۱۲ گیاه آپارتمانی محبوب که می‌توانند باعث مسمومیت شوند
گیاهان آپارتمانی زیبایی، زندگی و هوای تازه را برای خانه‌ها به ارمغان می‌آورند اما متأسفانه برخی از گیاهان آپارتمانی سمی هستند.
گیاهان آپارتمانی سمی حاوی مواد شیمیایی هستند که می‌توانند اثرات ناخوشایند و حتی کشنده داشته باشند. گیاهان آپارتمانی سمی می‌توانند باعث تحریک پوست، ناراحتی معده و سوزش دهان و گلو شوند. برخی از گیاهان سمی‌تر از سایرین هستند اما خبر خوب این است که بیشتر آن‌ها برای ایجاد اثر سمیت حتماً باید در مقادیر زیادی بلعیده شوند. برخی از مهم‌ترین گیاهان آپارتمانی سمی رایج در این مطلب معرفی شده‌اند. اگر کودکان و حیوانات خانگی کنجکاوی دارید که ممکن است با این گیاهان تماس داشته باشند یا آن‌ها را بجوند، از پرورش این گونه‌های گیاهی خودداری کرده یا مراقبت ویژه‌ای داشته باشید و آن‌ها را در مکانی امن و دور از دسترس کودکان یا حیوانات خانگی قرار دهید.
به چه گیاهی گیاه آپارتمانی سمی می‌گویند؟
به طور کلی، گیاهان آپارتمانی سمی یا آسیب‌رسان گیاهانی هستند که می‌توانند باعث ایجاد واکنش‌های نامطلوب در حیوانات یا افراد شوند. خوشبختانه این واکنش‌ها مانند سوزش دهان یا پوست یا ناراحتی معده معمولاً جزئی هستند و با بهبودی کامل پایان می‌یابند. البته ممکن است منجر به علائم جدی‌تری نیز شوند که احتمال آن کمتر است.
برای مثال گیاه افوربیا (Euphorbia) نمونه‌ای از یک گیاه سمی است. بیشتر گیاهان سمی خار یا برجستگی‌های تیزی برای جلوگیری از حمله‌ی مهاجمان دارند اما اگر مورد حمله قرار گرفته و ساقه‌های آن بریده یا آسیب ببیند، شیره‌ی لاتکس سفیدرنگی از آن ناحیه ترشح می‌شود. گیاهان از لاتکس برای درمان خود و همچنین آسیب به مهاجمان استفاده می‌کنند. این شیره روی زخم خشک شده و از ورود عفونت به گیاه جلوگیری می‌کند اما برای مهاجمان نیز سمیت دارد.
اگر این ماده بر روی پوست انسان قرار گیرد می‌تواند باعث ایجاد حساسیت یا واکنش شود. به همین دلیل باید هنگام لمس این گیاهان از دستکش استفاده کرد یا حداقل دست‌ها بعد از تماس با آن‌ها شسته شوند.
چرا برخی از گیاهان آپارتمانی سمی هستند؟
گیاهان به دلیل اینکه ریشه دارند و در صورت حمله‌ی مهاجم نمی‌توانند از جای خود حرکت کرده و فرار کنند، باید به نحوی سیستم دفاعی داشته باشند.
به طور کلی گیاهان در طول زمان و طی عمل تکامل برای دفع حیوانات و انسان از خوردن آن‌ها سموم خاصی تولید می‌کنند. البته این تکامل فقط در تعداد بسیار کمی از گیاهان منجر به وارد کردن آسیب جدی به مهاجمان می‌شود زیرا برای وارد کردن آسیب جدی یا کشتن مهاجم از طریق تولید سموم قوی، انرژی و تلاش قابل توجهی مورد نیاز است.
اما چرا گیاه برای این کار خود را به زحمت بیندازد؟ تنها کاری که گیاه باید انجام دهد این است که ماده‌ای بسیار ساده تولید کند که باعث شود مهاجم احساس ناراحتی کند. بنابراین یک واکنش نامطلوب ساده مانند درد شکم یا درد دهان موجب خواهد شد که مهاجم تمایل چندانی برای خوردن یا تماس دوباره با گیاه نداشته باشد.
