ماجرای «کارت نان» چیست ؟

پس از طرح نانینو که با هدف هوشمندسازی و نظارت بر توزیع نان و آرد راه‌اندازی شد، اما درعمل با مشکلاتی مانند عدم تخصیص عادلانه آرد، عدم شفافیت در محاسبات و ایجاد مشکل برای نانوایان مواجه شد و در نهایت شکست خورد؛ دوباره زمزمه‌هایی از ورود «کارت نان» به چرخه نان کشور مطرح شده است درحالیکه به نظر می‌رسد ذی نفعان جدیدی به دنبال سوء استفاده از تفاوت قیمت نان یارانه‌ای و آزاد هستند.

 هنوز ۳ سال نیست که از تجربه ناموفق «سامانه نانینو یا همان هوشمندسازی نان» نگذشته است که به جای آنکه مسئولان ذی ربط، به دنبال حل مشکلات فنی و اجرایی این سامانه باشند، صحبت از  اجرای طرح جدیدی به نام «کارت نان» می کنند که به نظر می رسد به سرنوشت کارت سوخت دچار شود و در نهایت پس از چندسال کارایی خود را از دست بدهد. 

حمیدرضا رستگار، رئیس اتاق اصناف از جمله اشخاصی است که پیشنهاد «کارت نان» را مطرح و در این خصوص اعلام کرد: کارت نان پیشنهادی است که تمام شهروندان بتوانند از یارانه‌ای استفاده کنند  و از آنجایی که بخشی از آرد قاچاق و بخش دیگری خوراک دام می‌شود گران‌فروشی و قاچاق در آن وجود دارد و باید تمام ظرفیت‌هایی که برای بازار نان وجود دارد درنظر گرفته شود تا به صورت هدفمند، به افرادی که باید به معیشتشان کمک شود نان در اختیار آنها قرار گیرد.

رستگار تاکید کرد: بالاترین یارانه به نان تعلق می‌گیرد، چراکه مردم باید نان ارزان‌ قیمت مصرف کنند و هدف درستی است، اما اشکالاتی که به این حوزه و نحوه اجرا وارد است باعث شده  که افراد سودجو سود نامتعارف کنند. 

با توجه به مشکلات «نانینو» و کارت سوخت این نگرانی وجود دارد که طرح «کارت نان» نیز با همان چالش‌ها یا چالش‌های جدیدی مواجه شود؛ چراکه اجرای چنین طرحی با توجه به تنوع اقشار جامعه و نیاز‌های مختلف آنها، پیچیده بوده و نیازمند زیرساخت‌های قوی و برنامه‌ریزی دقیق است.

یارانه آرد ، دندان طمع بعضی ها را تیز کرده است

به نظر می رسد مطرح شدن طرح «کارت نان» بیش از همه به دلیل حجم بالای یارانه نان است که دندان طمع ذی نفعانی مانند اصناف مختلف را برای قاچاق آرد یا سوءاستفاده از تفاوت قیمت نان یارانه‌ای و آزاد تیز کرده است ؛ بنابراین لازم است این طرح‌ها به گونه‌ای طراحی و اجرا شوند که منافذ جدیدی برای سوء استفاده ایجاد نکند و یا گروه‌های خاصی را به سمت منافع نامشروع سوق ندهند. 

تجربه کارت سوخت بس نبود؟

تجربه کارت سوخت نشان داد که چالش‌های زیادی مانند مشکلات در فرآیند صدور، تمدید کارت، اختلال و خرید و فروش سهمیه توسط دلالان همواره وجود دارد و از آنجایی که نان نسبت به سوخت، کالایی اساسی‌تر محسوب می‌شود؛ به همان نسبت پیچیدگی‌های توزیع و مصرف آن بیشتر از کارت سوخت است؛ بنابراین منطقی نیست طرحی که با شکست مواجه شده است در نان پیاده سازی شود. 

اجرایی شدن طرح «کارت نان» چه پیامدهایی دارد؟

اجرایی شدن طرح کارت نان به شیوه‌های مختلف راه‌های دور زدن قانون و تخلفات جدید را برای افراد سودجو باز می‌کند؛ به طوری که برخی افراد ممکن است سهمیه نان خود را (مانند کارت سوخت) به افراد دیگر یا دلالان بفروشند، به ویژه اگر سهمیه تخصیص یافته بیش از نیازشان باشد یا به پول نقد نیاز داشته باشند و یا اینکه کارت‌های جعلی یا سوءاستفاده از کارت افراد بی‌بضاعت یا سالخورده که از نحوه کار با کارت آگاه نیستند در بازار زیاد شود. 

نانوایان نیز ممکن است نان یارانه‌ای را بدون کسر از سهمیه کارت و به قیمت آزاد بفروشند تا سود بیشتری کسب کنند و یا اینکه با لابی گری با عوامل نظارتی، سهمیه آرد بیشتری دریافت کرده و منجر به قاچاق یا سوءاستفاده از آرد یارانه‌ای شوند. گذشته از آنکه هزینه های زیادی به دولت مانند راه‌اندازی و نگهداری یک سامانه ملی بار مالی قابل توجهی از هزینه زیرساخت‌ها (راه اندازی و نگهداری سرور‌ها و شبکه‌های ارتباطی)، هزینه تولید و توزیع کارت، هزینه تجهیز نانوایی‌ها و ... تحمیل می‌کند.