سیستان و بلوچستان راه دسترسی آسیای میانه به آب های آزاد

آسیای مرکزی یا آسیای میانه سرزمین پهناوری در قاره آسیاست که هیچ مرزی با آب‌ های آزاد جهان ندارد، اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین تعریف نشده ‌است اما معمولا آن را دربرگیرنده کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان امروزی می ‌دانند.

برخی مناطق دیگر از جمله شمال شرق ایران، مغولستان، کشمیر، شمال و غرب پاکستان، و گاه سین‌کیانگ (ترکستان شرقی قدیم) در غرب چین و جنوب سیبری در روسیه نیز شامل آسیای مرکزی می‌شوند.

این منطقه از شمال به روسیه، از جنوب به ایران و افغانستان، از شرق به چین و از غرب به دریای خزر متصل است.

راحت ترین راه دسترسی این کشور ها و نیز کشور افغانستان به آب های آزاد جهانی از طریق سیستان و بلوچستان و بندر چابهار است که این امر مزیت تجاری بسیار مطلوبی را برای این استان و کشورهای یادشده فراهم کرده است.

کشورهای حوزه آسیای میانه و افغانستان می توانند کالاهای خود را از مسیرهای خشکی و از معبر رسمی میلَک در شمال سیستان وارد کرده و از طریق بندر چابهار در جنوب این استان به آبهای آزاد جهانی برسانند.

**مزیت‌های ترانزیت کالا

برقراری ارتباط ترانزیتی افغانستان وآسیای میانه ازطریق محور ترانزیتی شرق کشور (چابهار-میلک) و قرارگرفتن در مرکزیت جغرافیایی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو؛ این فرصت را برای ایران فراهم آورده است تا ضمن ایفای نقش فعال در برقراری ارتباط تجاری و اقتصادی بین کشورهای عضو اکو، بتواند در چارچوب همکاری‌ها و موافقتنامه‌های مختلف تجاری، در زمینه ترانزیت کالاهای صادراتی و وارداتی کشورهای عضو نیز به ایفای نقش بپردازد. بسیاری از کارشناسان معتقدند، مسیر ایران قابلیت عبور دادن ده‌میلیون تن بار در سال را دارد که ارزآوری ۳۰میلیارد دلاری را به همراه خواهد داشت.

**پایانه مرزی میلک کوتاه ترین راه زمینی دسترسی به آبهای آزاد

پایانه مرزی میلک در محدوده شهرستان هیرمند و در فاصله 261 کیلومتری شمال زاهدان، در جوار رودخانه مرزی مشترک پریان و نزدیکی شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز افغانستان قرار دارد که بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی در سال 84 در زمینی به مساحت 12.5 هکتار، با هدف توسعه حمل مسافر و ترانزیت کالا در جنوب شرق کشور و توسعه مبادلات منطقه ای، سیاسی، اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی ایجاد شد.

پل ابریشم (میلک) به منظور رونق تجاری و بازرگانی و ترانزیت کالا در جوار بازارچه مرزی میلک افتتاح شد و مورد استفاده تجار و بازرگانان قرار گرفت و اینک نیز مجوز راه اندازی پل دوم آن در حال اخذ است.

از جمله کالاهای صادراتی بازارچه ‌ها به افغانستان می توان به مواد غذایی، مصنوعات پلاستیکی، فرش ماشینی، سیمان، پوشاک و لوازم بهداشتی ، سیب زمینی، گوجه فرنگی، پمپ آب، کنسرو لوبیا، کولر آبی، نمک، کلمن آب و قیر و زغال سنگ اشاره کرد.

از اهداف مهم ایجاد این بازارچه می توان به رسمی کردن مبادلات میان ایران و کشور همسایه افغانستان ، ایجاد اشتغال برای مردم بومی، بالا بردن درآمد آنان از طریق تبادل کالا، جلوگیری از قاچاق کالا و مواد مخدر، حفظ ثبات و امنیت مرزی منطقه، همکاری با نیروی انتظامی و بهبود مسائل اجتماعی و فرهنگی مردم این منطقه اشاره کرد.

باید توجه داشت که پایانه مرزی میلک در دوران سخت تحریم نیز یکی از شلوغترین پایانه های کشور بوده که این امر نشاندهنده ظرفیت های تجاری بالقوه این پایانه در شمال سیستان و بلوچستان است.

بهترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آبهای آزاد جهانی نیز می تواند مسیر زمینی میلک به چابهار و بر عکس باشد.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایرنا گفت: پایانه مرزی میلک بهترین فرصت را برای کشورهای آسیای میانه و افغانستان به منظور توسعه ترانزیت از طریق آب های آزاد فراهم کرده است.

نادر میرشکار ادامه داد: این پایانه بیشترین حجم صادرات کشور را به خود اختصاص داده که نشاندهنده ظرفیت بسیار بالای آن است.

وی افزود: درآمد های حاصل از این بازارچه به حساب خزانه واریز می شود و تنها سهمی از آن برای زیرساخت های خود پایانه مورد استفاده قرار می گیرد.

وی تصریح کرد: هم اینک ایجاد پل دوم در این پایانه در دستور کار قرار گرفته که اعتبار لازم برای آن از طریق درآمد خود بازارچه تامین خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: میزان صادرات از این پایانه در چهار ماه نخست سالجاری 28 میلیون و 19 هزار و 323 دلار بوده است.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان بیان کرد: هم اینک زیرساخت های بسیار خوبی در چابهار ایجاد شده که برای بهره برداری از این ظرفیت ها باید به پایانه مرزی میلک توجه ویژه ای شود.

میرشکار ادامه داد: همچنین برخی کشورهای خارجی از جمله هندوستان هدف گذاری کرده تا کالاهای خود را از طریق پایانه مرزی میلک وارد افغانستان کند.

**آسیای میانه - میلک - چابهار

بهترین مسیر ترانزیتی برای کالاهای مختلف آسیای میانه از مرز میلک گذشته و تا بندر چابهار در جنوبی ترین نقطه سیستان و بلوچستان ادامه دارد که دولت تدبیر و امید برای بهبود شرایط تنها بندر اقیانوسی ایران یعنی چابهار اقدامات بسیاری انجام داده است.

منطقه آزاد چابهار با گستره 14 هزار هکتار در منتهی الیه جنوب شرقی ایران در 25 درجه و 20 دقیقه عرض شمالی و 60 درجه و 27 دقیقه طول شرقی در شرق خلیج چابهار و در کنار آب های دریای عمان قرار دارد.

ایجاد منطقه آزاد برای نخستین بار توسط دفتر برنامه ریزی برنامه و بودجه سیستان و بلوچستان در چارچوب نظری توسعه استان ( زمینه مطالعه پایه آمایش سرزمین در سال 1363) مطرح شد و سپس در طرح پایه آمایش سرزمین جمهوری اسلامی ایران مورد اشاره قرار گرفت اما به طور مشخص مطالعات توسعه محور شرق (مصوب سال 1364 هیات دولت) در راستای ترقی بخش بازرگانی به عنوان «محور توسعه» استان انجام شد که به طور جدی به طرح ایجاد منطقه آزاد تجاری در چابهار و همچنین میرجاوه تاکید و کلیات آن ارائه و سپس با همت دفتر هماهنگی و پیگیری مصوبه و طرح های توسعه محور شرق به انجام مطالعات راهبردی منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار منجر شد.

این منطقه به وسیله شبکه حمل و نقل زمینی و هوایی از شمال به کشورهای آسیای میانه و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به اقیانوس هند متصل است.

دسترسی مستقیم به آب های آزاد و قرار داشتن در خارج از خلیج فارس و نیز آسیب پذیر نبودن در مواقع بروز بحران، موقعیت استراتژیکی را برای ایجاد یک گذرگاه ارتباطی بین کشور های آسیای میانه و سایر کشورهای جهان فراهم کرده است.

بنا به نظر سازمان ملل، چابهار یکی از مهمترین کریدورهای شمال-غرب و جنوبی ترین راه این کریدور است.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایرنا گفت: تکمیل مرحله نخست طرح توسعه بندر چابهار در سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال سبب شکوفایی اقتصاد دریا محور، رونق تولید و کسب و کار و متحول شدن محور شرق کشور می شود.

بهروز آقایی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با این اقدامهای ارزنده و مهم این گنج نهان در سواحل مَکُّران بیشتر کشف و شکوفا می شود.

