از کابوس برگزیت سخت تا برگزاری مجدد همه پرسی

روند تحولات درباره خروج انگلیس از اتحادیه اروپا تقریباً از یک ماه گذشته به این‌طرف، سرعت بی‌سابقه‌ای به خود گرفته است. پانزدهم تیرماه گذشته «ترزا مِی» نخست‌وزیر انگلیس پس از قانونی شدن لایحه برگزیت، برنامه رسمی دولت را برای خروج از اتحادیه اروپا تشریح کرد. در این سند که بعداً به طرح «چکرز» معروف شد، «مِی» خواستار سازش و پایبندی انگلیس به مقررات تجاری اتحادیه اروپا در دوره پسا برگزیت شد.

در طرح یادشده که جزئیات آن به فاصله یک هفته بعد در اختیار نمایندگان پارلمان قرار گرفت، انگلیس این امکان را در نظر گرفته که از طرف اتحادیه اروپا، از کالاهایی که برای مصرف نهایی در اروپا، وارد انگلیس می‌شوند عوارض گمرکی دریافت کند. بااین‌حال سطح نارضایتی‌ها تا حدی پیش رفت که ظرف کمتر از 48 ساعت، دو وزیر کلیدی کابینه یعنی بوریس جانسون (وزیر امور خارجه) و دیوید دیویس (وزیر برگزیت) از سمت خود کناره‌گیری کردند. همچنین معاون وزیر برگزیت و دو تن از مشاوران دفتر نخست‌وزیری نیز در اعتراض به برنامه دولت استعفا کردند.

آن‌ها بر این باورند که طرح یادشده از مانیفست و وعده‌های برگزیت فاصله گرفته و اصل استقلال انگلیس در دوره پسا برگزیت را زیر سؤال برده است. وزیر امور خارجه پیشین انگلیس در استعفانامه خود مدعی شده است که رؤیای برگزیت در مسیر مرگ تدریجی قرار دارد و خروج انگلیس از اتحادیه اروپا به‌صورت ناقص محقق خواهد شد. او طی سخنانی در پارلمان ادعا کرد که با طرح جدید نخست‌وزیر در پذیرفتن مقررات تجاری اروپا، 'اطمینان‌های روشنِ' پس از همه‌پرسی 2016 تیره و انگلیس در معرض 'بندگی اقتصادی' قرارگرفته است. جانسون وضعیت به وجود آمده را یک 'برزخ فلاکت‌بار دائمی' خواند و تأکید کرد که برگزیت باید طبق برنامه و منطبق بر خواسته مردم در همه‌پرسی 2016 اجرا شود.

هم‌زمان، سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به انگلیس و مصاحبه بحث‌برانگیز او با نشریه سان درباره روند خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و آینده تاریک روابط تجاری میان این دو، تازیانه دیگری را بر پیکر ناتوان طرح چکرز زد.

دونالد ترامپ در اظهارات خود هشدار داد که خروج نرم انگلیس از اتحادیه اروپا، چالشی در مسیر انعقاد توافق تجارت آزاد میان لندن و واشنگتن خواهد بود. وی افزود که چنانچه انگلیس خواهان تداوم رابطه نزدیک با اتحادیه اروپا در دوران پسا برگزیت است، این کشور ترجیح می‌دهد که مستقیماً با اتحادیه اروپا مذاکره کند.

رئیس‌جمهوری آمریکا که از مخالفان اتحادیه اروپا و موافقان برگزیت به شمار می‌رود در این مصاحبه مدعی شد که به نخست‌وزیر طرحی را درباره برگزیت پیشنهاد کرده که وی نپذیرفته است. «می» بعداً اعلام کرد که ترامپ از او خواسته تا از اتحادیه اروپا شکایت کند.

هرچند سیاستمداران انگلیسی اظهارات مداخله‌جویانه ترامپ در امور داخلی این کشور را به باد انتقاد گرفتند اما این مساله چیزی از فشارهای داخلی علیه «مِی» و ناتوانی او در اجرای برگزیت کم نکرده است. بنا بر نتیجه یک نظرسنجی تازه در انگلیس، میزان رضایتمندی از نخست‌وزیر این کشور رو به افول است و تنها 30 درصد انگلیسی‌ها از نخست‌وزیر راضی هستند. این در حالی است که در نظرسنجی ماه قبل از آن، میزان رضایتمندی از او 35 درصد بود.

