چرا کاهش تورم را در سفره خود احساس نمی‌کنیم؟
سال‌های سال است که اقتصاد ما درگیر تورم است و همه اثر تورم بالا را روی زندگی‌مان احساس کرده‌ایم اما الان باوجود کاهش تورم چرا آن را حس نمی کنیم؟
سال‌های سال است که اقتصاد ما درگیر تورم است. همه اثر تورم بالا را روی زندگی‌مان احساس کرده‌ایم. در این بین یکی از وعده‌ها و اولویت‌های مسئولان بانک مرکزی کنترل و مهار تورم است. نتیجه سیاست‌های اخیرش هم کاهش رشد نقدینگی بود اما آیا بانک مرکزی موفق بوده و مسیر درستی برای کاهش تورم در پیش گرفته است؟ این‌ها سوالاتی است که علی سعدوندی، کارشناس بانکی، به آن پاسخ می‌دهد.
لابلای خبرها، خبر کاهش تورم و موفقیت نسبی سیاست‌های بانک مرکزی به چشم می‌خورد. عدد و رقم‌ها از کاهش رشد نقدینگی که یکی از ریشه‌های اصلی تورم است، حکایت می‌کند. رشد نقدینگی همانطور که مسئولان بانک مرکزی وعده داده‌بودند به عدد ۲۵ درصد رسیده است. با این وجود، در بین مردم کسی نیست که به اثرات این کاهش تورم اشاره کند. هنوز حرف از گرانی و فشار معیشتی است. شب گذشته در برنامه اقتصادی پایش، همین سوال مطرح شد. نمودارها نشان می‌دهد که تورم از ۴۶ درصد به ۳۹ درصد رسیده اما چرا تغییری در جیب مردم ایجاد نشده است؟
علی سعدوندی، مهمان برنامه پایش در یکشنبه ۱۳ اسفند بود و صفر تا صد سیاست‌های بانک مرکزی از زمان ریاست فرزین را بررسی کرد و در پاسخ به این سوال که چرا کاهش تورم ملموس نیست گفت: «روند تغییر کرده و این کار بزرگی است اما واقعیت این است که تا وقتی تورم به زیر ۵ درصد و ۱۰ درصد نرسد، نمی‌توانیم ادعا کنیم که توفیق بزرگی در زمینه کاهش تورم داشته‌ایم. اگر اقدام به خلق پول بدون پشتوانه و کسری بودجه شدید داشته باشید قطعاً در بلند مدت نمی‌توانید تورم را کنترل کنید. بانک مرکزی سیاست نسبتاً درستی را در پیش گرفته و بر روی کنترل نقدینگی تاکید کرده. رشد نقدینگی کاهش پیدا کرده و این توفیقی برای بانک مرکزی به شمار می‌رود اما با شرط و شروطی. نه فقط نقدینگی بلکه باید آزادسازی پول، پایه پولی، کسری بودجه و ناترازی بانک‌ها را هم کنترل کرد. بانک مرکزی در کنترل بقیه موارد غیر از نقدینگی توفیقی نداشته است.»
به گفته کارشناس بانکی مهمان برنامه پایش، در بیش از ۱۸۰ کشور جهان تورم به خوبی کنترل شده و کنترل تورم کار شاقی نیست اما برخی اصول را باید در نظر بگیریم که به این هدف برسیم.
ناترازی بانک‌ها، نتیجه عدم نظارت
علی سعدوندی روی آنتن زنده پایش در مورد ناترازی بانک‌ها، دولت را مقصر دانست. همانطور که در خودروسازی‌ها سهم دولت کم است اما حرف آخر را خودش می‌زند و دولت حاضر نیست از مدیریت و تصاحب این شرکت‌ها بگذرد، در مورد نظام بانکی هم همین اتفاق افتاده است. سعدوندی می‌گوید: «تمام اعضا هیئت مدیره بانک‌ها باید به دولت پاسخگو باشند. بانک‌ها در دنیا وقتی سپرده‌ها را جذب می‌کنند، وظیفه امانی دارند نسبت به مردم و مالکان بانک. اخلاق حرفهای در نظام بانکی بسیار مهم است. اگر از اعضای هیئت مدیره بانک‌های خصوصی بپرسیم که نسبت به حفظ ارزش پول ملی حساسیت دارید یا سودآوری بانک خودتان، می‌گویند سود آوری بانک خودمان. این سیستم باید اصلاح شود.»
