ردپای بنزین 5 هزار تومانی در افزایش قیمت مرغ و کالاهای اساسی؟ | صابری: مشکل اصلی تصمیم‌گیری‌ دستوری و دخالت در بازار است

افزایش قیمت کالای اساسی در روزهای اخیر در حالی رقم خورده که بسیاری از فعالان بازار این افزایش را به تغییر نرخ بنزین نسبت می‌دهند و معتقدند بخش قابل توجهی از آن صرفا به شکل حباب در بازار شکل گرفته و جنبه روانی دارد. 

اما برخی فعالان بازار و صنوف مختلف تاکید دارند که هنوز اثر واقعی افزایش قیمت بنزین بر کالاهای اساسی به بازار نرسیده است. به گفته آن‌ها، عوامل متعددی مانند نوسانات نرخ ارز ، افزایش هزینه‌های تولید و توزیع، کمبود عرضه در برخی کالاها و اختلالات زنجیره تأمین نقش مهمی در رشد قیمت‌ها داشته است. به همین دلیل، نمی‌توان تنها تغییر نرخ بنزین را عامل افزایش قیمت کالاهای اساسی دانست، هرچند در آینده نزدیک افزایش قیمت بنزین به بازار این کالاها خواهد رسید.

سوخت واحدهای تولیدی گاز و گازوئیل است

قیمت مرغ که به‌عنوان یکی از کالاهای اساسی همواره زیر ذره‌بین بوده؛ در روزهای اخیر با افزایش قیمت روبرو بوده است. این محصول، نه تنها سفره خانوارها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه تغییرات قیمت مرغ، فارغ از نوسانات مقطعی، نمایانگر چالش‌های زنجیره تولید، تامین نهاده‌ها و مدیریت بازار در کشور است و می‌تواند شاخصی برای سنجش ثبات اقتصادی و امنیت غذایی جامعه محسوب شود.

از افزایش قیمت بنزین به‌عنوان یکی از عوامل و معیارهای مهم تاثیرگذار بر افزایش قیمت کالاهای اساسی یاد می‌شود، چرا که تغییر در هزینه سوخت تولید و حمل‌ونقل، به‌طور مستقیم بر قیمت نهایی محصولات خوراکی و مصرفی خانواده‌ها اثر می‌گذارد و می‌تواند فشار اقتصادی بر مصرف‌کنندگان را تشدید کند.

در این خصوص علی صابری، کارشناس دام و طیور و از مدیران اسبق وزارت جهاد کشاورزی​ در گفتگو با اقتصادنیوز می‌گوید: تغییر نرخ بنزین تاثیری بر بازار دام و طیور نداشته است، زیرا سوخت اصلی واحدهای تولیدی عمدتا گاز و گازوئیل است. با وجود افزایش قیمت گاز، سهمیه گازوئیل به اندازه کافی تخصیص داده نمی‌شود و تولیدکنندگان مجبورند گازوئیل را با قیمت بالاتر تهیه کنند که این موضوع مشکلات بسیاری را برای تولیدکنندگان به همراه داشته است.

صابری در ادامه به این نکته اشاره می‌کند که افزایش قیمت مرغ در بازار، همواره تابعی از عوامل متعددی است و نمی‌توان صرفا قیمت تمام شده را دلیل اصلی تغییرات دانست. بخش زیادی از قیمت‌گذاری، متاثر از میزان تقاضای بازار است. حتی زمانی که قیمت تمام شده تولید بالاتر از قیمت بازار باشد، تولیدکننده مجبور به عرضه محصول است و هیچ اختیار کامل برای تعیین قیمت ندارد.

او می‌گوید: وقتی مرغ به وزن مناسب خود می‌رسد، تولیدکننده موظف است آن را به بازار عرضه کند. این تصمیم تحت تأثیر شرایط روز بازار گرفته می‌شود؛ اگر قیمت روز بالاتر از هزینه تمام‌شده باشد، تولیدکننده سود می‌کند و در غیر این صورت متحمل ضرر می‌شود. بنابراین، این فرآیند ذاتا متغیر و غیرقابل پیش‌بینی است و نمی‌توان انتظار داشت قیمت مرغ همیشه ثابت بماند.

صابری همچنین به نقش انرژی در تولید اشاره می کند که «اکثر واحدهای تولیدی با گاز و گازوئیل کار می‌کنند و افزایش هزینه‌های سوخت، بخشی از فشارهای قیمت را ایجاد می‌کند. اما این عامل، تنها یکی از مولفه‌هاست و قیمت نهایی بیشتر متاثر از عرضه و تقاضای واقعی بازار است.

مشکل اصلی، دخالت‌های بیش از حد و تصمیم‌گیری‌های دستوری است

وی معتقد است که مشکل اصلی، دخالت‌های بیش از حد و تصمیم‌گیری‌های دستوری است که تولید را محدود و بازار را ناپایدار می‌کند. تجربه نشان داده است که وقتی تولیدکننده با اطمینان و بدون موانع دولتی عمل می‌کند، بازار به تعادل نسبی می‌رسد. یارانه‌ها و نهاده‌های ارزان، اگر به شکل صحیح در اختیار تولیدکننده قرار گیرد، انگیزه تولید را تقویت می‌کند و قیمت‌ها به ثبات نزدیک می‌شوند.

