ورود سامانه بارشی | برف و باران ۱۰ روزه در سراسر کشور

بر اساس آخرین پیش‌بینی‌های هواشناسی مدل ECMWF-AIFS (از تاریخ ۲۵ نوامبر ۲۰۲۵)، یک دوره بارندگی فعال به مدت ۱۰ روز (تا ۶ دسامبر ۲۰۲۵ / ۱۶ آذر ۱۴۰۴) از غرب کشور آغاز می‌شود که پتانسیل چشمگیری برای بهبود ذخایر آبی مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور دارد. این سامانه، که از نفوذ عمیق توده هوای قطبی مرطوب نشأت می‌گیرد، بیشترین تأثیر خود را بر رشته‌کوه‌های زاگرس و شمال غرب خواهد گذاشت.

با این حال، شدت انتقال رطوبت و نفوذ هوای سرد، هشداری جدی را به دنبال دارد: برآوردها حاکی از بارش برف سنگین، احتمال کولاک شدید و انسداد راه‌های ارتباطی در ارتفاعات است. در برخی نقاط زاگرس، میزان بارش تجمعی می‌تواند از ۲۰۰ میلی‌متر آب فراتر رود که نیازمند آمادگی فوری برای مدیریت سیلاب‌های کوهستانی  و مدیریت برف‌روبی در مناطق سردسیر است.

اخبار هواشناسی آذر ۱۴۰۴ / سامانه بارشی در راه است

این سامانه بارشی، یک الگوی کلاسیک سیکلون مدیترانه‌ای تقویت‌شده است که مسیر حرکت و شدت آن توسط یک سیستم دینامیکی قوی در جو فوقانی کنترل می‌شود.

ساختار دینامیکی جو (تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال)

عامل کلیدی این واقعه، حضور یک ناوه عمیق و با امتداد شمالی-جنوبی در غرب آسیا است. این ناوه که از بخش‌های جنوبی اروپا سرچشمه گرفته، پس از عبور از دریای مدیترانه و تقویت بر اثر تبادل حرارتی، به سمت ترکیه و عراق حرکت کرده و از مرزهای غربی وارد ایران می‌شود.

این سامانه با فعال شدن کم‌فشار قوی در غرب همراه است که در تراز میانی جو (۵۰۰ هکتوپاسکال) به صورت یک ناوه عمیق عمل می‌کند. تحلیل‌های فنی نشان می‌دهد که عمق ناوه در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال به مقادیر بسیار منفی رسیده و شاخص لیفت شدن (LI) در لایه‌های میانی جو بین -۴ تا -۸ نوسان می‌کند. این مقادیر منفی شدید، پتانسیل بسیار بالایی برای ایجاد هسته‌های بارش شدید و برف سنگین در ارتفاعات زاگرس و البرز به همراه دارد.

توده هوای غالب، قطبی مرطوب است که رطوبت خود را از دریای مدیترانه و دریای سیاه تأمین کرده است. انتقال رطوبت در غرب کشور بسیار بالا خواهد بود، به ویژه در بخش‌های جنوبی‌تر زاگرس (استان‌های ایلام و کرمانشاه) که شاهد بارش‌های رگباری با شدت بالا خواهند بود.

بارش برف در کدام استان‌ها پیش بینی شده است؟

بیشترین حجم بارش تجمعی در طول دوره ۱۰ روزه، متوجه شمال غرب و غرب کشور خواهد بود.

آذربایجان‌های شرقی و غربی (تمرکز اصلی)

این مناطق در خط مقدم برخورد با جریانات مرطوب قرار دارند و به دلیل تقویت کوهزایی در ارتفاعات سبلان، سهند و ارتفاعات مرزی، بیشترین میزان بارش را دریافت خواهند کرد.

بارش تجمعی (QPF): پیش‌بینی می‌شود بارش تجمعی آب معادل در این مناطق به طور متوسط بین ۱۲۰ تا ۱۸۰ میلی‌متر باشد.

هشدار ویژه برف: در ارتفاعات سبلان و سهند (بالاتر از ۲۵۰۰ متر)، با توجه به دمای سطح پایین، این بارش به صورت برف سنگین خواهد بود. برآورد می‌شود میزان برف انباشته شده در این نقاط به بیش از ۱۵۰ تا ۲۰۰ سانتی‌متر برسد. این میزان برف، زنگ خطر جدی برای کولاک، بوران برف، و انسداد کامل محورهای کوهستانی (مانند محور اهر-اردبیل، محورهای منتهی به گردنه‌های مرتفع) است.

کردستان و کرمانشاه (زاگرس شمالی)

این استان‌ها نیز تحت تأثیر شدید این سامانه قرار می‌گیرند. بارش‌ها به صورت باران در ارتفاعات پایین و برف سنگین در ارتفاعات زاگرس شمالی رخ خواهد داد.

بارش تجمعی: میزان بارش پیش‌بینی شده بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی‌متر آب معادل است.

خطر سیلاب کوهستانی: به دلیل شیب زیاد و اشباع بودن خاک از بارش‌های قبلی، آب جاری شده از ذوب اولیه برف یا بارش‌های شدید رگباری، می‌تواند موجب سیلاب‌های ناگهانی در مسیر آبراهه‌های کوچک و تنگه‌ها شود.

ارتفاعات زاگرس (عمومی)

در سراسر رشته‌کوه‌های زاگرس (شامل لرستان، همدان، و چهارمحال و بختیاری)، بارش برف سنگین در ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر قطعی است. این ارتفاعات باید از امروز در حالت آماده‌باش کامل برای عملیات برف‌روبی قرار گیرند.

