مسائل موشکی عرصه جدید تنش های روسیه و آمریکا

رویکردهای ضدروسی آمریکا پس از آغاز مسئولیت دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور در حوزه های مختلف نمایان شده و در ماههای اخیر به عرصه موشکی هم رسیده است.

***وضع روابط روسیه و آمریکا

تیرگی روابط آمریکا و روسیه نو پس از فروپاشی شوروی در سال 1991 حتی نسبت به دوران بلوک شرق و غرب از جمله دوران جنگ سرد، بی سابقه است و رویارویی دو کشور به این اندازه شدت نیافته بود.

جنگ سرد اصطلاح مربوط به حاکمیت تنش های نظامی و سیاسی در روابط بلوک شرق به رهبری اتحاد جماهیر شوروی و اردوگاه غرب به پیشگامی آمریکا است که پس از جنگ دوم جهانی آغاز شد و تقریبا تا پیش از فروپاشی کمونیسم در سال 1991 ادامه یافت، هر چند دامنه آن از دهه 80 میلادی کاهش پیدا کرده بود.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز در این باره گفته است: همکاری های مسکو و واشنگتن در پائین ترین نقطه از زمان جنگ سرد قرار دارد.

** ترامپ و پایان یافتن بازسازی پنهانی زرادخانه اتمی آمریکا

این اقدام می تواند، نشانه گام های عملیاتی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر برخورداری این کشور از «برترین زرادخانه اتمی جهان» باشد که به تازگی بر آن تاکید کرد و همچنین سبب افزایش رقابت های موشکی و اتمی بین واشنگتن و مسکو شود.

فصلنامه «علوم هسته ای» چاپ آمریکا در این باره نوشته است که این کشور در چارچوب یک برنامه محرمانه در طول 10 سال زرادخانه جنگ افزارهای هسته ای خود را با توان انهدامی بالا بازسازی کرده است.

گروهی از کارشناسان آمریکایی در این نشریه که بخشی از گزارش آن اسفند ماه سال گذشته انتشار یافت، نوشته اند، واشنگتن به برتری هسته ای جهانی دست یافته و با سلاح های زرادخانه اتمی خود می تواند ساختار دفاع موشکی دشمنان بالقوه را نابود و توان پاسخ دادن را از دشمن سلب کند.

هانس کریستنسن رئیس مرکز اطلاعاتی فدراسیون دانشمندان، تئودور پاستول کارشناس فناوری های موشکی و متیو مک کینزی مدیر برنامه های هسته ای شورای ملی دفاع از منابع طبیعی آمریکا از جمله کارشناسانی هستند که در این باره اعلام نظر کرده اند.

این کارشناسان معتقدند که جهان از تحول واقعی زرادخانه اتمی آمریکا غافل مانده و واشنگتن تسلیحات هسته ای خود را نوسازی کرده است.

براساس اطلاعات انتشار یافته، پنتاگون موشک های دریایی «تریدنت -دو» Trident II را به هدایت ام.اس.4700 با سطح دقت بسیار بالا مجهز کرده است و اگر پیش از این فقط 20 درصد این موشک ها می توانستند به اهداف اصابت کنند، اکنون صد در صد شده و می توانند هر هدف محافظت شده ای را نابود کنند.

** قدرت نمایی هسته ای آمریکا - وضعیت جدید برای روسیه و واکنش پیش رو

در همین حال، روسیه نیز با توجه به رفتارهای آمریکا رقیب اصلی خود به توان بازدارنده اتمی توجهی خاص دارد.

از سوی دیگر، شرایط کنونی با توجه به اطلاعات اعلام شده در نشریه علوم هسته ای و همچنین تاکید ترامپ برای برتری یافتن آمریکا در عرصه زرادخانه جنگ افزارهای هسته ای، می تواند سبب تغییر برخی معادله ها از نگاه مسکو شود.

پس از دومین پرتاب موشک مینوت من-3 توسط آمریکا در طول دو هفته، روسیه نیز اعلام کرده در حال برنامه ریزی برای ایجاد دگرگونی با هدف کارآمدتر کردن توان موشکی خود است.

