فشار نقدینگی بانک‌ها در سایه جنگ؛ رکورد حمایت بانک مرکزی از نظام بانکی شکست

براساس داده‌ها و ارقام بانک مرکزی از عملیات سیاست پولی در هفته‌های اخیر ، این نهاد به دلیل شرایط حساس کشور بعد از درگیری‌های نظامی اخیر در دو مرحله تقریبا با تمام درخواست بانک‌ها موافقت کرده است. به عبارتی در 25 خرداد سال جاری بانک مرکزی 99.7 درصد از سفارشات بانک‌ها را قبول کرده است. از طرف دیگر در این مرحله ارزش درخواست بانک‌ها و تامین اعتبار بانک‌ مرکزی به بالاترین مقدار از زمان شکل‌گیری بازار باز رسیده است.

همچنین در بازار باز منتهی به 9 تیر ماه نیز میزان موافقت بانک مرکزی با سفارشات ارسالی بانک‌ها 99.9 درصد بوده است. این آمارها بیانگر نیاز فوری شبکه بانکی به تامین منابع مالی از جانب بانک مرکزی است.

مختصری درباره عملیات بازار باز بانک مرکزی

سیاستگذار پولی می‌تواند برای تحریک تقاضا و پاسخ به کمبود منابع مالی در میان بانک‌ها، منابعی مالی در ازای گرو گرفتن اوراق بهادار (با نام ریپو اوراق نیز شناخته می‌شود) در اختیار بانک‌های متقاضی قرار دهد. معکوس این عملیات نیز قابل تصور است که در برخی مقاطع در ایران به اجرا درآمده است که طی آن بانک مرکزی اقدام به فروش موقت اوراق بهادار خود به شبکه بانکی می‌کند (ریپو معکوس) و در ازای آن از بانک‌ها، منابع مالی استقراض می‌کند.

معمولا گفته می‌شود برای تامین منابع مورد نیاز ، بانک‌ها سه راه پیش‌روی خود دارند. اولین راه ، بازار باز است. در این بازار بانک‌ها با نرخ 23 درصد و سررسید معمولا 7 روزه اقدام به استقراض از بانک مرکزی می‌کنند. اگر بانک‌ها نتوانند در این بازار منابع خود را تامین کنند به سراغ بازار قاعده‌مند یا همان شبانه می‌روند. در این بازار نرخ استقراض 24 درصد است و مهلت بازپرداخت بانک‌ها به بانک مرکزی معادل 24 تا 48 ساعت است. از طرف دیگر بانک‌ها می‌توانند در بازار بین بانکی به تامین منابع خود بپردازند که سقف نرخ بهره این بازار نیز از طرف بانک مرکزی برابر با 24 درصد تعیین شده است.

اثر جنگ 12 روزه بر سیاست پولی بانک مرکزی

بررسی‌ها نشان می‌دهد در تاریخ 25 خرداد و دو روز بعد از حمله اسرائیل به خاک ایران بانک مرکزی تقریبا با تمام درخواست‌های بانک‌ها موافقت کرده است. به بیان دقیق‌تر 22 بانک در این عملیات شرکت کرده و ارزش سفارش‌های ارسال شده بانک‌ها به بانک مرکزی به رقم بی سابقه 402.79 هزار میلیارد تومان رسیده است. البته این رقم بی سابقه با رکورد بانک مرکزی در اعطای اعتبار به بانک‌ها نیز همراه شده است. این نهاد 401.79 هزار میلیارد تومان از سفارشات بانک‌ها را مورد پذیرش قرار داده که معادل 99.7 درصد است. مدت سررسید این سفارشات 15 روز اعلام شده است.

همچنین در جدیدترین عملیات بازار باز که در هفته منتهی به 9 تیر برگزار شده ، 20 بانک درخواست تامین نقدینگی به ارزش مجموعا 390 هزار میلیارد تومان به بانک مرکزی ارائه دادند که این نهاد با تقریبا تمام این درخواست‌ها موافقت کرده است. به عبارتی بانک مرکزی 99.9 درصد از درخواست‌های بانک‌ها را مورد پذیرش قرار داده است. این میزان از موافقت بانک مرکزی با سفارش های بانک‌ها بی سابقه بوده و رکورد محسوب می‌شود. در واقع به نظر می‌رسد در نتیجه شرایط بحرانی ناشی از جنگ میان ایران و اسرائیل، بانک مرکزی با توجه به نیاز بانک‌ها به نقدینگی ، مجبور شده تا تقریبا کل درخواست‌ها را مورد پذیرش قرار دهد.

در همین عملیات، 405.56 هزار میلیارد تومان از اعتبارات گذشته سررسید شده و 389.72 هزار میلیارد تومان از توافقات ریپو همچنان در وضعیت باز باقی مانده‌اند.