تبادل پیام میان ایران و آمریکا؟/ لاریجانی تمام تحلیل‌ها را بهم ریخت!
گمانه‌زنی‌ها درباره تبادل پیام میان ایران و آمریکا و نقش میانجیگرانه عمان بالا گرفته بود، اما علی لاریجانی با تأکید بر اینکه «پیام جدیدی به واشنگتن داده نشده» عملاً مسیر تحلیل‌ها را تغییر داد.
اظهارات تازه‌ی علی لاریجانی و سیدعباس عراقچی در هفته‌ای که بحث تبادل پیام بین ایران و آمریکا و میانجیگری عمان دوباره به صدر خبرها آمده بود، بار دیگر نگاه‌ها را به سمت راهبرد جدید تهران در قبال غرب و مسئله مذاکره معطوف کرده است.
در حالی که برخی رسانه‌های بین‌المللی از تبادل پیام‌های غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن خبر داده بودند، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، امروز صراحتاً گفت که «پیام جدیدی به آمریکا نداده‌ایم. ایرانی‌ها همیشه دنبال لغو تحریم‌ها هستند، اما قبلاً مذاکراتی بود و آنها زیر بار نرفتند.»
این جمله کوتاه، اما معنادار، در واقع ادامه‌ی همان راهبردی است که مقام‌های ارشد ایرانی در هفته‌های اخیر از آن با عنوان «تعامل مشروط» یاد می‌کنند؛ یعنی نه به مذاکره یک‌طرفه و نامتوازن، بله به گفت‌وگو در شرایط برابر و با تضمین‌های واقعی
از گمانه‌زنی درباره پیام‌ها تا بازگشت به ادبیات تعادل
پس از انتشار گزارش‌هایی مبنی بر دریافت پیامی از سوی دولت آمریکا و نیز وساطت احتمالی عمان، گمانه‌زنی‌ها درباره ازسرگیری گفت‌وگوها شدت گرفت. اما تأکید لاریجانی بر «عدم ارسال پیام جدید» در کنار سخنان اخیر عباس عراقچی درباره عدم امکان ازسرگیری مذاکره در وضعیت فعلی و امکان‌پذیریِ آن بر پایه برابری نشان می‌دهد که تهران در حال بازتعریف موقعیت خود در برابر غرب است. این معنی گشودن در جدیدی به سوی واشنگتن نیست و بیشتر باید تلاش برای بازگرداندن بازی به نقطه‌ی توازن و احترام متقابل تلقی شود.
در همین راستا روزنامه خراسان که از رسانه‌های نزدیک به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس است در تحلیلی با تیتر «نه قاطع، بله مشروط» به این موضوع پرداخته و نوشته است: «راهبرد تهران در برابر آمریکا بر سه پایه استوار است: توقف اقدامات خصمانه به‌عنوان پیش‌شرط گفت‌وگو، تضمین‌های واقعی و قابل راستی‌آزمایی، و طراحی مرحله‌به‌مرحله‌ی اقدامات متقابل تا مذاکره دوباره به دیپلماسیِ اجبار تبدیل نشود.»
تحلیل‌گران معتقدند این موضع نه نشانه‌ی بستن در دیپلماسی است و نه عقب‌نشینی؛ بلکه تلاشی است برای افزایش قیمت بازگشت به میز مذاکره و تهران می‌خواهد ثابت کند که بدون رفع فشار و بدون احترام به منافع ملی، مذاکره‌ای در کار نخواهد بود.
لاریجانی و بازتعریف تعامل با غرب
اظهارات علی لاریجانی نیز دقیقاً در همین چارچوب قابل تفسیر است. او گفت: «رهبران ایران هیچ‌گاه دشمنی با غرب نداشته‌اند، اما رفتار غرب در حوزه سیاسی و امنیتی همکاری‌ها را دچار بحران کرده است.»
لاریجانی با یادآوری اینکه مبنای سیاست جمهوری اسلامی «رعایت منافع ایران» است، تأکید کرد: «رهبری با تعاملات اقتصادی با غرب مسئله‌ای ندارد، بلکه مخالفت با دخالت‌های سیاسی و امنیتی به بهانه مسائل اقتصادی است.»