وی افزود: طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان طرح برتر در سطح اقتصاد حمل و نقل موفق به دریافت جایزه دادمان شده است.

وی ادامه داد: این طرح در فاز یک اسکله های کنتینری و پسکرانه با پیشرفت بیش از 95 درصدی در مرحله بهره برداری است.

وی بیان کرد: ظرفیت بندر شهید بهشتی پس از تکمیل مرحله (فاز) نخست به هشت و نیم میلیون تن می رسد که بزودی با حضور مسئولان ارشد کشوری و کشورهای همسایه به بهره برداری خواهد رسید.

وی افزود: در مجموع بیش از یک میلیارد دلار برای طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار و تجهیز آن سرمایه گذاری شده است.

مدیر کل بناد و دریانوردی استان با تشریح آخرین اقدامات در اجرای پروژه بندر شهید بهشتی چابهار افزود: در فاز نخست هزار و 650 مترموج شکن، بیش از 5 کیلومتر دایک حفاظتی، پنج پست اسکله شامل 2 پست اسکله کانتینری و سه پست اسکله کالای عمومی به طول هزار و 700 متر احداث شده است.

وی ادامه داد: از مجموع 15 میلیون و 800 هزار مترمکعب عملیات لایروبی مقدار 14 میلیون و 500 هزار متر مکعب انجام شده که در این بخش حجم عملیات 94 درصد است.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان وبلوچستان با بیان اینکه قرار است بیش از60 هکتار از محوطه تخلیه و بارگیری کالا با 29 میلیون و 995 هزار عدد تایل و سنگ فرش روسازی شود، خاطرنشان کرد: تاکنون حدود 30 هکتار با 23 میلیون و 101 هزار عدد بلوک تولیدی روسازی شده و 203 هکتار از دریا استحصال شود.

معاون استاندار سیستان و بلوچستان و سرپرست فرمانداری شهرستان ویژه چابهار نیز به خبرنگار ایرنا گفت: دولت یازدهم هزار و 720 میلیارد ریال برای توسعه زیرساخت ها، عمران و آبادانی این شهرستان هزینه کرده است.

غلامرضا مجیدی اظهار داشت: اعتبار یاد شده از محل استانی، 2 درصد نفت و گاز، توسعه متوازن ملی و استانی بوده است.

وی ادامه داد: اعتبارات ملی برای اجرای طرح های کلان نظیر توسعه بندر شهید بهشتی و راه آهن چابهار - سرخس هزینه می شود.

وی افزود: سهم شهرستان چابهار از محل سفر مقام معظم رهبری به مناطق دریایی جنوب 379 میلیارد ریال است که در بخش های آموزش و پروش، آب ، برق، شیلات، کشاورزی، عمران شهری و روستایی، بهداشت و درمان، امور مساجد و رفاه اجتماعی هزینه می شود.

**منطقه آزاد سیستان تسهیل کننده ارتباط کشورهای آسیای میانه تا چابهار

ایجاد منطقه آزاد در سیستان به دلیل ظرفیت های مطلوب این منطقه و حاکم شدن شرایط خاص تجاری در آن، سبب جلب توجه تجار و بازرگانان به این منطقه می شود.

نماینده مردم شهرستان های زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار ایرنا گفت: منطقه آزاد سیستان ظرفیتی منحصر به فرد برای تحول شرق کشور و توسعه و پیشرفت سیستان و بلوچستان است که امیدواریم با همت نمایندگان به تصویب برسد.

حبیب الله دهمرده اظهار داشت: منطقه آزاد یک ظرفیت منحصر به فرد برای سیستان است که علاوه بر تغییر چهره اقتصادی منطقه و رونق محور ترانزیتی چابهار - میلک سبب تحول شرق کشور می شود.

وی تصریح کرد: تمام دنیا بر این باورند که «چابهار - میلک» با هم می توانند نقش موثر خود در برقراری روابط اقتصادی شرق و غرب دنیا را ایفا کنند و هیچ کدام به تنهایی معنی پیدا نمی کند.

وی ادامه داد: ابتدا ظرفیت چابهار باید ارتقا پیدا کند و در قسمت بعد حمل و نقل که راه آهن و جاده مناسب است باید در این محور شکل گیرد تا بتوانیم از ظرفیت چابهار- میلک به بهترین شکل استفاده کنیم.