گیاهان آپارتمانی سمی رایج کدامند؟
۱. دیفن باخیا (Dumb Cane)
ارقام مختلف گونه‌ی دیفن باخیا (Dieffenbachia) در شرایط کم نور رشد کرده و ظاهری استوایی به دکوراسیون خانه اضافه می‌کنند. یکی از نام‌های رایج آن یعنی عصای گنگ، به دلیل علائمی است که هنگام خوردن آن رخ می‌دهد. شیره‌ی این گیاه باعث احساس سوزش و تورم زبان می‌شود؛ به اندازه‌ای که ورود هوا را به گلو مسدود می‌کند. اگر به مقدار زیاد مصرف شود، هم برای انسان و هم برای حیوانات خانگی کشنده است. با استفاده از انواع گلدان‌های آویزی که در فروشگاه‌ها وجود دارد می‌توانید این گیاه را از زمین و از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.
- شرایط رشد: نور روشن و غیرمستقیم تا نور کم و اجازه دهید خاک بین دو نوبت آبیاری به عمق ۳ سانتی‌متر از سطح خشک شود.
- اندازه: تا ۱.۵ متر ارتفاع
۲. پاپیتال (English Ivy)
پاپیتال که به نام‌های عشقه، پیچک و داردوست نیز مشهور است، بهترین نوع گیاهان آپارتمانی رونده محسوب می‌شود که از قفسه کتاب یا دکور خانه بالا می‌روند. برای ایجاد سمیت و مشکلات جدی باید مقادیر زیادی از پاپیتال مصرف شود اما تمام قسمت‌های این گیاه می‌تواند علائمی مانند تحریک پوست، سوزش گلو (پس از خوردن میوه‌ی آن)، تب و جوش ایجاد کند. از آنجایی که پیچک تمایل به رشد زیادی دارد، آن را در جایی بلندتر از سطح زمین و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
- شرایط رشد: نور روشن تا متوسط و خاک را به طور مداوم مرطوب نگه دارید.
- اندازه: طول ساقه‌های پاپیتال در داخل خانه می‌تواند تا ۲ متر هم برسد.
۳. لیلیوم (Easter Lily)
رایحه‌ی لیلیوم بی نظیر و شکوفه‌های سفید خالص آن چشم‌نواز است اما علیرغم زیبایی خیره‌کننده‌ی این گیاه گربه‌ها پس از خوردن آن به بیماری‌های جدی دچار می‌شوند. خوردن حتی مقدار کمی از هر قسمت از این گیاه توسط گربه‌ها، اگر ظرف ۱۸ ساعت توسط دامپزشک درمان نشود، می‌تواند منجر به مرگ گربه در اثر نارسایی کلیه شود. حتی گرده‌ی گل آن برای گربه‌ها سمی است. بنابراین بهتر است که پرچم‌های گل (میله‌های زردی که در داخل گل دیده می‌شود) را بلافاصله پس از باز شدن گل‌ها از آن‌ها جدا کنید تا از قرار گرفتن حیوان خانگی در معرض گرده‌های ریخته شده جلوگیری کنید. این گیاه برای کودکان سمی نیست.
- شرایط رشد: نور روشن، غیرمستقیم و آبیاری زمانی که سطح خاک خشک شود.
- اندازه: تا کمتر از ۱ متر ارتفاع
۴. اسپاتی فیلوم (Peace Lily)
این گیاه آپارتمانی نیازمند به نور کم فقط در صورتی سمی است که مقادیر زیادی از برگ‌های آن خورده شود. اگر حیوان خانگی یا کودک خردسال دارید، آن را در ارتفاع (مثلاً بالای قفسه کتاب) قرار دهید و از برگ‌های سبز تیره و گل‌های سفید آن از فاصله‌ی دور لذت ببرید! با بالا رفتن سن گیاه، رنگ شاخ و برگ سبز آن پررنگ‌تر می‌شود.
- شرایط رشد: نور روشن، غیر مستقیم تا نور کم و اجازه دهید خاک بین دو نوبت آبیاری خشک شود.
- اندازه: تا کمتر از ۱ متر ارتفاع
۵. گل نرگس (Daffodils)
اگر قصد دارید پیاز گل نرگس را در خانه پرورش دهید، باید بدانید که بسیاری از پیازهای بهاری گیاهانی از جمله سنبل و نرگس، اگر توسط انسان یا حیوانات خانگی خورده شوند، بسیار سمی هستند. خوردن پیاز این گیاه (که به دلیل شباهت ممکن است با موسیر یا پیاز خوراکی اشتباه گرفته شود) می‌تواند باعث مشکلات شدید معده، فشار خون بالا، اختلال در ضربان قلب و حتی مرگ شود. اطمینان حاصل کنید که نرگس‌ها را روی پیشخوان یا قفسه‌ای جدا نگه دارید یا سعی کنید آن‌ها را در تراریوم شیشه‌ای پرورش دهید.