وزارت دفاع روسیه در این رابطه اعلام کرده که این کشور درصدد است تا سال 2027 همه بخش نیروهای استراتژیک موشکی (RVSN) خود را مجهز به موشک های نسل پنجم کند.

در چارچوب این تصمیم که اطلاعات آن پس از اعلام در خبرگزاری ها و رسانه های روسی از جمله اینترفکس و اسپوتنیک بازتاب فوری یافت، ساخت و استفاده از سامانه های جدید موشکی مجهز به «موشک سنگین» و همچنین «ساده تر»، دگرگونی کاملی در ساختار تجهیزاتی نیروهای استراتژیک موشکی روسیه ایجاد می کند.

پیش از این نیز سرگئی کاراکایف فرمانده نیروهای موشکی استراتژیک روسیه از تجدید جنگ افزار سامانه موشک بالستیک یارس RS-24 سخن گفته بود.

موشک های قاره پیمای چند کلاهکی یارس با برد بیش از 11 هزار کیلومتر معرفی شده که می تواند چندین کلاهک اتمی را با خود حمل کرده و با دقت بسیار در هدف گیری و توان پنهانکاری در راه رسیدن به هدف، ویرانی های گسترده ای در منطقه اصابت ایجاد کند.

مسکو متکی به موشک های قاره پیما، بمب افکن های دوربرد و زیردریایی های پیشرفته، تلاش می کند ضمن حفظ قدرت بازدارندگی خود، نظام توازن قوا را در برابر راهبردهای توسعه توان نظامی آمریکا از جمله هسته ای حفظ کند.

از سوی دیگر، روسیه افزون بر حضور گسترده نظامی آمریکا در مرزهای آسیایی خود به بهانه بحران شبه جزیره کره، شاهد استقرار دائمی یا موقت نظامیان ناتو و آمریکایی بویژه در لهستان، رومانی، چک (شرق اروپا)، لیتوانی، لتونی، استونی سه کشور دریای بالتیک و همچنین گرجستان و مولداوی مواجه است که با وجود هشدارهای مکرر مسکو، شتاب این روند همچنان بیشتر می شود.

***اختلاف بر سر قرارداد کاهش موشک های بالستیکی میانبرد و کوتاه برد

قرارداد کاهش تسلیحات موشکی میانبرد و کوتاه برد در شرایط کنونی مهم ترین مساله تسلیحاتی مورد اختلاف روسیه و آمریکا است و دو کشور یکدیگر را به نقض این قرارداد متهم می کنند.

این قرارداد مربوط به موشک های بالستیکی در سال 1987 بین شوروی سابق و آمریکا امضا شد و براساس آن موشک های میان برد از یک هزار تا پنج هزار و 500 کیلومتر و کوتاه برد از 500 تا یک هزار کیلومتر باید نابود شوند.

قرارداد کاهش تسلیحات موشکی میانبرد و کوتاه برد تا سال 1991 که اتحاد جماهیر شوروی سابق فروپاشید اجرا می شد و بازرسی ها در چارچوب آن هم تا سال 2001 ادامه داشت.

اما پس از آن تاریخ روسیه و آمریکا بازرسی از مراکز نظامی یکدیگر در چارچوب اجرای این قرارداد را متوقف کردند.

آمریکا در ماههای اخیر بارها روسیه را به نقض این قرارداد متهم و خود در همین حال تسلیحات موشکی در چند نقطه نزدیک مرزهای روسیه ازجمله رومانی مستقر کرده است.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه اخیرا در خصوص عکس العمل احتمالی روسیه در صورت خروج ایالات متحده از قرارداد نابودی موشک های بالستیک میانبرد و برد کوتاه هشدار داد که عکس العمل روسیه بی درنگ و متقابل خواهد بود.

