«عسل ارگانیک» و جایگاه آن در بین مصرف کنندگان

نگرانی مصرف کنندگان در استفاده از محصولات غذایی ناسالم و تأثیرهای آن بر سلامتی، روزبه روز در حال افزایش بوده و بیانگر ناپایداری مصرف مواد غذایی است. با توجه به استفاده بی رویه از مواد شیمیایی سمی، مواد غذایی ارگانیک یک جایگزین مناسب برای رهایی از این بحران و حرکت به سمت سیستم غذایی پایدار هستند. به همین دلیل، مصرف مواد غذایی ارگانیک اهمیت بیشتری برای سیاست گذاران، پژوهشگران و مصرف کنندگان پیدا کرده است. عسل از دیرباز در سبد غذایی و مصرف‌های دارویی انسان نقش داشته و حتی در متون دینی مانند قرآن کریم از آن به عنوان شفابخش یاد شده است.

عسل ارگانیک به عنوان یک گزینه سالم‌تر از شکر و جایگزین طبیعی مناسبی برای مصرف کنندگان مطرح است. ظرفیت‌های تولید عسل به دلیل افزایش علاقه و تقاضا برای محصولات ارگانیک زنبور عسل در جهان در حال افزایش است. با وجود این که ایران از برترین تولیدکنندگان عسل در جهان است، ولی در رتبه ۲۸ تولید عسل ارگانیک در جهان قرار دارد. تولیدکنندگان عسل با افزایش تقاضای مصرف کنندگان باید به دنبال رویکردهای جدید و درک نیاز مصرف کنندگان باشند تا رضایت محصول خود و وفاداری مشتریان را بهبود بخشند. رضایت مشتری به عنوان ابزار مهمی در فعالیت بازاریایی و نیز یکی از اصلی‌ترین ابعاد نظام‌های مدیریت کیفیت و مدل‌های تعالی سازمانی است.

در تحقیقی که با همین مضمون توسط گروهی از پژوهشگران دانشگاه امام صادق (ع) انجام شده است، با استفاده از رویکردی به نام «متن‌کاوی»، رضایت مشتریان عسل‌های ارگانیک، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

آن ها در این تحقیق، پس از جمع‌آوری دیدگاه‌های مشتریان با یک نرم‌افزار موسوم به خزشگر وب، به پالایش داده‌های جمع‌آوری‌شده پرداخته و با روش تحلیل مضمون، جدول نهایی عوامل مؤثر بر رضایت و نارضایتی مشتریان عسل ارگانیک را استخراج نمودند.

یافته‌های این پژوهش حاکی از آن هستند که عواملی چون قیمت بالا، شک در ارگانیک‌بودن عسل و بسته‌بندی نامطلوب به‌ترتیب بیشترین فراوانی را در علل نارضایتی مشتریان داشته و عواملی چون طعم مطلوب، کیفیت مطلوب و رضایت از تکرار خرید بیشترین فراوانی را در علل رضایت مشتریان دارند.

به گفته محمد نوروزی، استادیار و محقق گروه مدیریت تولید و عملیات دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع) و همکارانش، «نتایج بررسی های ما نشان می دهند که مشتریان، توجه ویژه‌ای به خود عسل دارند؛ به‌طوری که کیفیت و اصالت عسل در رضایت و نارضایتی آن ها تأثیر ویژه‌ای دارد».

آن ها می گویند: «باتوجه به این که قیمت بالا از مهم‌ترین علل نارضایتی است، مواردی مانند ارسال رایگان، تخفیف و نظایر این ها می‌تواند به افزایش رضایت مشتریان عسل ارگانیک کمک کند».

بر اساس این تحقیق، به طور کلی، محصولات ارگانیک قیمت بالاتری نسبت به محصولات غیرارگانیک دارند که این امر به طور معمول به دلیل هزینه‌های بیشتر برای تولید و فرآوری محصولات ارگانیک است. اما از آنجایی که قیمت بالا به عنوان یکی از عوامل اصلی نارضایتی مشتریان از محصولات عسل ارگانیک است، توصیه می‌شود که تولیدکنندگان این نوع عسل، به آگاهی بخشی مزایای این محصولات نسبت به محصولات غیرارگانیک بپردازند و اقدام‌هایی را در جهت کاستن از فشار قیمت در نظر بگیرند.

نوروزی و همکارانش اظهار داشته اند: «کاهش هزینه‌های تولید، بهینه سازی فرآیندهای توزیع و همکاری با فروشگاه‌های زنجیره ای به دلیل حجم بالای خرید، می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و در نتیجه، کاهش قیمت مؤثر باشد».

همچنین به عقیده آن ها، «در بسیاری از موارد، تولید کنندگان عسل ارگانیک از برقراری ارتباط مؤثر با مشتریان خود درباره اطلاع رسانی خصوصیات محصول و نحوه تولید آن غافل هستند. این ارتباط می‌تواند باعث اطمینان مشتریان درباره اصالت محصول نحوه تولید و دریافت اطلاعات مفید دیگر شود. همچنین تعامل مؤثر با مشتریان از جمله پاسخگویی به سؤال ها و مشکلات آن ها در فضای مجازی مبتنی بر بازاریایی محتوا و دیجیتال می‌تواند به افزایش رضایت مشتریان منجر شود».

طبق اطلاعات ارائه شده در این پژوهش، بهبود استانداردهای رسمی عسل ارگانیک و روش های تولید، بسته بندی و نگهداری با تنظیم گران و سیاست گذاران می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات و افزایش رضایت مشتریان کمک کند. همچنین، سازمان‌های دولتی می‌توانند با ایجاد بستری برای آموزش کشاورزان در زمینه روش های تولید عسل ارگانیک و تشویق مصرف کنندگان به خرید محصولات ارگانیک به بهبود بازار مصرف این محصولات نیز کمک کنند.

گفتنی است، این یافته های پژوهشی در نشریه «تحقیقات بازاریابی نوین» منتشر شده اند. این نشریه علمی پژوهشی در قالب فصل نامه توسط دانشگاه اصفهان انتشار می یابد.