نوار شمالی و سواحل خزر

مناطق شمالی کشور، به ویژه سه استان ساحلی، شاهد بارش‌های مداوم اما با شدت کمتر نسبت به زاگرس خواهند بود. این بارش‌ها برای پر شدن سفره‌های زیرزمینی بسیار مناسب تلقی می‌شوند.

میزان بارش: بارش مستمر بین ۶۰ تا ۱۰۰ میلی‌متر در طول دوره ۱۰ روزه برای گیلان، مازندران و گلستان پیش‌بینی می‌شود.

هشدار سیلاب ساحلی: با توجه به ماهیت طولانی بودن سامانه، این میزان بارش تجمعی، در مناطقی که دارای زهکشی ضعیف هستند (مانند دشت‌های ساحلی مازندران)، احتمال آب‌گرفتگی معابر و سیلاب‌های محلی را افزایش می‌دهد. همچنین، دریای خزر در بخش‌هایی از این دوره با موج‌های بلند همراه خواهد بود.

اخبار هواشناسی تهران

تأثیر این سامانه بر فلات مرکزی تعدیل شده است و تنها به صورت بارش‌های پراکنده تا متوسط خواهد بود.

تهران و البرز: بارش تجمعی برای تهران و مناطق اطراف بین ۱۰ تا ۲۰ میلی‌متر تخمین زده می‌شود که عمدتاً به صورت باران خواهد بود.

برف در تهران: بارش برف محدود به ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر خواهد بود. به عنوان مثال، توچال و آبعلی احتمالاً شاهد انباشت قابل توجهی برف خواهند بود، در حالی که مرکز شهر تهران باران پراکنده را تجربه می‌کند.

مناطق بدون امید (خشک باقی‌مانده)

متأسفانه، مدل ECMWF-AIFS نشان می‌دهد که الگوی گردش جوی فعلی، مانع از نفوذ رطوبت کافی به مناطق شرقی کشور می‌شود.

سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و بخش‌هایی از یزد: این مناطق همچنان تحت تأثیر کم‌فشار و خشکی نسبی باقی خواهند ماند. بارش‌های این مناطق ناچیز (کمتر از ۵ میلی‌متر تجمعی) یا صفر پیش‌بینی می‌شود. این امر بر نگرانی‌ها در خصوص مدیریت منابع آب در این نواحی می‌افزاید.

پیامدهای ثانویه و توصیه‌های عملیاتی

دوره ۱۰ روزه بارش، با مرحله بعدی که به شدت خطرناک است، پیوند خورده است. توجه به مراحل پس از اوج بارش ضروری است.

خطر ذوب و سیلاب پس از سامانه

پس از حدود روز هفتم این دوره، یک موج گرمای موقتی از سمت غرب وارد می‌شود که افزایش ناگهانی دما را به دنبال خواهد داشت.

ریسک سیلاب کوهستانی: این افزایش دما، منجر به ذوب سریع برف انباشته شده در ارتفاعات زاگرس و البرز خواهد شد. این ذوب سریع، حجم عظیمی از آب را به رودخانه‌های بالادستی سرازیر کرده و خطر سیلاب‌های ناگهانی (به ویژه در استان‌های لرستان، کرمانشاه و ایلام) را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد.

توصیه: سازمان‌های مدیریت بحران باید از اکنون برای بازگشایی مسیرهای خروجی آب و آمادگی سیلاب‌گیرها در دامنه‌ها برنامه‌ریزی کنند.

یخبندان و سرمای پس از خروج

همزمان با خروج هسته اصلی سامانه و جایگزینی آن با توده هوای خشک و سرد قطبی، در شب‌های پس از روز هفتم، یخبندان شبانه در تمام مناطق مرتفع و سردسیر کشور (به ویژه شمال غرب و فلات مرکزی) پیش‌بینی می‌شود.

تأثیر: کاهش شدید دما و یخ‌زدگی معابر می‌تواند خطرات حمل و نقل را افزایش دهد.

توصیه‌های عملی برای دستگاه‌های اجرایی

تجهیزات حمل و نقل: استفاده از زنجیر چرخ و تجهیزات کامل زمستانی برای تردد در محورهای کوهستانی غرب و شمال غرب کشور (به ویژه گردنه‌های برف‌گیر) در طول دوره ۱۰ روزه الزامی است.

مدیریت منابع آبی: با توجه به بارندگی‌های مناسب در غرب و شمال غرب، سازمان‌های مرتبط با آب منطقه‌ای باید برنامه‌ریزی دقیقی برای ذخیره‌سازی و استفاده بهینه از این منابع در مناطق کم‌بارش‌تر (مانند شرق) داشته باشند. هدف باید به حداکثر رساندن تغذیه سفره‌های زیرزمینی باشد.

هشدار آب‌گرفتگی: به شهرداری‌ها و سازمان آب منطقه‌ای در استان‌های گیلان، مازندران، کردستان و کرمانشاه هشدار داده می‌شود که با توجه به میزان بارش تجمعی، سیستم‌های زهکشی شهری و حاشیه رودخانه‌ها باید به صورت شبانه‌روزی پایش شوند تا از آب‌گرفتگی گسترده جلوگیری شود.

ایمنی در ارتفاعات: از هرگونه فعالیت کوهنوردی یا چرای دام در ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر در غرب و شمال غرب به دلیل خطر کولاک و بهمن در طول این دوره شدیداً پرهیز شود.