معرفی کتاب «خزان» آلی اسمیت، ترجمه آرمین کاظمیان

این رمان تجربی و تأمل‌برانگیز، مرزهای روایت سنتی را درمی‌نوردد و خواننده را به سفری غیرخطی در زمان، خاطرات و لایه‌های فلسفی، سیاسی و عاطفی می‌برد  سفری که مثل خود فصل پاییز، پر از شکنندگی و گذار است.

داستان حول دو شخصیت اصلی می‌چرخد: الیزابت دیمند، زن ۳۲ ساله و مدرس دانشگاهی با قراردادهای موقت در لندن، و دنیل گلاک، ترانه‌سرای ۱۰۱ ساله‌ای که در مرکز مراقبت به سر می‌برد و اغلب در رؤیاها غوطه‌ور است. الیزابت، که در کودکی همسایه و دوست دنیل بوده، مرتب به ملاقات او می‌رود. این دوستی پایدار، هسته عاطفی رمان را تشکیل می‌دهد و پلی میان نسل‌ها، گذشته و حال می‌زند. 

رمان عمیقاً به مفهوم زمان و تجربه انسانی از آن می‌پردازد. خزان به عنوان استعاره‌ای از زوال – پیری دنیل، مرگ قریب‌الوقوع و شکاف‌های اجتماعی بریتانیا پس از همه‌پرسی برگزیت ،نماد گذار و بی‌نظمی است. 

اسمیت، که این کتاب را بلافاصله پس از برگزیت نوشت، با طنزی تلخ به دوگانگی‌های سیاسی، ترس‌های جمعی و سرخوردگی‌های عمومی می‌پردازد و آن را به عنوان اولین رمان جدی این رویداد توصیف می‌کنند. در میان این فضای مالیخولیایی، رمان به هنر پاپ (مانند آثار پاولین بوتی) ارجاع می‌دهد تا بر حفظ تاریخ و فرهنگ توسط نسل‌ها تأکید کند. پایان غافلگیرکننده کتاب، با چرخشی به سوی امید نمادین بیداری‌های غیرمنتظره و تصاویر طبیعی تجدید حیات در تضاد با لحن غمگین کلی قرار می‌گیرد و خواننده را به تأمل وامی‌دارد.

سبک روایت، بر پایه جریان سیال ذهن و ساختار کلاژوار، چندصدایی و غیرخطی است: خرده‌روایت‌ها در زمان پیش و پس می‌لغزند، فاعل گفتارها گاه مبهم‌اند و بخش‌های رؤیایی از قیدهای دستوری رها شده‌اند. این شیوه، شکنندگی زندگی، امید و ناامیدی را با ظرافت به تصویر می‌کشد و منتقدان آن را «سمفونی گذرا و زیبا» نامیده‌اند – اثری که در سال ۲۰۱۷ به لیست نهایی جایزه من بوکر راه یافت.

ترجمه آرمین کاظمیان (متولد ۱۳۶۳، درگذشت ۱۴۰۳/ژوئن ۲۰۲۴)، مترجم برجسته ایرانی با سابقه آثاری چون «استخوان‌های خورشیدی» و «متاسفم آرامشتان را به هم زدم»، جریان سیال اسمیت را به پارسی روان و شاعرانه‌ای بدل کرده است. کاظمیان در مقدمه، به چالش‌های روایت غیرسنتی اشاره می‌کند و تأکید دارد که ترجمه نه تنها جوهره ادبی را حفظ کرده، بلکه ابهامات، توصیف‌های فیلمنامه‌وار (میزانسن) و بازی‌های زبانی – مانند تکرار تصاویر نمادین برگ‌ریزی به عنوان استعاره زمان – را با حفظ شعر و طنز منتقل کرده است. این اولین و تنها نسخه رسمی فارسی رمان است.