به گفته صابری، نظارت صرف بر قیمت‌ها و تمرکز رسانه‌ها بر مقایسه قیمت تمام شده با قیمت بازار، دیدگاه اشتباهی ایجاد می‌کند. سرمایه‌گذار بهتر می‌داند چه میزان تولید کند و دولت وظیفه دارد بیشتر به سیاست‌گذاری کلان و ابزارهای حمایتی متمرکز شود تا بهبود روند تولید و ثبات بازار تضمین شود.

این کارشناس تاکید می‌کند که اگر تصمیمات جسورانه و درست در حوزه تولید اتخاذ شود، امکان کنترل قیمت‌ها و حفظ تعادل در بازار وجود دارد. اما در حال حاضر، پیچیدگی‌ها و محدودیت‌ها، تولیدکنندگان را با مشکلات جدی روبرو کرده است و نوسانات قیمت مرغ در بازار، بازتاب این شرایط است.

صابری در ادامه می‌گوید: وجود مشکلات ارزی در سال‌های اخیر به شدت صنعت دام و طیور را تحت فشار قرار داده است، به‌طوری‌که در ۴۰ سال گذشته چنین بحرانی در این صنعت تجربه نشده بود. دولت همواره نهاده‌های دام و طیور را با ارز ترجیحی و یارانه‌ای تامین می‌کرد و تولیدکنندگان با اطمینان و آرامش خاطر تولید می‌کردند. محدودیتی در واردات و صادرات وجود نداشت و شرایط برای تولیدکننده نسبتا شفاف و پایدار بود. اما در سه تا چهار سال اخیر، اوضاع به شدت تغییر کرده و نوسانات ارزی و مشکلات تأمین نهاده‌ها باعث شده تولیدکنندگان دیگر نتوانند با اطمینان کار کنند. در نتیجه، اگر توجه کافی به این مسائل نشود، تولیدکنندگان با ضربه‌های جدی مواجه خواهند شد.

احتمال افزایش قیمت برنج در روزهای آینده

از سوی دیگر با وجود افزایش قیمت بسیاری از کالاهای اساسی از جمله گوشت و مرغ، بازار برنج داخلی همچنان نسبتا آرام مانده است. کارشناسان معتقدند که افزایش قیمت بنزین هنوز تاثیری محسوس بر قیمت برنج نداشته و روند معاملات و عرضه در بازار برنج تولید داخل با ثبات نسبی همراه است، هرچند زمزمه‌هایی از افزایش قیمت در روزهای آینده شنیده می‌شود،‌اما این افزایش به تغییر نرخ بنرین مرتبط نیست.

سید علی طاهری، رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل، هم در گفتگو با «اقتصادنیوز» در خصوص افزایش قیمت برخی کالاهای اساسی در روزهای اخیر به این نکته اشاره می‌کند که برنج تولید داخل درب کارخانه تغییر قیمت چندانی نداشته است است.

طاهری در خصوص برنج وارداتی هم می‌گوید: افزایش قیمت تا حدی متاثر از مسائل ارزی بوده است. برنج داخلی در حال حاضر در رنج ۲۶۰ هزار تومان درب کارخانه خرید و فروش می‌شود و افزایش قیمت محسوس نداشته است.

وی درباره تاثیر افزایش قیمت بنزین بر قیمت برنج هم می‌گوید: برنج داخلی هنوز به آن صورت افزایش پیدا نکرده است. با این حال زمزمه‌هایی از افزایش قیمت شنیده می‌شود. در مدت سه هفته گذشته بازار در آرامش کامل بوده است، اما در یکی دو روز اخیر زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که بازار ممکن است کمی تغییر کند و خرید و فروش‌ها افزایش یابد. گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که برخی از شرکت‌های بزرگ قصد دارند خریدهای خود را آغاز کنند، که این امر به طور طبیعی بر معاملات و افزایش قیمت کالا تاثیرگذار خواهد بود. در مجموع، در زمینه افزایش قیمت‌ها، عامل اصلی عرضه و تقاضا است. هرگاه عرضه و تقاضا بهبود پیدا کند، قیمت‌ها نیز افزایش می‌یابد.

وی معتقد است که در مورد برنج، مشکلاتی مانند تخصیص ارز و واردات ناکافی نیز وجود دارد که می‌تواند زمینه افزایش قیمت را فراهم کند. اگر عرضه با تقاضا همگام نباشد و بازار خالی شود و طبیعی است که قیمت‌ها افزایش یابد. این شرایط به طور مستقیم به عرضه و تقاضا مرتبط است؛ به این معنا که تقاضا باید وجود داشته باشد تا خرید و فروش صورت گیرد و عرضه دوباره انجام شود.

وی در پایان می‌گوید: خوشبختانه در حال حاضر، بازار از برنج داخلی خالی نیست و وضعیت بازار نسبتا مناسب است. قیمت‌ها در رنج فعلی پایدار مانده و باید دید وضعیت در روزهای آینده چگونه پیش خواهد رفت.