والنتینا ماتویینکو رییس شورای فدراسیون روسیه (سنا) نیز به تازگی با تاکید بر لزوم پرهیز واشنگتن از رویارویی با این کشور به عنوان «دارنده بزرگ ترین زرادخانه موشکی و هسته ای» جهان، هشدار داد: اجرای سیاست های ضدروسی توسط آمریکا بازی با آتش است و خود زیان می بیند.

رییس شورای فدراسیون روسیه در مصاحبه با روزنامه «پارلامنتسکایا گازتا» ارگان پارلمان روسیه، با اشاره به بحران در لیبی، سوریه و خاورمیانه، گفت: در این کشورها مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی وجود داشت، اما دلیل اصلی بروز وضعیت کنونی مداخله غرب در امور داخلی آنها بود.

ماتویینکو افزود: در اقدامات مداخله جویانه خاورمیانه از ابزارهای اقتصادی و سیاسی برای اعمال فشار استفاده شد. برای برپایی انقلاب های رنگی تلاش و حتی در برخی موارد هم کار به دخالت نظامی کشیده می شود. اکنون ادعای غرب برای حمایت از دمکراسی کمتر کسی را گمراه می کند.

وی ادامه داد: هدف اینگونه اقدامات آمریکا و متحدان این کشور، حفظ موقعیت برتر در سطح جهانی است. در مورد صدور دمکراسی هم باید بگویم، این اقدام فقط هرج و مرج، بدبختی، جنگ و کشتار برای کشورها به بار می آورد.

رئیس شورای فدراسیون روسیه همچنین خاطرنشان کرد: مسکو همواره مانع اجرای این گونه سیاست ها بوده است. خصومت طلبی کشورهای غربی در برابر روسیه رو به افزایش است. تحریم های اقتصادی، جنگ اطلاعاتی، افزایش تنش ها در روابط بین المللی و تحرکات پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در منطقه از جمله اقدامات ضدروسی است و از تمامی ابزار ممکن نیز استفاده می شود.

وی ادامه داد: حتی در بحران کارائیب (تنش بین شوروی و آمریکا در سال 1962 بر سر استقرار موشک های روسی در کوبا) واشنگتن از اقداماتی که اکنون در عرصه دیپلماتیک علیه مسکو بکار گرفته می شود، خودداری می کرد.

ماتویینکو هشدار داد: این سیاست ها بازی با آتش است. زیرا موضوع رویارویی با کشوری مطرح است که بزرگترین زرادخانه موشکی و هسته ای و یکی از قدرتمندترین ارتش های جهان را دارد.

سرگئی ریابکوف مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه نیز به تازگی به آمریکا هشدار داد هر اقدامی که از سوی این کشور برای مخدوش کردن قرارداد نابودی موشک های بالستیک میانبرد و کوتاه برد صورت گیرد، با پاسخ متقابل مسکو مواجه خواهد شد.

مقام روس تصریح کرد: اگر واشنگتن اقداماتی انجام دهد که به معنای نقض قرارداد نابودی موشک های بالستیک میانبرد و کوتاه برد باشد، پاسخ مسکو فوری و متقابل خواهد بود.

ریابکوف روز جمعه در مصاحبه با روزنامه روسی کامرسانت گفت: بار دیگر بر پایبندی به قرارداد نابودی موشک های بالستیک میان برد و کوتاه برد تاکید داریم و مصمم به اجرای آن بدون هر گونه انحراف از مفاد این قرارداد هستیم.

وی ادامه داد: اما اگر طرف آمریکایی اقداماتی انجام دهد که این قرارداد را نقض کند همان طور که رئیس جمهوری روسیه اعلام کرده پاسخ مسکو فوری و متقابل خواهد بود.

وی همچنین گفت که در آینده نزدیک ممکن است کمیسیونی از طرف روسیه و آمریکا مسائل مربوط به اجرای این قرارداد را بررسی کنند.

روسیه بارها آمریکا را متهم کرده است از تعهدات خود در قرارداد نابودی موشک های بالستیک میانبرد و کوتاه برد سر باز می زند.