بنابراین طبق مباحثی که مطرح شد، بانک‌های ما با وجود وعده‌های رئیس بانک مرکزی هنوز ناتراز هستند؛ اما سوال مهم‌تر این است که چرا ناترازی به وجود می‌آید؟
سعدوندی در این خصوص می‌گوید: «بانکی در کشور داشتیم که الان هم وضعش تغییری نکرده، از ۱۰۰ تومان وامی که داده ۹۲ تومان آن برنگشته و این در کل بانکداری جهان بی‌سابقه است. یک روزی باید به این موضوع رسیدگی شود. بانک‌های کاملاً ناتراز داریم. بانک‌هایی داریم که در سطح استاندارد روز دنیا عمل می‌کنند. اینکه بانک مرکزی با چند مؤسسه کوچک مالی و اعتباری برخورد کرده باشد را نمی‌توان گفت برخورد با بانک‌های متخلف. بانک مرکزی بانک‌های ناتراز را روی چشمش می‌گذارد. در دنیا بانک‌ها از ناظر بانکی هراس دارند، نه اینکه رفیق باشند و شام و ناهارشان با هم باشند. ناظر بانکی باید اخطار و هشدار بدهد.»
بانک‌های خوب را تنبیه می‌کنیم
به گفته این کارشناس اقتصادی، در حوزه نظارت در بانک‌ها بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم. درواقع راه کنترل تورم رفع ناترازی بانک‌هاست که بانک مرکزی اصلاً به این قسمت توجهی نکرده است.
کارشناس بانکی می‌گوید: «امسال ما جلوی ناترازی را نگرفته‌ایم، نظارت بر بانک‌ها را تقویت نکرده‌ایم. بانکی که بهترین عملکرد را داشته و بانکی که بدترین عملکرد را داشته، به هردو گفتیم که باید دو درصد رشد ماهانه داشته باشید و تسهیلات داشته باشید. به این می‌گویند کج گزینی، یعنی بانکی که خراب بوده را داریم تشویق می‌کنیم و بانکی که خوب بوده را تنبیه می‌کنم و این را جایگزین نظارت‌های فوق شدید دنیا کرده‌ایم.»
مهمان برنامه پایش مستقیم و شفاف از رؤسای بانک مرکزی در سال‌های اخیر می‌پرسد که چرا استانداردهای دنیا را در خصوص نظارت بر بانک‌ها رعایت نکرده‌اند؟
در طول برنامه پایش سیاست‌های مختلف بانک مرکزی بحث و بررسی شد که تنها مورد موفق کاهش رشد نقدینگی بود. به گفته مهمان این برنامه، اگر سایر عوامل مانند پایه پولی و نرخ ارز و بانک‌های ناتراز کنترل نشوند، تورم کاهش پیدا نمی‌کند و حتی سیاست‌های کنترل تورمی هم بی‌اثر خواهند شد.
تحمیل کسری بودجه به دولت
رفع ناترازی‌ها در کنترل تورم بسیار مهم است. یکی از این ناترازی‌ها بحث بودجه‌ای و کسری بودجه است. در سال‌های اخیر شاهد کسری بودجه بسیار زیادی بوده‌ایم که مجلس نیز در افزایش آن دست داشته است. بخش پایانی گفتگو با علی سعدوندی در برنامه پایش درباره بودجه بود سعدوندی می‌گوید: «یک توصیه به نمایندگان جدید مجلس دارم. مجلس ما سالیان سال آنچنان را آن‌چنانی‌تر کرد یعنی بودجه دولت در خود دولت سعی می‌شد که مسئله کسری کنترل شود اما وقتی به مجلس آمد بدتر شد.
البته در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ خود دولت کسری بودجه را افزایش داد و این‌ها خبط‌های بزرگی بود که در زمینه سیاست‌های بودجه‌ای صورت گرفته اما به طور کلی ساختار کلی بررسی بودجه در مجلس به نحوی است که کسری بودجه را تشدید می‌کند. زیرا مجلس ما منطقه‌ای نگاه می‌کند. باید ساختار تغییر کند. در برخی کشورها دولت بودجه را به مجلس می‌دهد و مجلس نمی‌تواند دخل و تصرف کند. اگر ساختار تصویب بودجه تغییر کند، تأثیر مثبت خواهد داشت.»
برنامه پایش که به مجری‌گری ندا سپانلو هر یکشنبه و سه‌شنبه از شبکه یک پخش می‌شود، پیگیر مسائل و مشکلات اقتصادی مردم است و این بار خلاف جهت حرفهای مسئولان در مورد عملکرد مثبت بانک مرکزی، از کارهای نکرده و نظارت ضعیف او انتقاد کرد.
