مکانیسم ماشه فعال شد؛ بازگشت تحریم‌های فلج‌کننده زیر سایه قطعنامه ۲۲۳۱
با فعال‌سازی مکانیسم ماشه، جهان بار دیگر در آستانه تنش‌های حقوقی و سیاسی قرار گرفت. قطعنامه ۲۲۳۱ که روزی نماد توافق و دیپلماسی بود، حالا به بستری برای بازگشت تحریم‌های سنگین علیه ایران تبدیل شده است.
مکانیسم ماشه (Snapback Mechanism) بندی در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است که به کشورهای عضو توافق هسته‌ای (برجام) اجازه می‌دهد در صورت «عدم پایبندی اساسی» ایران به تعهداتش، تمامی تحریم‌های سازمان ملل را که پیش از برجام لغو شده بودند، به‌طور خودکار و بدون رأی‌گیری مجدد بازگردانند.
این سازوکار به‌گونه‌ای طراحی شده که حتی اگر سایر اعضای شورای امنیت مخالف باشند، یک کشور می‌تواند با ارائه شکایت، روند بازگشت تحریم‌ها را آغاز کند. پس از ۳۰ روز، تحریم‌ها به‌صورت خودکار فعال می‌شوند مگر اینکه شورای امنیت قطعنامه‌ای برای ادامه لغو تحریم‌ها تصویب کند—که با وتوی آمریکا عملاً غیرممکن است.
قطعنامه ۲۲۳۱ چیست؟
قطعنامه ۲۲۳۱ در سال ۲۰۱۵ پس از توافق برجام تصویب شد و چارچوب حقوقی لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را فراهم کرد. این قطعنامه نه‌تنها بر لغو تحریم‌ها نظارت داشت، بلکه مکانیسم ماشه را نیز در دل خود جای داد تا در صورت نقض توافق، تحریم‌ها قابل بازگشت باشند.
فعال‌سازی مکانیسم ماشه؛ پیامدها و واکنش‌ها با اعلام رسمی شورای امنیت مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه در تاریخ یکشنبه ۶ مهر ۱۴۰۴ ساعت ۲۰، تحریم‌های تسلیحاتی، مالی، بانکی و نفتی سازمان ملل علیه ایران بار دیگر اجرایی خواهند شد. این اقدام واکنش‌های گسترده‌ای در سطح بین‌المللی به‌همراه داشته است:
ایران این اقدام را غیرقانونی و فاقد وجاهت حقوقی می‌داند، به‌ویژه با توجه به خروج آمریکا از برجام در سال‌های گذشته.
روسیه و چین نیز با فعال‌سازی مکانیسم ماشه مخالفت کرده‌اند و آن را تهدیدی برای چندجانبه‌گرایی می‌دانند.
اتحادیه اروپا موضعی محتاطانه گرفته و خواستار حفظ دیپلماسی و جلوگیری از تشدید تنش‌ها شده است.
مکانیسم ماشه، که روزی به‌عنوان ابزار بازدارنده در توافق هسته‌ای تعریف شد، حالا به ماشه‌ای واقعی برای بازگشت تحریم‌ها تبدیل شده است. قطعنامه ۲۲۳۱ از نماد توافق به بستری برای تقابل حقوقی و سیاسی بدل شده و آینده روابط ایران با جهان را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.