ثروتی عظیم در اعماق یخ‌ها؛ گزارش تازه از نفت پنهان در قطب جنوب
گزارش‌های تازه از سوی هیئت‌های تحقیقاتی روسیه حاکی از آن است که در زیر آب‌های دریای وِیدل در جنوبگان، حدود ۵۱۱ میلیارد بشکه نفت نهفته است؛ منطقه‌ای که بریتانیا نیز ادعای مالکیت آن را مطرح می‌کند.
در صورت تأیید این برآوردها، این ذخیره می‌تواند در شمار بزرگ‌ترین منابع نفتی کشف‌نشده جهان قرار گیرد و از مجموع تولید نیم‌قرن دریای شمال تا حدود ده برابر فراتر رود.
بر اساس اطلاعاتی که در ماه می سال ۲۰۲۴ به کمیته رسیدگی به مسائل زیست‌محیطی پارلمان بریتانیا ارائه شد، منبع این ادعا مطالعات لرزه‌نگاری انجام‌شده توسط کشتی‌های پژوهشی روسیه است. با این حال، کارشناسان تأکید می‌کنند که هیچ‌یک از این نتایج هنوز در تحقیقات علمی معتبر و مستقل تأیید نشده است.
انتشار این گزارش، نگرانی‌های تازه‌ای را در سطح بین‌المللی برانگیخته، زیرا منطقه مورد بحث علاوه بر بریتانیا، تحت ادعای شیلی و آرژانتین نیز قرار دارد؛ موضوعی که می‌تواند رقابت‌های دیرینه در جنوبگان را تشدید کند. هم‌زمان، وجود این ذخایر احتمالی بار دیگر نگاه‌ها را به «معاهده جنوبگان» مصوب سال ۱۹۵۹ جلب کرده؛ توافقی که بهره‌برداری از منابع طبیعی و هرگونه فعالیت نظامی را در این قاره ممنوع کرده و آن را به منطقه‌ای صرفاً علمی و صلح‌آمیز تبدیل می‌کند.
در مقابل، مسکو اعلام کرده است که فعالیت‌های لرزه‌نگاری‌اش کاملاً مطابق با چارچوب معاهده انجام می‌شود. اما گروهی از متخصصان هشدار می‌دهند که چنین داده‌هایی ممکن است به‌عنوان اقدام عملی برای اکتشاف منابع تعبیر شود؛ اقدامی که می‌تواند ممنوعیت دائمی معدن‌کاری در جنوبگان را به چالش بکشد. در همین زمینه، پروفسور کلاوس دودز، کارشناس ژئوپلیتیک دانشگاه لندن، اظهار داشته که حضور گسترده‌تر روسیه باید «کوششی برای بازتعریف معیارهای مرتبط با پژوهش لرزه‌ای» تلقی شود.
طبق گزارش‌ها، معاهده جنوبگان که در سال ۱۹۵۹ به امضا رسیده و اکنون ۵۸ کشور عضو دارد، اگرچه چارچوبی برای همکاری علمی ایجاد کرده، اما فاقد سازوکارهای اجرایی نیرومند است. این خلأ حقوقی، به باور ناظران، فضایی برای دور زدن قوانین فراهم می‌کند و امکان ایجاد ابهام در ماهیت فعالیت‌ها را افزایش می‌دهد.
در شرایطی که بازار انرژی جهان با نوسانات گسترده روبه‌روست و تنش‌های ژئوپلیتیکی در مناطق مختلف افزایش یافته، تحلیلگران بر اهمیت راهبردی جنوبگان بیش از گذشته تأکید می‌کنند. آنان می‌گویند روسیه که با تحریم‌های غرب مواجه است، در تلاش است تا برای آینده منابع انرژی خود حاشیه‌ای از اطمینان ایجاد کند. با ادامه بحث‌ها، پژوهشگران و دیپلمات‌ها خواستار رصد دقیق فعالیت‌های روسیه شده‌اند و آن را بخشی از «رقابت راهبردی رو به رشد» در این قاره می‌دانند؛ رقابتی که مرز میان علم و جست‌وجوی منابع را بیش‌از‌پیش مبهم کرده است.