با نزدیک شدن به مهلت خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، دو بحث بر فضای سیاسی این کشور سایه افکنده است. دولت تأکید دارد که عدم‌حمایت از طرح چکرز، کشور را به سمت عدم توافق با اتحادیه اروپا پیش می‌برد. مخالفان خروج از اتحادیه اروپا نیز معتقدند که تنها راه برون‌رفت از بحران کنونی، برگزاری مجدد همه‌پرسی برگزیت خواهد بود.

تازه‌ترین سند منتشرشده از سوی کمیسیون اروپا نشان می‌دهد که مقام‌های بروکسل خود را برای سناریوی عدم توافق برگزیت آماده می‌کنند. کمیسیون اروپا در سندی به خطاب به 27 کشور عضو این اتحادیه هشدار داده است که هیچ ضمانتی وجود ندارد تا انگلیس و اروپا پیش‌ازتاریخ رسمی برگزیت به توافق برسند و طرف‌های اروپایی باید از هم‌اکنون تدابیر لازم را مدنظر قرار دهند.

در همین پیوند، 'میشل بارنیه' مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا در امور برگزیت پنجشنبه گذشته اعلام کرد که طرح چکرز دولت «مِی» قابلیت اجرا شدن ندارد. به اعتقاد او طرح یادشده یکپارچگی نهادهای تجاری اتحادیه اروپا را در معرض خطر قرار می‌دهد.

بر این اساس، مفسران معتقدند که تهدید «می» به عدم توافق با اتحادیه اروپا برای به کرسی نشاندن طرح چکرز، چاقوی دو لبه‌ای است که بیش از تحریک مخالفان، زیر پای او را خالی می‌کند. چنانچه برخی منابع می‌گویند که 48 رأی لازم در داخل حزب محافظه‌کار برای به چالش کشیدن رهبری می ثبت‌شده است. بر اساس رویه سیاسی 48 نماینده باید درخواست برگزاری انتخابات درون‌حزبی را مطرح کنند تا انتخابات درون‌حزبی برگزار شود.

صرف‌نظر از احتمال برکناری نخست‌وزیر، مخالفان برگزیت به‌شدت در تلاش هستند تا زمینه برگزاری همه‌پرسی دوم را مهیا کنند.

نشریه ایندیپندنت به‌تازگی پویشی موسوم به «حرف آخر» را به راه انداخته که در آن درباره ضرورت مشارکت مردم در خصوص آینده خروج انگلیس از اتحادیه اروپا در چارچوب برگزاری همه‌پرسی تأکید شده است. تاکنون بیش از 320 هزار تن این طومار را امضاء کرده اند که در میان اسامی افرادی همچون تونی بلر نخست‌وزیر پیشین انگلیس، جاستین گرینینگ وزیر پیشین آموزش، وینس کیبل رهبر حزب لیبرال دمکرات و کارولین لوکاس رهبر حزب سبز به چشم می خورد.

برگزاری این همه‌پرسی دستاوردهای متعددی را در پی خواهد داشت که ازجمله آن می‌توان به رفع بی‌اعتمادی کنونی نسبت به نتیجه همه‌پرسی سال 2016 اشاره کرد. کمیسیون نظارت بر انتخابات انگلیس به‌تازگی اعلام کرده است شواهد قابل‌توجهی را به دست آورده که نشان می‌دهد پویش طرفدار 'خروج انگلیس از اتحادیه اروپا' موسوم به 'ووتلیو' به سردمداری بوریس جانسون (وزیر پیشین خارجه انگلیس) و مایکل گوو (وزیر محیط ‌زیست) بیش از سقف مجاز برای تبلیغات هزینه کرده و مازاد آن را که در حدود 675 هزار پوند برآورد می‌شود در چارچوب پویش «بی.لیو» هزینه کرده است.

چندی پیش جان میجر نخست‌وزیر اسبق انگلیس طی اظهاراتی بیان داشت: خروج از اتحادیه اروپا در تاریخ سیاسی انگلیس، فصل باشکوهی نبوده، بلکه به‌تمام‌معنا زشت و کریه بوده است. طرفداران برگزیت قادر نبوده‌اند به وعده‌های خود عمل کنند و اکنون مردم بایستی تصمیم‌گیری کنند که برگزیت امروز با برگزیت وعده داده‌شده چه مقدار شباهت دارد.

در صورت برگزاری مجدد همه‌پرسی برگزیت یا مردم انگلیس به خروج از اتحادیه اروپا رأی داده و اختلافات داخلی فروکش می‌کند، یا طرفداران عضویت در اتحادیه اروپا سرنوشت کشور را تغییر می‌دهند.