- شرایط رشد: نور غیر مستقیم با خاک به طور مداوم مرطوب
- اندازه: تا کمتر از ۱ متر ارتفاع
۶. فیلودندرون (Philodendron)
هیچ گروه دیگری از گیاهان به اندازه فیلودندرون‌ها به عنوان گیاه آپارتمانی در داخل خانه استفاده نمی‌شود؛ اما برای انسان و حیوانات خانگی سمی هستند. خوردن آن‌ها می‌تواند باعث سوزش و تورم لب‌ها، زبان و گلو همراه با استفراغ و اسهال شود. فیلودندرون‌ها نیز مانند پیچک عادات روندگی و رشد زیادی دارند. بنابراین آن‌ها را از سطح زمین دور نگه دارید.
- شرایط رشد: خاک روشن تا متوسط و به طور مداوم مرطوب
- اندازه: طول ساقه‌های فیلودندرون در داخل خانه می‌تواند تا ۲.۵ متر هم برسد
۷. پتوس (Pothos)
پتوس که یکی از هم‌خانواده‌های نزدیک گیاه فیلودندرون است به سرعت آن گیاه نیز رشد می‌کند اما متأسفانه در صورت بلعیدن، علائمی مشابه فیلودندرون نیز ایجاد می‌کند. اگر نمی‌توانید از برگ‌های قلبی شکل و زیبای این گیاه چشم‌پوشی کنید، آن را در یک سبد آویزان قرار دهید تا دور از دسترس باشد.
- شرایط رشد: نور روشن تا کم و اجازه دهید خاک بین دو نوبت آبیاری خشک شود
- اندازه: طول ساقه‌های پتوس در داخل خانه می‌تواند تا ۲.۵ متر هم برسد
۸. سیکاس (Sago Palm)
این نخل مینیاتوری که به نخل ساگو نیز معروف است، ظاهر فضای خانه را تبدیل به یک محیط استوایی می‌کند. نخل ساگو (یکی از قدیمی‌ترین گیاهان زنده روی زمین) ممکن است مدت زیادی زنده بماند زیرا حیوانات آن را نمی‌خورند. تمام قسمت‌های گیاه از جمله دانه‌ها و ریشه‌ها سمی هستند. خوردن نخل ساگو باعث استفراغ و اسهال می‌شود و ممکن است منجر به نارسایی کبد شود.
- شرایط رشد: نور روشن تا متوسط و اجازه دهید خاک بین دو نوبت آبیاری خشک شود
- اندازه: تا ۱.۵ متر ارتفاع
۹. زامیفولیا (زاموفیلیا) (ZZ Plant)
گیاه زامیفولیا گیاهی مقاوم در برابر خشکسالی و در شرایط کم نور است که در خانه‌ها و ادارات نگهداری می‌شود اما تمام قسمت‌های این گیاه سمی هستند. آن را از کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید و در صورت نیاز دستان خود را بشویید یا دستکش بپوشید. این گیاه به مراقبت زیادی نیاز ندارد. بنابراین تماس زیادی با آن نخواهید داشت.
- شرایط رشد: نور روشن تا کم و اجازه دهید خاک بین دو نوبت آبیاری خشک شود
- اندازه: تا کمتر از ۱ متر ارتفاع
۱۰. گیاه بابا آدم (Alocasia)
بابا آدم گیاهی گرمسیری با ساقه‌های ضخیم و برگ‌های بزرگ است که به دلیل شکل و اندازه‌ای که دارد، شبیه گوش فیل یا پای اردک است. نور این گیاه باید به میزان مناسبی تأمین شود اما نباید زمان زیادی زیر نور مستقیم خورشید قرار گیرد. آب زیاد برای آن مفید است اما اجازه ندهید برای مدتی طولانی غرقاب شود زیرا در صورت آبیاری بیش از حد نیز ممکن است دچار پوسیدگی ریشه شود.
