باشکوه ترین مدرسه تاریخی قزوین

مدارس از بدو ورود اسلام، وارد معماری بناهای ایرانی شد و رنگ و بویی تازه گرفت. چرا که مدرسه به دلیل بالا بردن سطح فرهنگ و توسعه دانش در بین توده های مردم کاملا مورد توجه قرار گرفته بود. به طوری که در اندک زمانی این مراکز به شکل یک تشکیلات دولتی درآمد و محل تعلیم و پرورش ماموران دولتی شد. ایجاد مدارس برای تدریس طلاب و تبلیغ دین اسلام از اوایل اسلام مورد توجه بوده است اما در زمان سلجوقیان پیشرفت بسیاری داشته. احداث مدارس مذهبی به طور محسوسی توسعه یافته و در آن ها اصول مذهب اهل سنت به ویژه شافعی تدریس می شده است. در آن وقت مذهب شافعی پیروان زیادی داشته است که در بعضی نقاط ایران به سر می بردند. پس در مجله همگردی با ما همراه باشید تا اطلاعاتی از مسجد و مدرسه حیدریه قزوین و پلان مدرسه حیدریه قزوین بدست بیاوریم...

در نام گذاری این اثر تاریخی، مدرسه و مسجد ذکر شده است. از تاریخ بنیاد؛ مسجد و مدرسه حیدریه قزوین، این بنای اسلامی اطلاع دقیقی در دست نیست اما منسوب به قرن ششم هجری نیز می باشد. بنای آجری چهارضلعی این مدرسه معاصر با گنبد سلجوقی مسجد جامع قزوین و دارای گچبری های زیباست. از بنای اصلی، اکنون فقط یک شبستان آجری باقیمانده که به علت فروریختن گنبد و قسمت های بالای دیوار آن به صورت ویرانه درآمده بود که با تعمیرات انجام شده در دوره پهلوی از طرف اداره کل باستان شناسی مانع از بین رفتن بنا شده اند. داخل شبستان مزین به نقوش، خطوط، اشکال هندسی، و هنر تزیینی است. محراب مدرسه شاهکاری از گچ بری و نقاشی رنگین است.، که از نظر طرح و نوع کار بهترین نمونه هنر و یکی از باشکوه ترین محراب های دوران سلجوقی به شمار می رود. در داخل محراب آیه هایی از قران کریم با گچ در زمینه آبی تکرار شده است. همچنین در اطراف محراب در داخل حاشیه ها کتیبه هایی به خط نسخ و کوفی نوشته شده است. کتیبه های کوفی به اشکال کوفی گلدار، کوفی گل و برگ دار، و کوفی پیچیده از نظر فرم و حالت جلوه گر یک دنیا زیبایی است. پرفسور پوپ می گوید: " شاید زیباترین خط کوفی تمام ایران را در کتیبه آرایشی اینجا می توان دید." و محراب گچ بری شده آن را باشکوه ذکر می کند. گوشواره های گرد محراب که از قوس های بلند نوک تیز تشکیل شده، در قاب های زینتی هلالی بالای دیوارها بازتاب یافته است. ردیف های آجرچینی تودرتو همراه با کتیبه ها و مقرنس کاری ها و گچ بری های این مدرسه هماهنگی خاصی را در ایجاد هنرهای تزیینی فراهم آورده است.

گچ بری های این بنای تاریخی می تواند نشانگر تاریخ بنیاد این مدرسه باشد زیرا گچ بری های زیبای این بنا مانند مسجد جامع کبیر است، و بعید نیست که گچ بری های هر دو بنا از پنجه هنرمند یک استاد به وجود آمده باشد. همچنین در گنبد علویان همدان مربوط به نیمه دوم سده دوازدهم میلادی داخل بنا سراسر پوشیده از گچ بری های فوق العاده غنی است و تا حدی به سبک حیدریه کار شده است.

این بنای زیبا در زمان صفویه هم دایر و آباد بوده ولی بعدها به تدریج خراب شده و متروک افتاده تا اینکه در زمان قاجار با اضافه کردن ایوانی در مقابل شبستان و حجره هایی در اطراف تا اندازه ای رونق گذشته را بازیافته است.