به بیان دیگر، او تلاش کرد مرز میان مخالفت با غرب و مخالفت با دخالت غرب را روشن کند؛ نشانه‌ای از آنکه دستگاه سیاست خارجی به دنبال یافتن زبانی جدید برای تعامل با جهان است، بدون آنکه از مواضع امنیتی خود عقب بنشیند.
هشدار درباره رکود دیپلماتیک
در همین حال، برخی نگران هستند که رویه کنونی تهران را به مقاصد مورد نظر خود نرساند لذا توصیه می‌کنند که در سیاست خارجی تجدیدنظرهایی صورت بگیرد. مثلا روزنامه جمهوری اسلامی در یادداشت امروز خود با تیتر «لزوم جراحی فوری سیاست خارجی» از رکود و انفعال در دستگاه دیپلماسی انتقاد کرد و نوشت: «کشورمان در دو دهه اخیر چنین رکودی را در روابط سیاسی و بین‌المللی تجربه نکرده بود. دستگاه خارجی باید از لاک انزوا خارج شود و سیاست تعادل و توازن — همان اصل نه شرقی، نه غربی — را احیا کند.»
این روزنامه تأکید کرده است که ایران نباید در دام وابستگی به شرق بیفتد و باید با بازیگران مختلف، از جمله اروپا، روابط متوازن‌تری برقرار کند. چنین انتقادهایی از درون جریان رسمی، نشان می‌دهد که انتظار برای بازتعریف سیاست خارجی حتی در میان رسانه‌های نزدیک به حاکمیت نیز افزایش یافته است.
دیپلماسی در میدان فشار
در هفته‌های گذشته، فضای منطقه‌ای با افزایش تنش‌ها و درگیری‌های نیابتی همراه بود. ترور و حملات اسرائیل علیه منافع ایران، که با «چراغ سبز» واشنگتن تفسیر شد، باعث شد تا تهران در مواضع رسمی خود محتاط‌تر و سخت‌گیرتر شود.
تحلیل خراسان بر این نکته تأکید دارد که ایران در این دوره در برابر ضربات ترکیبی عقب ننشسته و هزینه تحمیل کرده است. از نگاه تهران، همین «موازنه در میدان» می‌تواند به موازنه در میز مذاکره منجر شود.
به‌بیان دیگر، راهبرد فعلی ایران را می‌توان «مقاومت هوشمند با درِ نیمه‌بازِ دیپلماسی» توصیف کرد؛ یعنی گفت‌وگو را نفی نمی‌کند، اما حاضر نیست وارد مذاکره‌ای شود که تنها نتیجه‌اش آرام‌سازی موقت فضا و سوءاستفاده طرف مقابل باشد.
چشم‌انداز پیش‌رو؛ بازگشت به دیپلماسی متوازن یا ادامه بن‌بست؟
در شرایطی که هنوز نشانه‌ای از مذاکره مستقیم میان تهران و واشنگتن دیده نمی‌شود، چند عامل می‌تواند مسیر آینده را شکل دهد. مثلا افزایش فشار اقتصادی داخلی؛ اگر دولت نتواند از کانال‌های فعلی تحریم را کاهش دهد، ممکن است دوباره به دیپلماسی انرژی و گفت‌وگوهای محدود روی آورد.
تحولات منطقه و میانجیگری‌ها را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. نقش عمان، قطر و حتی چین می‌تواند مسیر تماس‌های غیرمستقیم را باز نگه دارد.
سیاست خارجی امنیت محور یا واقع‌گرا
در مجموع، سخنان اخیر لاریجانی و عراقچی نشانه‌ای است از گذار آرام در سیاست خارجی ایران؛ از رویکرد صرفاً امنیت‌محور به سمت نوعی واقع‌گرایی مشروط. تهران نه می‌خواهد درِ مذاکره را ببندد، نه حاضر است با شرایط گذشته به آن بازگردد.
پنجره دیپلماسی هنوز نیمه‌باز است، اما فضای مذاکره سردتر از همیشه است و در غیاب تحرک جدی در سیاست خارجی، خطر بسته شدن این روزنه کوچک وجود دارد.
برای ورود به کانال تلگرام فرتاک نیوز کلیک کنید.
