گره زد، در گذشته نیز دیدیم هنگامی روابط ما با عربستان قطع شد که برجام به تازگی منعقد شده و روابط ما با غرب رو به بهبود بود و بالعکس در زمان‌هایی که روابطمان با غرب سرد بود، خبرهایی از ایجاد گشایش در مذاکرات بین ایران و عربستان شنیده می‌شد؛ بنابراین نمی‌توان این دو موضوع را بهم مرتبط دانست‌.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل افزود: اما با این حال این دو اتفاقی که اخیرا در عرصه سیاست خارجی کشور ما رخ داده است، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که دولت ایران با تجربیاتی که در طی ۱۸ ماه اخیر به دست آورده، به این نتیجه رسیده است که با تنش‌زدایی و طی مسیرهای دیپلماتیک، بهتر می‌تواند به اهداف مورد نظرش در سیاست خارجی دست پیدا کند.