بابا آدم یک گیاه آپارتمانی سمی به شمار می‌رود که در صورت خورده شدن می‌تواند کشنده باشد. برگ‌های این گیاه حاوی کریستال‌های اگزالات کلسیم بوده که مانند سوزن تیز و نوک تیز هستند. این کریستال‌ها در صورت لمس یا استفاده‌ی نادرست می‌توانند باعث تحریک پوست و چشم شوند. به دلیل وجود برگ‌های سمی در این گیاه، کودکان و حیوانات خانگی باید از آن اجتناب کنند. اگر توسط حیوان یا کودک بلعیده شود می‌تواند کشنده باشد.
- شرایط رشد: نور روشن تا متوسط و خاک را به طور مداوم مرطوب نگه دارید.
- اندازه: ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر ارتفاع
۱۱. کالادیوم (فیل‌گوش) (Caladium)
کالادیوم یکی دیگر از گیاهان پیازی است که شاخ و برگ‌های درازی دارد. این گیاه به عنوان گیاه آپارتمانی یا برای محوطه‌ی بیرونی خانه محبوب است. به کالادیوم، فیل‌گوش و بال فرشته نیز می‌گویند.
کالادیوم‌ها در رنگ‌های متنوعی از جمله قرمز، صورتی و سفید وجود دارند و به فضاهای سبز جذابیت می‌بخشند. این گیاهان در نور کم به خوبی رشد کرده و گاهی اوقات شکوفه‌های جالبی شبیه گل زنبق تولید می‌کنند.
تمام قسمت‌های گیاه کالادیوم برای انسان و حیوانات سمی محسوب می‌شود. علائم پس از مصرف در انسان ممکن است شامل سوزش و تورم دردناک دهان، زبان، لب‌ها و گلو، مشکل در تنفس، صحبت کردن و بلع و مسدود شدن راه‌های هوایی باشد که می‌تواند منجر به مرگ شود.
در حیوانات خانگی نیز حالت تهوع، استفراغ، تلو تلو خوردن، تکان دادن سر، ترشح آب دهان و مشکل در تنفس مشاهده می‌شود.
- شرایط رشد: محیط گرم و مرطوب با نور غیرمستقیم خورشید و آبیاری منظم
- اندازه: ۳۰ تا ۷۵ سانتی‌متر ارتفاع
۱۲. سانسوریا (زبان مادرشوهر) (Mother-in-Law’s Tongue)
سانسوریا یا گیاه مار که با نام زبان مادرشوهر نیز شناخته می‌شود، یک گیاه آپارتمانی رایج است که در بیشتر خانه‌ها به راحتی رشد می‌کند. این گیاه برگ‌های بلند و تسمه مانند با لبه‌های زیبا دارد که رنگ آن می‌تواند سبز، سفید یا زرد باشد. معمولاً در ادارات و خانه‌ها یافت می‌شود اما در باغچه‌های بیرون خانه نیز کاشته می‌شود. این گیاه در تابستان به خوبی رشد می‌کند اما پس از استقرار به کمی توجه و مراقبت نیاز دارد. این بدان معنی است که نباید به گیاه سانسوریا آب یا کود زیادی داد.
سمیت سانسوریا از وجود ترکیباتی به نام ساپونین (ترکیباتی که در گیاهان یافت شده و از آن‌ها در برابر مهاجمان محافظت می‌کند) در آن است. این ترکیبات در صورت مصرف زیاد برای انسان و حیوانات سمی هستند. در نتیجه مسمومیت، ممکن است استفراغ، اسهال یا مشکل در تنفس تجربه شود. ساپونین‌ها در برخی موارد می‌توانند باعث مرگ شوند. اگر مشکوک هستید که حیوان خانگی شما بخشی از این گیاه را خورده، فوراً با دامپزشک تماس بگیرید تا توصیه‌های درمانی را دریافت کنید و مشخص کنید که آیا درمان بیشتری لازم است یا خیر.
- شرایط رشد: نور روشن و غیر مستقیم تا نور کم و آبیاری کم زیرا خاک خشک را ترجیح می‌دهد
- اندازه: تا ۷۵ سانتی‌متر ارتفاع
علائم مسمومیت با گیاهان آپارتمانی
علائم مسمومیت با گیاهان آپارتمانی متفاوت است و شامل علائمی مانند بثورات خفیف، استفراغ، اسهال، کوری، آریتمی قلبی، فلج و در نادرترین موارد مرگ می‌شود. افراد مختلف ممکن است به ترکیبات گیاهی مشابه یک واکنش آلرژیک، واکنش متفاوتی نشان دهند مثلاً در موردی که یک نفر دچار التهاب مداوم می‌شود، دیگری ممکن است فقط بثورات خفیفی تجربه کند که به سرعت از بین می‌رود. البته در مواردی، واکنش در بین همه‌ی افراد ثابت است. معمولی‌ترین واکنش به سمیت گیاهان آپارتمانی، درماتیت است. درماتیت نوعی بثورات پوستی بوده که ممکن است با درد، سوزش، قرمزی یا خارش همراه باشد.