به عنوان مثال آمریکا در پایگاه موشکی خود در دوسلو رومانی سکوهایی را مستقر کرده است که علاوه بر موشک های رهگیر قادر به پرتاب موشک های بالدار تام هاوک است.

ریابکوف در این رابطه اعلام کرد که پنتاگون قصد دارد سکوهای موشکی مشابه را در لهستان مستقر کند که متناقض قرارداد نابودی موشک های بالستیک میانبرد و کوتاه برد است.

وی افزود: علاوه بر آن مقامهای آمریکایی اخیرا اعلام کرده اند که موشکی را برای استقرار در خشکی می سازند و برد پروازی را که برای آن عنوان کرده اند قرارداد موشکی با روسیه را نقض می کند.

مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه خاطرنشان کرد: به این ترتیب کارزار تبلیغاتی آمریکا در رابطه با قرارداد نابودی موشک های بالستیک میانبرد و کوتاه برد بیشتر به ایرادگیری بی اساس شباهت دارد و واشنگتن می خواهد با نقض این قرارداد مسکو را مقصر و مسئول قلمداد کند.

از شواهد موجود چنین به نظر می رسد که عرصه موشکی رویارویی آینده آمریکا و روسیه است.

رئیس مرکز پژوهش های سیاسی و اجتماعی روسیه با اشاره به اختلافات رو به رشد موشکی این کشور و آمریکا، اعلام کرد: رویارویی های دو کشور به عرصه موشکی کشانده می شود و اختلافات در این حوزه افزایش خواهد یافت.

ولادیمیر یفسییف معاون انستیتو جامعه مشترک‌المنافع و کارشناس امور نظامی روسیه خاطرنشان کرد که واشنگتن بیشتر از این نمی خواهد به قرارداد کاهش موشک های بالستیکی میان و کوتاه برد با مسکو پایبند باشد.

یفسییف در گفت وگو با روزنامه نزاویسیمایا اظهار کرد: آمریکا بخشی از موشک‌های میان برد خود را که مطابق توافق باید از بین ببرد، نابود نکرده است، بلکه از آنها به عنوان هدف تمرین های پدافند ضدموشکی استفاده می‌کند.

کارشناس روس با بیان اینکه کنگره آمریکا مشغول تدوین لایحه‌هایی است تا تولید موشک‌های میان برد شکل گیرد، اظهار کرد که چنین کاری، گام دیگری برای خودداری از اجرای قرارداد کاهش موشک های میان برد با روسیه است.

وی افزود: ایالات متحده قصد دارد، بدون باطل کردن قرارداد آن را اجرا نکند که شیوه عادی این کشور است. برای مثال می‌شود به برجام اشاره کرد. آمریکا از این موافقت نامه خارج نمی‌شود، اما در عین حال به آن ضربه می زند و مجازات هایی در امور دیگر اعمال می‌کند.

کارشناس روس خاطرنشان می‌کند: به رغم تنش های شدید در روابط روسیه و آمریکا در عصر باراک اوباما، آن دوران چنین درگیری‌هایی بروز نمی‌کرد، هرچند روسیه به نقض قرارداد موشکی متهم می‌شد. در هر حال، این نوع اقدام یکجانبه کنگره آمریکا نشان می‌دهد، واشنگتن حقوق بین‌المللی را نقض می‌کند.

روسیه راههای مختلفی برای پاسخ دادن به اقدام آمریکا دارد و مقامهای روس در شرایط کنونی تاکید دارند برای مسکو مهم اعمال و نه سخنان مقام های آمریکایی است.

این اصل به ویژه در دوره ترامپ اهمیت می یابد، زیرا سخنان رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه و وزیر دفاع ایالات متحده در مواردی هماهنگ نیست و سردرگم کننده است و در چنین شرایطی احتمال رویارویی روسیه و آمریکا ازجمله در عرصه موشکی که از مهم ترین حوزه ها محسوب می شود و ثبات راهبردی جهانی را در برمی گیرد، تشدید می شود.