دکتر دهمره خاطر نشان کرد: به موازات منطقه آزاد سیستان، منطقه آزاد تجاری نیمروز افغانستان نیز باید شکل گیرد تا بیشتر کشورهای دنیا از کریدور سه منطقه آزاد «چابهار، سیستان، نیمروز» نهایت استفاده را ببرند.

وی بیان کرد: شعار همیشگی من این بوده که مرز یک فرصت است و فقط باید ساماندهی شود.

وی ادامه داد: وقتی مرزهای استان به ویژه میلک و چابهار می تواند در جهت توسعه شرق کشور نقش ایفا کند مصداق بارز اقتصاد مقاومتی محسوب می شود.

نماینده مردم شهرستان های زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی گفت: منطقه آزاد سیستان مکمل منطقه آزاد چابهار است و این 2 با هم می توانند، نقش جاده ی ابریشم را ایفا کنند و به تنهایی یک منطقه نمی تواند سودمند باشد.

وی تصریح کرد: مناطق آزاد ساز و کار خودش را می خواهد چون سرمایه گذاران داخلی و خارجی در این بخش ورود پیدا می کنند بنابراین توجیه اقتصادی برای این منطقه وجود دارد.

معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار ویژه شهرستان زابل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: وجود منطقه آزاد در سیستان می تواند شرایط شکننده کنونی را التیام بخشد.

هوشنگ ناظری ادامه داد: منطقه آزاد سیستان در حقیقت مکمل منطقه آزاد چابهار بوده و این دو می توانند بال های شکوفایی سیستان و بلوچستان و شرق کشور باشند.

وی افزود: مرز میلک کوتاهترین مسیر برای ترانزیت کالا از بنادر جنوبی ایران به افغانستان و کشورهای حوزه آسیای میانه است.

وی بیان کرد: منطقه آزاد حوزه فعالیت های برون مرزی بیشتری را در بر می گیرد و زمینه ساز سرمایه گذاری تجار خارجی در منطقه می شود.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار نیز به خبرنگار ایرنا گفت: منطقه آزاد سیستان پل مهم ارتباطی و راه مناسب برای اتصال بندر استراتژیک چابهار به کشور افغانستان، توسعه محور ترانزیتی چابهار- زاهدان- میلک و مکمل منطقه آزاد چابهار است.

عبدالرحیم کردی اظهار داشت: یکی از اهداف تاسیس سازمان منطقه آزاد چابهار ارتباط تجاری و اقتصادی با کشور افغانستان است که تنها راه آن و تسریع در کارها ایجاد منطقه آزاد در شمال سیستان وبلوچستان در منطقه سیستان است.

وی افزود: منطقه آزاد چابهار پلی برای ترانزیت و تجارت سرمایه گذاران کشور افغانستان است و می تواند این کشور محصور در خشکی را به آب های اقیانوسی متصل کند.

یکی از تجار افغانستان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مرز میلک بهترین راه برای ترانزیت کالا از افغانستان به سایر کشور های دنیا و برعکس محسوب می شود.

گل آقا چخانسور ادامه داد: ترانزیت کالا به کشور های غرب ایران از مسیر زمینی و به کشور های اروپایی از مسیر دریایی چابهار نزدیکترین راه برای تجار افغانستان است.

وی تصریح کرد: درصورتی که شرایط شمال سیستان و بلوچستان برای ترانزیت مانند چابهار فراهم می بود می توان امید بیشتری به تجارت با ایران داشت.

وی خاطرنشان کرد: به دلیل مقرون به صرفه بودن این مسیر هم اینک بسیاری از خودروهای سنگین افغانستان در مسیرهای مختلف سیستان و بلوچستان فعالیت می کنند.

سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان کشور به دلیل بهره مندی از مرزی طولانی و دست داشتن در آبهای آزاد جهانی و نیز موقعیت همجواری خاص با کشور های آسیای میانه می تواند نقش بسزایی در ارتباط این کشورها با سایر نقاط جهان ایفا کند که در صورت توجه به این مزیت ها نه تنها برای کشور مفید خواهد بود بلکه می تواند به سکوی اقتصادی منطقه نیز تبدیل شود.