گروه بزرگ دیگری از گیاهان آپارتمانی حاوی کریستال‌های اگزالات کلسیم هستند. خوردن یک برگ از این گیاهان شبیه جویدن یک تکه فایبرگلاس است. کریستال‌ها به بدن آسیب وارد می‌کنند و باعث ایجاد درد و تورم در دهان، زبان، گلو و معده می‌شوند. قوی‌ترین واکنش‌ها شامل مشکلات تنفسی است. برخی از گیاهان دارای سمیت قوی‌تری هستند که در تنفس، ریتم قلب یا عملکرد اعصاب یا کلیه اختلال ایجاد می‌کند.
برای مبتلا شدن به شدیدترین واکنش از بسیاری از گیاهان، باید بخش عظیمی از یک گیاه (یا چندین گیاه) را بخورید. به عنوان مثال، پیازهای آماریلیس سمی هستند و باعث ایجاد حالت تهوع، استفراغ و اسهال می‌شوند، اما برای ایجاد علائم باید بیشتر یک پیاز مصرف شود.
از سوی دیگر، برخی گیاهان مانند بنت قنسول (Poinsettia)، به اشتباه به عنوان گیاه آپارتمانی سمی شناخته شده‌اند در حالی که در واقعیت این گونه نیست. هرچند برخی افراد ممکن است واکنش آلرژیک به شیره‌ی این گیاه داشته باشند، اما اکثراً این حساسیت وجود ندارد. بااین‌حال، بنت قنسول متعلق به یک خانواده‌ی گیاهی است که دارای اعضای شدیداً سمی بوده (مانند درخت شمعدانی کوچک) که اگر صرفاً بوی بخارهای یک ساقه بریده شده یا شکسته شده‌ی آن را استشمام کنید، باعث ایجاد مسمومیت می‌شود.
نکاتی برای به حداقل رساندن سمیت گیاهان آپارتمانی
اگر در حال آبیاری، تعویض گلدان یا حتی لمس گیاهان آپارتمانی هستید، برای محافظت از خود در برابر واکنش‌های مسمومیت این اقدامات احتیاطی را انجام دهید:
- هنگام هرس یا تعویض گلدان از دستکش یکبار مصرف استفاده کنید.
- همیشه پس از دست زدن به گیاهان دست‌های خود را بشویید. اگر گیاهی دارید که می‌دانید واکنش درماتیت ایجاد می‌کند، دست‌های خود را چندین بار بشویید.
- گیاهان را دور از دسترس کودکان خردسال و حیوانات خانگی قرار دهید.
- به کودکان آموزش دهید که هرگز برگ، گل یا دانه‌ی گیاهان آپارتمانی را در دهان خود قرار ندهند.
- آبی را که برای شاخه گل‌های تازه بریده شده یا ریشه‌زایی قلمه‌ها استفاده کرده‌اید دور بریزید زیرا بعضی از گیاهان سمی، سم خود را وارد آب می‌کنند.
کلام آخر
باید هنگام تمیز کردن مداوم گیاهان آپارتمانی بیشتر مراقب باشید تا از طول عمر آن‌ها اطمینان حاصل کنید. همچنین اگر حساسیت خاصی دارید یا فرزند خردسال یا حیوان خانگی در خانه شما زندگی می‌کند، بهتر است گونه‌های ایمن‌تر گیاهان آپارتمانی را جایگزین این گیاهان آپارتمانی سمی کنید. البته گیاهان آپارتمانی سمی دیگری نیز وجود دارد که در لیست گیاه آ\ارتمانی سمی رایج این مقاله از آن‌ها نام برده نشده است.
اگر گونه‌ی نامناسبی از گیاهان آپارتمانی را برای منزل انتخاب کنید، ممکن است خود و خانواده‌ی خود را در معرض خطر قرار دهید. گیاهانی که ترکیبات شیمیایی خفیف تا سمی را در برگ‌های خود تولید می‌کنند، می‌توانند باعث مشکلات سلامتی از تحریک پوست و بثورات تا سردرد، استفراغ، اسهال و حتی مرگ شوند.